COP30 vừa khép lại tại Belém (Brazil) với những kết quả tích cực. Hội nghị này được xem là cơ hội để các nước tham dự đàm phán về những giải pháp loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch - nguyên nhân chính gây ra biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, thực tế đây là vấn đề vẫn còn gây nhiều tranh cãi tại Hội nghị.
Theo Chương trình Môi trường Liên Hợp quốc (UNEP), thời gian qua đã có nhiều tiến bộ đạt được trong triển khai cam kết theo Hiệp định Paris về chống biến đổi khí hậu, trong đó nhiều quốc gia nghiêm túc nhìn nhận về khủng hoảng khí hậu và đưa ra cam kết theo cơ chế Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC).
Tuy nhiên, nỗ lực này vẫn chưa đủ, nhất là trong bối cảnh lượng khí thải tiếp tục tăng, đẩy nhiệt độ toàn cầu lên cao. Trong báo cáo công bố tại COP30, tổ chức Dự án Carbon toàn cầu cảnh báo, lượng khí thải CO2 từ các hoạt động sử dụng nhiên liệu hóa thạch dự kiến tăng 1,1%, đạt mức cao kỷ lục trong năm 2025.
Trước thềm COP30, các nhà khoa học, nhiều tổ chức môi trường và hàng loạt quốc gia dễ bị tổn thương đã lên tiếng kêu gọi một "lộ trình rõ ràng" để chấm dứt kỷ nguyên phụ thuộc vào than đá, dầu mỏ và khí đốt.
Tuy nhiên, kết quả của COP30 vẫn chưa đạt như kỳ vọng, bởi các quốc gia đã không thông qua được một "lộ trình" để loại bỏ nhiên liệu hóa thạch - nguyên nhân chính gây ra biến đổi khí hậu. Thỏa thuận cuối cùng của COP30 chỉ nhắc đến việc "giảm dần", mà không có bất kỳ mốc thời gian ràng buộc hay kế hoạch cụ thể nào.
Sự thiếu vắng một lộ trình được thông qua đồng nghĩa với việc thế giới vẫn chưa có một định hướng chung và rõ ràng để đạt được mục tiêu giữ mức tăng nhiệt độ toàn cầu ở ngưỡng 1,5 độ C theo như nội dung Hiệp định Paris năm 2015.
Điểm nổi bật đáng chú ý, tại COP 30, một nhóm các quốc gia công bố cam kết huy động 2,5 tỷ USD đến năm 2030 để ngăn chặn nạn phá rừng tại lưu vực sông Congo - nơi được coi là lá phổi xanh thứ hai của hành tinh sau rừng Amazon. Đây là bước nối tiếp và mở rộng sáng kiến đưa ra tại COP26, khi các nhà tài trợ quốc tế nhất trí đóng góp 1,5 tỷ USD cho giai đoạn đến năm 2025 để bảo vệ rừng lưu vực sông Congo.
Cùng với đó, tại Hội nghị này đã thông qua Cơ chế chuyển đổi công bằng (JTM). Cơ chế này đảm bảo rằng quá trình dịch chuyển sang kinh tế xanh phải diễn ra công bằng và bình đẳng, bảo vệ quyền lợi của người lao động bị mất việc, phụ nữ và cộng đồng bản địa. Cơ chế này giúp mở đường cho những cuộc thảo luận về hỗ trợ tài chính, chính sách và tháo gỡ các rào cản đối với chuyển đổi công bằng.
Liên minh Hành động khí hậu quốc tế xem đây là “thành tựu lớn nhất của COP30” đồng thời là một trong những kết quả dựa trên quyền con người mạnh mẽ nhất trong lịch sử đàm phán khí hậu Liên Hợp quốc. Việc đặt công bằng xã hội vào trung tâm được đánh giá là điều kiện then chốt để nâng cao cơ hội hiện thực hóa các mục tiêu khí hậu toàn cầu.
 |
| Biến đổi khí hậu khiến thời tiết, thiên tai diễn biến dị thường, trái quy luật |
Đánh giá kết quả COP 30, ông Simon Stiell - Thư ký điều hành Công ước khung của Liên Hợp quốc về biến đổi khí hậu nhận định, hợp tác toàn cầu ứng phó với biến đổi khí hậu vẫn duy trì tích cực và vững chắc, bất chấp bối cảnh chính trị thế giới nhiều biến động. Tại Hội nghị, chính phủ các nước vẫn tái khẳng định quyết tâm hành động vì khí hậu. “COP30 cho thấy hợp tác khí hậu vẫn đang được duy trì mạnh mẽ, giúp nhân loại kiên trì theo đuổi mục tiêu giữ mức tăng nhiệt toàn cầu ở 1,5 độ C”, ông Stiell nói.
Ở góc nhìn lạc quan, các chuyên gia cho rằng, COP30 tại Brazil mặc dù không tạo ra bước ngoặt như kỳ vọng, song hội nghị vẫn mở ra những hướng đi mới: đặt trọng tâm vào triển khai hành động, mở rộng tài chính khí hậu, thúc đẩy hợp tác công - tư và hình thành những lộ trình ngoài khuôn khổ Liên Hợp quốc để vượt qua bế tắc đồng thuận...
Theo bà Francesca Nardini - Phó Trưởng Đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam, yếu tố tài chính tiếp tục là "điểm then chốt" để dung hòa tham vọng khí hậu và nhu cầu phát triển. COP30 ghi nhận mức tăng gấp 3 tài trợ thích ứng, lên khoảng 120 tỷ USD/năm vào 2035, tuy vậy, con số này vẫn còn xa so với nhu cầu thực tế.
Việt Nam - nền kinh tế năng động, nhu cầu năng lượng lớn - vấn đề không nằm ở việc lựa chọn "tăng trưởng hay khí hậu", mà ở việc chọn mô hình tăng trưởng nào: Tiếp tục phụ thuộc vào năng lượng truyền thống hay chuyển dần sang hệ thống năng lượng sạch, hiệu quả và ít rủi ro hơn.
Về những hỗ trợ cụ thể từ COP30, bà Nardini cho biết, Việt Nam có thể hưởng lợi từ việc tăng cường tiếp cận công nghệ, tài chính và chuyển dịch năng lượng công bằng. Do đó, việc hình thành Cơ chế Hành động Belém (BAM) tạo thêm nền tảng hỗ trợ chuyển đổi công bằng, kết nối tài chính, chuyển giao công nghệ với nhu cầu của từng quốc gia.
Với Việt Nam, điều này đặc biệt quan trọng cho quá trình thực hiện Đóng góp do quốc gia tự quyết định, Quy hoạch điện VIII và Quan hệ Đối tác Chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP), nhất là tại các vùng phụ thuộc than.
COP30 cũng mở rộng cơ hội hợp tác trong các lĩnh vực Việt Nam đang ưu tiên như gió ngoài khơi, hệ thống lưới điện hiện đại, lưu trữ năng lượng, công nghiệp tiết kiệm năng lượng, kinh tế biển xanh và nông nghiệp thích ứng khí hậu.
“UNDP sẽ tiếp tục đồng hành với Việt Nam để biến các kết quả của COP30 thành dự án cụ thể, khả thi và mang lại tác động thiết thực cho tăng trưởng xanh và bền vững”, bà Francesca Nardini cam kết.
