Sửa Luật Thuế giá trị gia tăng: Đề xuất hiệu lực ngay từ 1/1/2026, kịp thời hỗ trợ nông nghiệp

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng làm rõ nhiều nội dung đại biểu Quốc hội quan tâm.

Điều chỉnh chính sách phù hợp với từng giai đoạn

Thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng chiều 9/12, nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ thống nhất cao với những nội dung sửa đổi, bổ sung lần này. Đại biểu Trần Hữu Hậu - Đoàn Tây Ninh đánh giá cao Bộ Tài chính đã "thực sự lắng nghe, thấu hiểu, thực sự có trách nhiệm với doanh nghiệp" để nhanh chóng và kịp thời trình Luật sửa đổi, bổ sung Luật Thuế giá trị gia tăng vào những ngày cuối của kỳ họp này. Theo đại biểu, tờ trình của Chính phủ đã ghi đầy đủ rõ ràng căn cứ những lý lẽ và nhất là những thực tiễn kinh doanh và quản lý thuế mà các hiệp hội, các doanh nghiệp đã trình bày kiến nghị.

Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Nguyễn Vân Chi - Đoàn Nghệ An khẳng định, "tất cả chúng ta đều chung một mối quan tâm… luôn luôn muốn có những chính sách tốt nhất cho hàng hóa của Việt Nam và nhất là hàng nông sản", bởi Việt Nam là nước nông nghiệp và nông dân chiếm tỷ lệ lớn. Đại biểu phân tích sự thay đổi trong chính sách thuế qua các giai đoạn. Từ năm 2024, hàng nông sản chưa chế biến tại khâu thương mại thuộc đối tượng chịu thuế giá trị gia tăng. Trong khi đó, giai đoạn 2016-2024, các mặt hàng này được coi là không phải đối tượng chịu thuế nhưng được khấu trừ toàn bộ đầu vào. Đây là một cơ chế đặc thù được áp dụng nhằm xử lý tình trạng gian lận hóa đơn trong xuất khẩu nông sản thời điểm đó.

Đối với năm 2025, Chính phủ trình Quốc hội phương án quay lại cơ chế đặc thù trước đây: hàng nông sản chưa chế biến tại khâu thương mại không phải kê khai, không tính thuế đầu ra nhưng vẫn được khấu trừ thuế đầu vào. Để thể hiện rõ chính sách, tránh cách hiểu khác nhau, đại biểu đề nghị chỉnh sửa kỹ thuật văn bản, quy định cụ thể, minh bạch theo quy định trước đây, tức là các sản phẩm này "không phải kê khai tính nộp thuế giá trị gia tăng nhưng được khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào" để bảo đảm tính nhất quán trong áp dụng.

Về đề xuất bỏ điều kiện bắt buộc người bán phải nộp thuế thì người mua mới được hoàn thuế, đại biểu đánh giá đây là bước đi có thể tạo thuận lợi cho doanh nghiệp nhưng có thể tiềm ẩn rủi ro thất thu cho ngân sách và rủi ro với cán bộ thuế. Đại biểu đề xuất cần quy định rõ kỳ tính thuế, kỳ nộp thuế để người bán "phải có trách nhiệm nộp ngay vào ngân sách" ngay khi đã thu tiền và thu thuế. Đồng thời, việc ứng dụng công nghệ phải được tăng cường để người mua có thể xác định được người bán đã tuân thủ pháp luật chưa, tránh bị chịu trách nhiệm thay.

Đại biểu Nguyễn Vân Chi - Đoàn Nghệ An thảo luận tại phiên họp.

Tham gia thảo luận, đại biểu Trần Hoàng Ngân - Đoàn TP. Hồ Chí Minh thống nhất sửa quy định đối với nhóm hàng nông sản chưa chế biến hoặc chỉ qua sơ chế thông thường. Đại biểu cũng đề nghị cách ghi phải rõ ràng như trước đây. Cụ thể, cần quy định: "Doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã mua bán sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản nuôi trồng, đánh bắt chưa chế biến thành sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường bán cho doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã khác thì không phải tính thuế giá trị gia tăng nhưng được khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào".

Ở góc nhìn khác, đại biểu Trần Hoàng Ngân nhất trí với đề xuất bỏ điều kiện "người mua chỉ được hoàn thuế khi người bán đã kê khai nộp thuế". Theo đại biểu, người mua không biết khi nào người bán đã kê khai nộp thuế. Điều này khiến người mua phải liên tục chờ đợi và thắc mắc với cơ quan thuế. Vì vậy, đại biểu "ủng hộ việc bãi bỏ điểm c khoản 9 Điều 15" - điều kiện buộc người mua phải chứng minh người bán đã nộp thuế.

Kịp thời tháo gỡ khó khăn cho sản xuất nông nghiệp

Làm rõ các ý kiến của đại biểu, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, Chính phủ quyết tâm trình Quốc hội sửa đổi Luật lần này dù Luật năm 2024 mới áp dụng là do phát sinh các vướng mắc trong thực tiễn. Bộ trưởng cho hay, các doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực nông sản cũng như nhiều hiệp hội doanh nghiệp lĩnh vực này đã phản ánh với Bộ Tài chính những vướng mắc gặp phải và kiến nghị sửa đổi.

Theo Bộ trưởng, Luật Thuế giá trị gia tăng năm 2008 đã xác định sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản nuôi trồng, đánh bắt chưa chế biến thành các sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường cho doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã khác chịu thuế 5%. Tuy nhiên khi áp dụng, nhiều doanh nghiệp lợi dụng mua bán hóa đơn qua nhiều khâu để gian lận hoàn thuế, nên đến năm 2016 Quốc hội đã sửa Luật theo hướng đưa nhóm hàng này vào diện không chịu thuế.

Đến năm 2024, chính sách lại thay đổi và đưa mặt hàng nông sản trở lại diện chịu thuế 5%, nhưng thực tế triển khai tiếp tục phát sinh nhiều vướng mắc. Chính phủ vì vậy đề nghị điều chỉnh trở lại theo đúng tinh thần của Luật năm 2016. "Đây không phải quy định mới và đã được thực hiện ổn định trong thời gian dài", Bộ trưởng nói. Liên quan vấn đề kỹ thuật văn bản, Bộ trưởng cho biết Bộ Tài chính sẽ rà soát và điều chỉnh theo ý kiến của Ủy ban Kinh tế - Tài chính và các đại biểu.

Bộ trưởng cũng nêu rõ lý do dự thảo Luật đề xuất bỏ quy định tại khoản 5 điều 9 của Luật hiện hành về việc sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản nuôi trồng, đánh bắt chưa chế biến hoặc chỉ sơ chế để làm thức ăn chăn nuôi, dược liệu áp dụng mức thuế tương tự sản phẩm nông nghiệp. Mục tiêu là đảm bảo đồng bộ với pháp luật về thức ăn chăn nuôi và bảo đảm bình đẳng với thức ăn chăn nuôi nhập khẩu vốn không chịu thuế. Trong khi đó, thức ăn chăn nuôi sản xuất trong nước hiện phải chịu thuế đầu vào 5%, làm tăng chi phí và ảnh hưởng đến người chăn nuôi.

"Việc sửa đổi này sẽ tháo gỡ khó khăn cho sản xuất nông nghiệp, nhất là khi ngành nông nghiệp đang chịu tác động nặng nề của thiên tai, mưa lũ kéo dài", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Quang cảnh phiên họp.

Về nội dung thứ ba trong lần sửa đổi luật, Bộ trưởng giải thích sự cần thiết phải bỏ quy định về điều kiện hoàn thuế "người mua chỉ được hoàn thuế khi người bán đã kê khai nộp thuế". Theo Bộ trưởng, khi sửa Luật năm 2024, quy định này được xem là giải pháp tăng cường quản lý thuế trong bối cảnh chưa sửa Luật Quản lý thuế. Tuy nhiên, dự thảo Luật Quản lý thuế hiện đang trình Quốc hội lần này đã bổ sung các quy định giúp siết chặt quản lý như: phân tích rủi ro, đánh giá mức độ tuân thủ của người nộp thuế, hoàn thiện cơ chế kiểm tra thuế và trách nhiệm của người nộp thuế, tránh phát sinh khoảng trống pháp lý trong công tác hoàn thuế.

Trong quá trình triển khai luật, Bộ Tài chính nhận được rất nhiều ý kiến từ doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp phản ánh rằng nghĩa vụ kê khai nộp thuế là trách nhiệm của bên bán, còn quyền hoàn thuế là của bên mua. Vì vậy, quy định yêu cầu bên bán phải kê khai nộp thuế thì bên mua mới được hoàn thuế là không hợp lý và gây khó khăn, do bên mua khó xác minh bên bán đã nộp thuế hay chưa. Bộ trưởng cho biết, nếu bỏ quy định này, ngành Thuế sẽ vất vả hơn và có thể phát sinh rủi ro, nhưng giữ quy định lại càng không hợp lý khi buộc doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm. Do đó, Bộ trưởng khẳng định cần bỏ quy định này để đảm bảo sự công bằng.

Trước lo ngại của đại biểu Thạch Phước Bình - Đoàn Vĩnh Long về thay đổi chính sách có thể tạo khoảng trống gian lận khi hàng hóa đầu ra không chịu thuế nhưng đầu vào được khấu trừ 100%, Bộ trưởng dẫn quy định tại Khoản 3 Điều 1 của dự thảo Luật. Theo đó, chỉ hàng hóa và dịch vụ "không phải tính thuế" mới được khấu trừ; còn hàng hóa, dịch vụ "không chịu thuế" thì không được khấu trừ theo khoản 27 Điều 5 Luật Thuế giá trị gia tăng. Điều kiện khấu trừ cũng được quy định chặt chẽ tại Điều 14 của Luật và từ Điều 25 đến Điều 28 của Nghị định số 181/2025/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng để đảm bảo chặt chẽ và không có cái vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện.

Về hiệu lực thi hành, Bộ trưởng cho biết các điều kiện để Luật có hiệu lực đã được chuẩn bị đầy đủ, từ nghị định, thông tư hướng dẫn đến các chương trình phần mềm hóa đơn... Do đó, để kịp thời hỗ trợ lĩnh vực nông nghiệp, Bộ trưởng trình Quốc hội cho phép Luật có hiệu lực từ ngày 1/1/2026. Bộ trưởng khẳng định Bộ Tài chính sẽ chịu trách nhiệm trong quá trình tổ chức thực hiện, đảm bảo không phát sinh rủi ro hay khó khăn cho doanh nghiệp.