Lợi thế lớn về hạ tầng kinh tế số, xã hội số
Tại Hội thảo Kinh tế số - Động lực tăng trưởng mới cho TP. Hồ Chí Minh do Sở Khoa học và Công nghệ và Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh phối hợp tổ chức, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố Lâm Đình Thắng cho biết, sau khi hợp nhất, TP. Hồ Chí Minh trở thành một siêu đô thị với quy mô rất lớn, có diện tích khoảng 6.770 km² và dân số hơn 14 triệu người.
Đây không chỉ là bước phát triển về không gian mà còn đặt ra yêu cầu về một mô hình tăng trưởng mới, dựa trên năng suất lao động và công nghệ cao. Trong đó, kinh tế số được chọn là động lực tăng trưởng mới mang tính cốt lõi.
Đồng thời, Thành phố phát triển với định hướng chiến lược "Một không gian và Ba vùng phát triển", trong đó, TP. Hồ Chí Minh là trung tâm đô thị lõi, tài chính quốc tế, thương mại, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Bình Dương trở thành trung tâm công nghiệp thế hệ mới, thu hút FDI và Bà Rịa - Vũng Tàu là thủ phủ kinh tế biển, logistics, năng lượng sạch, công nghiệp nặng gắn với cảng biển và du lịch biển.
Cùng với nguồn nhân lực tiềm năng dồi dào, với gần 100 cơ sở đại học, cao đẳng, học viện; thị trường tiêu dùng rộng lớn và nhiều chính sách đặc thù đang được áp dụng như việc duy trì và mở rộng Nghị quyết 98/2023/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. Hồ Chí Minh.
Bên cạnh lợi thuế về quy mô kinh tế và dân số vượt trội, Thành phố còn phát triển với hệ sinh thái đa dạng, bổ trợ lẫn nhau với hạ tầng số và thể chế số sẵn có (do cả ba địa phương đều năng động trong chuyển đổi số và nằm trong top 10 cả nước về chỉ số chuyển đổi số).
Tại sự kiện, PGS. TS Trần Minh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số, (Bộ Khoa học và Công nghệ) đánh giá cao việc TP. Hồ Chí Minh chọn kinh tế số là điểm đột phá nhằm đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế số và tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng GRDP Thành phố nói riêng và GDP cả nước nói chung.
Ông Trần Minh Tuấn cho biết, tỷ trọng kinh tế số của TP. Hồ Chí Minh đạt khoảng 24,36% (năm 2024), cao hơn mức trung bình quốc gia là 20%, và siêu đô thị mới sau sáp nhập đạt khoảng 21%, cao hơn mức trung bình cả nước là 18,3%.
Ông cũng ghi nhận Sở là đơn vị đầu tiên có Phòng kinh tế số và xã hội số, thể hiện quyết tâm thúc đẩy ngành kinh tế số trên địa bàn. Đặc biệt, các chương trình thí điểm hỗ trợ chuyển đổi số cho hộ kinh doanh bán buôn, bán lẻ đã mang lại hiệu quả, giúp giảm chi phí vận hành và tăng lợi nhuận cho người dân, doanh nghiệp.
Ông Đỗ Đức Trung, Phó Giám đốc VNPT TP. Hồ Chí Minh nhấn mạnh, hạ tầng số là động lực thúc đẩy sự phát triển của kinh tế số, xã hội số, đặc biệt là vai trò của công nghệ 5G với băng thông lớn, độ trễ thấp và khả năng kết nối hàng triệu thiết bị, đáp ứng yêu cầu của các ứng dụng tiên tiến như bản sao số, nhà máy thông minh.
Ông Trung cũng đánh giá tầm quan trọng của việc phát triển cảng biển thông minh, đặc biệt tại Bà Rịa - Vũng Tàu, nơi chiếm hơn 48% lưu lượng hàng hóa container cả nước.
Do đó, việc ứng dụng 5G vào các hoạt động cảng biển để tối ưu hóa vận hành, quản lý thiết bị tự hành, và giám sát an ninh là điều cấp thiết. Tuy nhiên, ông Trung cũng cảnh báo về an toàn thông tin cũng rất quan trọng trong vận hành hệ thống cảng và cần có chiến lược rõ ràng để bảo vệ dữ liệu và hoạt động.
Ở góc độ khác, PGS. TS Phạm Khánh Nam, Hiệu trưởng Trường Kinh tế, Luật và Quản lý Nhà nước (thuộc Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh - UEH) đề xuất một khung tiếp cận kinh tế số mới gồm sáu trụ cột theo chuỗi giá trị số (gồm: Thu thập dữ liệu, hạ tầng kết nối, năng lượng tính toán/trung tâm dữ liệu, nền tảng phát triển phần mềm, mô hình trí tuệ nhân tạo, và ứng dụng cuối cùng) để định hướng trong đầu tư và quản lý.
Ông nhìn nhận, Thành phố có nhiều nguồn dữ liệu nhưng còn phân mảnh, thiếu quy định pháp lý về bảo vệ quyền riêng tư và an ninh mạng. Về hạ tầng kết nối, Thành phố dẫn đầu cả nước về mật độ cáp quang và thử nghiệm 5G nhưng cần tiếp tục đầu tư, đặc biệt là mạng kết nối chuyên dụng nội bộ.
Về trung tâm dữ liệu, Thành phố có hệ sinh thái đám mây sôi động nhưng đối mặt với chi phí mặt bằng cao và nguồn năng lượng không ổn định, cũng như thiếu chuyên gia vận hành. Mặc dù có lợi thế về nguồn nhân lực phát triển phần mềm, nhưng còn thiếu tư duy thiết kế sản phẩm sáng tạo.
Tăng cường kết nối và phát huy tối đa tiềm năng
Ông Nguyễn Hữu Yên, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố cho biết, sau hợp nhất, Thành phố mới tiếp tục kế thừa những thế mạnh sẵn có trong việc triển khai chính quyền số, dịch vụ công trực tuyến.
Đồng thời, sẽ triển khai những khung chiến lược mới, khẩn trương tích hợp thể chế và chính sách của ba địa phương để tạo sự thống nhất, hỗ trợ doanh nghiệp và đổi mới sáng tạo.
Theo PGS. TS Trần Minh Tuấn, Thành phố có thể kế thừa Trung tâm thông tin vệ tinh tại Bình Dương và tiềm năng xây dựng tuyến cáp biển mới tại Bà Rịa - Vũng Tàu để trở thành hệ sinh thái đầy đủ cho phát triển kinh tế số.
Với định hướng mới bao gồm phát triển các hệ thống vệ tinh hỗ trợ kinh tế biển và triển khai ứng dụng 5G rộng rãi, tận dụng nền tảng sản xuất thông minh từ Bình Dương để nhân rộng ra toàn Thành phố và vươn ra thế giới.
Về đo lường kinh tế số, PGS. TS Phạm Khánh Nam khẳng định, nhu cầu cấp thiết về bộ chỉ số kinh tế số riêng cho TP. Hồ Chí Minh, bao quát và được cập nhật theo thời gian thực, không chỉ dựa vào số liệu thống kê truyền thống mà phải tích hợp dữ liệu từ các hoạt động kinh tế số, mạng xã hội và cảm biến. Điều này sẽ giúp các nhà quản lý nhận định chính xác tình hình và điều hành hiệu quả hơn.
Về phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, PGS. TS Phạm Khánh Nam nhấn mạnh về sự cần thiết của mô hình hợp tác công - tư - cộng đồng - viện trường (4P) nhằm đảm bảo hạ tầng số và nguồn dữ liệu mở cho doanh nghiệp tư nhân, cùng với hệ thống pháp luật vững chắc về quyền riêng tư và an ninh mạng.
“Theo đó, Thành phố nên tập trung xây dựng các cụm đổi mới sáng tạo chuyên sâu như hạt nhân tài chính và ứng dụng AI tại Thủ Đức, sản xuất và R&D tại Bình Dương, công nghệ biển tại Bà Rịa - Vũng Tàu”, ông Phạm Khánh Nam đề xuất.
Tại sự kiện, các đại biểu tham dự cũng đã đóng góp nhiều ý kiến và gợi ý các giải pháp như: Tập trung xây dựng bộ chỉ số kinh tế số đặc thù cho Thành phố theo các trụ cột (hạ tầng số, doanh nghiệp số, dịch vụ công số, nhân lực số, đổi mới sáng tạo).
Ngoài ra, Thành phố cần tìm cách giữ chân “chất xám” và tăng cường truyền thông để người dân và doanh nghiệp thấy được hiệu quả thực tế của chuyển đổi số, đặc biệt là khả năng giải quyết công việc từ xa.
GS. TS Sử Đình Thành, Giám đốc UEH khẳng định, chủ đề kinh tế số và tinh thần của Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị là trọng tâm chiến lược của TP. Hồ Chí Minh trong bối cảnh mới.
Giám đốc UEH nhấn mạnh, việc chỉ tập trung vào chuyển đổi số cơ bản là chưa đủ, điều quan trọng nhất là sản phẩm số phải tạo ra giá trị gia tăng cho nền kinh tế và Thành phố.
“Sự liên kết giữa kinh tế số và kinh tế thực cần được làm rõ, và mô hình liên kết "ba nhà" hay "bốn nhà" (nhà trường, doanh nghiệp, nhà nước, cộng đồng và đối tác nước ngoài) cần được tăng cường để huy động trí tuệ tập thể và giải quyết các bài toán lớn của Thành phố trong thời gian tới”, GS. TS Sử Đình Thành cho biết thêm.
