Chính phủ đề xuất chủ trương đầu tư Chương trình Mục tiêu quốc gia Xây dựng nông thôn mới, Giảm nghèo bền vững và Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026 - 2035 với quy mô thực hiện lớn, dự kiến huy động tối thiểu khoảng 1,23 triệu tỷ đồng trong giai đoạn I (2026 - 2030). Chương trình nhằm khắc phục tình trạng chồng chéo, phân tán nguồn lực và hướng tới quản lý thống nhất, hiệu quả, thực chất hơn.
 |
| Chính phủ đề xuất chủ trương đầu tư Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, giai đoạn 2026 - 2035. Ảnh: internet |
Nhiều chỉ tiêu vượt kế hoạch nhưng vẫn còn vướng mắc trong triển khai
Giai đoạn 2021 - 2025, 3 chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã cơ bản hoàn thành và vượt nhiều mục tiêu đề ra. Theo báo cáo của Chính phủ, phần lớn các chỉ tiêu của Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới đã đạt và vượt kế hoạch. 4/7 chỉ tiêu vượt mục tiêu được giao gồm: tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu, tỷ lệ đơn vị cấp huyện hoàn thành nhiệm vụ hoặc đạt chuẩn nông thôn mới và tỷ lệ huyện đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao. 3 chỉ tiêu còn lại gồm tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới, số đơn vị cấp tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới và thu nhập bình quân của người dân nông thôn đều cơ bản hoàn thành.
Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững cũng ghi nhận kết quả tích cực với 4/5 chỉ tiêu đạt và vượt mục tiêu. 2 chỉ tiêu vượt kế hoạch là tỷ lệ hộ nghèo tại các huyện nghèo và số lượng xã thoát khỏi tình trạng nghèo, đặc biệt khó khăn. 2 chỉ tiêu đạt kế hoạch gồm tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều và tỷ lệ hộ nghèo là người dân tộc thiểu số. Chỉ tiêu duy nhất chưa đạt là số huyện nghèo thoát nghèo.
Đối với Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, 6/9 chỉ tiêu đã đạt và vượt mục tiêu, gồm tỷ lệ giảm nghèo vùng dân tộc thiểu số, thu nhập bình quân của người dân tộc thiểu số, mục tiêu về giáo dục, tỷ lệ lao động trong độ tuổi được đào tạo nghề, mục tiêu về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, cùng mục tiêu tăng cường công tác y tế cho đồng bào dân tộc thiểu số. 3 chỉ tiêu chưa đạt gồm cải thiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật và xã hội, số xã và thôn ra khỏi địa bàn đặc biệt khó khăn, cùng mục tiêu về công tác định canh, định cư.
Mặc dù đạt kết quả khả quan, quá trình triển khai 3 chương trình vẫn còn những hạn chế. Hệ thống cơ chế, chính sách còn phức tạp, thiếu cụ thể, chậm ban hành; nội dung và đối tượng đầu tư chồng chéo; nguồn lực phân tán, manh mún; một số nhiệm vụ trùng lặp, gây khó khăn cho địa phương trong tổ chức thực hiện. Dù Quốc hội và Chính phủ đã ban hành một số chính sách đặc thù để tháo gỡ vướng mắc, nhưng quá trình triển khai vẫn chưa đáp ứng yêu cầu và tiến độ đặt ra.
Hợp nhất 3 chương trình mục tiêu quốc gia
Để quản lý thống nhất, hiệu quả, thực chất và bền vững hơn, khắc phục tình trạng chồng chéo, phân tán nguồn lực, trùng lặp nhiệm vụ và manh mún chính sách, Chính phủ đã xây dựng Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026 - 2035. Chương trình mới được xây dựng trên cơ sở tích hợp 3 chương trình giai đoạn 2021 - 2025.
Đối tượng thụ hưởng của chương trình bao gồm tất cả các xã, thôn trên cả nước, ưu tiên địa bàn đặc biệt khó khăn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, các xã nghèo và các xã phấn đấu đạt chuẩn nông thôn mới, nông thôn mới hiện đại. Người dân, cộng đồng dân cư, hợp tác xã, doanh nghiệp và các tổ chức có liên quan đều được thụ hưởng, trong đó ưu tiên hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo; hộ gia đình và cá nhân là người dân tộc thiểu số; người dân sinh sống tại địa bàn khó khăn; hợp tác xã, doanh nghiệp ở vùng dân tộc thiểu số; các đơn vị sự nghiệp công lập, trường học, cơ sở y tế, cơ sở giáo dục nghề nghiệp và các di tích, dự án bảo tồn văn hóa truyền thống của đồng bào.
Chương trình được thực hiện trong 10 năm, từ 2026 đến 2035, chia hai giai đoạn. Hệ thống chính trị từ trung ương đến cơ sở, chính quyền địa phương và toàn xã hội sẽ tham gia triển khai, trong đó người dân là chủ thể thực hiện và thụ hưởng các kết quả của chương trình.
Chương trình dự kiến được triển khai trên phạm vi toàn quốc, ưu tiên vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Giai đoạn I (2026 - 2030) dự kiến huy động tối thiểu khoảng 1,23 triệu tỷ đồng. Trong đó, ngân sách trung ương hỗ trợ trực tiếp khoảng 100.000 tỷ đồng, chiếm 8%; ngân sách địa phương khoảng 400.000 tỷ đồng, chiếm 33%; nguồn vốn lồng ghép từ các chương trình, dự án khác khoảng 360.000 tỷ đồng, chiếm 29%; vốn tín dụng chính sách khoảng 22.686 tỷ đồng, chiếm 2%; vốn doanh nghiệp và đóng góp của cộng đồng, người dân khoảng 348.000 tỷ đồng, chiếm 28%. Giai đoạn II (2031 - 2035) sẽ được trình Quốc hội quyết định dựa trên kết quả giai đoạn I.
Chính phủ đề xuất tích hợp trên nguyên tắc thực hiện theo mục tiêu, chỉ tiêu đã được Quốc hội phê duyệt, bảo đảm thực hiện mục tiêu cao hơn so với yêu cầu trước đây. Các mục tiêu, nội dung không trùng lắp trong nội dung tổng thể của 3 chương trình, giữa các nội dung thành phần của Chương trình và nội dung chương trình MTQG khác; nội dung không dàn trải, tập trung vào những vấn đề trọng tâm, trọng điểm, tạo ra cú hích của toàn bộ Chương trình; khắc phục những vấn đề chồng chéo giữa 3 chương trình giai đoạn 2021 - 2025.
Chương trình tích hợp bảo đảm nguyên tắc rõ chính sách, rõ địa bàn, rõ đối tượng thụ hưởng, rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm; phân cấp, phân quyền triệt để đi đôi với phân bổ nguồn lực cho chính quyền địa phương theo tinh thần "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm"; trung ương quản lý tổng thể, ban hành cơ chế, chính sách, thực hiện nhiệm vụ hướng dẫn, giám sát, kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện. Bảo đảm nguồn lực thực hiện mục tiêu; tính ổn định, liên tục, không làm gián đoạn các chính sách, dự án, nhiệm vụ đang triển khai, đồng thời có cơ chế theo dõi, đánh giá, điều chỉnh kịp thời để nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn lực đầu tư công. Đồng thời, phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 02 cấp (tỉnh, xã); địa giới hành chính, địa vị pháp lý của các cấp chính quyền có thay đổi so với trước đây.
