Luật Thống kê được Quốc hội khóa XIII thông qua ngày 23/11/2015, tại kỳ họp thứ 10. Cùng với sự phát triển của đất nước, năm 2021, tại kỳ họp thứ 2, Qốc hội khóa XV đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều và Phụ lục Danh mục chỉ tiêu thống kê quốc gia của Luật Thống kê nhằm cập nhật kịp thời các nội dung mới của Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng; chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030 và nhiều chính sách phát triển mới.
Sau hơn 10 năm đi vào cuộc sống, Luật Thống kê đã khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của công tác thống kê, là một trong những công cụ quản lý vĩ mô quan trọng liên quan đến mọi hoạt động kinh tế - xã hội, mọi tổ chức, cá nhân, là căn cứ pháp lý cao nhất điều chỉnh toàn bộ hoạt động thống kê. Tuy nhiên đến nay một số quy định của Luật không còn phù hợp với thực tiễn và các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành.
Về cơ quan quản lý nhà nước về thống kê: Luật Thống kê 2015 quy định: “Bộ Kế hoạch và Đầu tư chịu trách nhiệm trước Chính phủ trong việc thống nhất quản lý nhà nước về thống kê”; “Cơ quan thống kê trung ương trực thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư”; “Cơ quan thống kê trung ương là cơ quan thống kê quốc gia, thực hiện chức năng tham mưu giúp Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư quản lý nhà nước về thống kê, điều phối hoạt động thống kê, tổ chức các hoạt động thống kê và cung cấp thông tin thống kê kinh tế - xã hội cho các tổ chức, cá nhân”. Cùng với đó là các điều, khoản quy định trách nhiệm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư trong việc thực hiện các nhiệm vụ quản lý nhà nước về thống kê.
Thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, Chính phủ ban hành Nghị định số 29/2025/NĐ-CP ngày 24/02/2025 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tài chính (đã được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định số 166/2025/NĐ-CP ngày 30/6/2025), tại Điều 1 quy định Bộ Tài chính thực hiện chức năng quản lý nhà nước về thống kê và khoản 5 Điều 1 quy định Cục Thống kê là đơn vị thuộc Bộ Tài chính. Do đó, nội dung này cần được sửa đổi tại Luật Thống kê 2015 để phù hợp với mô hình tổ chức bộ máy ngành Thống kê hiện nay.
Về hệ thống thông tin thống kê, hệ thống chỉ tiêu thống kê và cơ cấu tổ chức: Luật Thống kê 2015 quy định hệ thống thống kê nhà nước; hệ thống chỉ tiêu thống kê cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã và quy định rõ "cơ quan thống kê địa phương gồm cơ quan thống kê cấp tỉnh và cơ quan thống kê cấp huyện".
Cho đến nay, nội dung này đã không còn phù hợp với quy định hiện hành tại Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Nghị quyết số 203/2025/QH15 là “các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành hai cấp, gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do luật định”; và quy định "Cục Thống kê tổ chức và hoạt động theo 03 cấp: Cục Thống kê (cấp trung ương); thống kê tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (cấp tỉnh) và thống kê cơ sở (cấp cơ sở)" tại Khoản 5 Điều 1 Nghị định số 166/2025/NĐ-CP ngày 30/6/2025 của Chính phủ. Điều này đặt ra yêu cầu cần sửa đổi Luật để phù hợp với quy định trên.
Về thanh tra chuyên ngành thống kê: Khoản 1 Điều 8 Luật Thống kê 2015 quy định: “Cơ quan thống kê trung ương chịu trách nhiệm chỉ đạo, tổ chức thực hiện thanh tra chuyên ngành thống kê trong phạm vi cả nước"; "Cơ quan thống kê tập trung tại tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện thanh tra chuyên ngành thống kê tại địa phương”.
Theo Kết luận số 134-KL/TW ngày 28/3/2025, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đồng ý chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống cơ quan thanh tra theo 02 cấp ở trung ương và địa phương; kết thúc hoạt động của thanh tra bộ, ngành ở trung ương và sở, huyện tại địa phương. Điều 7 Luật Thanh tra số 84/2025/QH15 quy định hệ thống các cơ quan thanh tra được tổ chức theo 2 cấp gồm: Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh, thành phố. Do vậy, Điều 8 Luật Thống kê cần thay thế bằng những quy định về kiểm tra chuyên ngành thống kê cho phù hợp.
Về ứng dụng phương pháp thống kê, công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong hoạt động thống kê nhà nước: Chuyển đổi số là xu thế tất yếu và đòi hỏi khách quan của sự phát triển trong thời đại ngày nay. Đây là trọng tâm phát triển của các bộ, ngành, địa phương nói chung và ngành Thống kê nói riêng. Theo Cục Thống kê, thời gian quan, các cơ sở dữ liệu quản lý chuyên ngành vẫn còn rời rạc, ít cập nhật, chưa tập trung thành một hệ thống cơ sở dữ liệu thống nhất, gây khó khăn trong thu thập, xử lý, sử dụng và lưu trữ thông tin, ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng báo cáo và công tác phổ biến, chia sẻ thông tin thống kê. Chính vì vậy, Luật Thống kê sửa đổi, bổ sung lần này sẽ theo hướng đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng phương pháp thống kê, công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong công tác thống kê, nhằm hiện đại hóa hoạt động thu thập, xử lý, quản trị dữ liệu thống kê.
Ngoài ra, một số thuật ngữ của pháp luật chuyên ngành liên quan đến Luật Thống kê đã thay đổi, do đó, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung cũng sẽ cập nhật các thuật ngữ song song với sửa đổi, bổ sung một số quy định về chuyên môn, nghiệp vụ thống kê để phù hợp với thực tiễn và hội nhập quốc tế.
