Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 306/2025/NĐ-CP ngày 25/11/2025, sửa đổi Nghị định 156/2020/NĐ-CP (được sửa đổi bởi Nghị định 128/2021/NĐ-CP) và Nghị định 158/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và chứng khoán phái sinh.
Nhóm chế tài nghiêm khắc nhất được quy định với mức phạt 1-1,5 tỷ đồng, dành cho các hành vi đặc biệt nghiêm trọng như làm giả hồ sơ chào bán, cung cấp thông tin sai lệch, phát hành trái phiếu riêng lẻ không đúng quy định, hoặc không báo cáo, không công bố thông tin theo yêu cầu của cơ quan quản lý. Đây là mức phạt cao nhất trong xử phạt hành chính về chứng khoán hiện nay, thể hiện định hướng siết mạnh trách nhiệm của tổ chức phát hành.
Nghị định quy định mức phạt 500-600 triệu đồng cho các hành vi xác nhận hồ sơ chào bán, phát hành cổ phiếu hoặc trái phiếu có thông tin sai lệch, cũng như các sai phạm nghiêm trọng trong kiểm toán hoặc xác nhận thông tin phát hành. Nhóm vi phạm này chủ yếu liên quan đến các đơn vị trung gian và kiểm toán, những cấu phần quan trọng quyết định độ tin cậy của thị trường sơ cấp.
Nghị định đồng thời mở rộng nhóm hành vi bị xử phạt. Theo đó, các công ty quản lý quỹ, quỹ đầu tư vi phạm giấy phép, triển khai dịch vụ chưa được chấp thuận hoặc không giám sát người hành nghề có thể bị phạt 200 - 300 triệu đồng. Đối với hoạt động đại lý phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, mức phạt lên đến 400 triệu đồng, bao gồm vi phạm về đăng ký, lưu ký và cung cấp thông tin.
Một điểm đáng chú ý là lần đầu tiên mức phạt trong hoạt động giao dịch được tính theo giá trị giao dịch. Vi phạm liên quan đến công bố thông tin hoặc thao túng giao dịch có giá trị từ 10 tỷ đồng trở lên sẽ bị phạt 3-5% giá trị giao dịch, không giới hạn số tiền tối đa với tổ chức. Các giao dịch vi phạm có giá trị từ 5 tỷ đến dưới 10 tỷ đồng có thể bị phạt đến 150 triệu đồng, từ 10 tỷ đến dưới 50 tỷ đồng bị phạt đến 250 triệu đồng.
Cơ chế này tạo sự tương xứng giữa quy mô hành vi và mức phạt, phù hợp với thực tế thị trường hiện nay khi quy mô giao dịch ngày càng lớn, số lượng tài khoản cá nhân vượt 8 triệu và nhà đầu tư tổ chức gia tăng mạnh.
Đối với vi phạm nghĩa vụ công bố thông tin của cổ đông lớn, thành viên Hội đồng quản trị, Ban điều hành, Nghị định số 306/2025/NĐ-CP quy định tăng mức phạt lên 70-100 triệu đồng, đồng thời phạt 110 - 140 triệu đồng với trường hợp báo cáo sai thời điểm, chậm báo cáo hoặc che giấu thông tin giao dịch. Với tổ chức, mức phạt được áp dụng theo nguyên tắc gấp đôi.
Giao dịch ký quỹ cũng được siết chặt với nhiều nhóm hành vi mới. Các hành vi vi phạm quy định về giao dịch ký quỹ sẽ bị xử phạt theo mức độ: Phạt 70-100 triệu đồng với các vi phạm liên quan đến mở tài khoản và thời hạn cho vay giao dịch ký quỹ; phạt 100-150 triệu đồng đối với vi phạm về hạn mức cho vay hoặc ngừng cung cấp dịch vụ ký quỹ; và phạt 150-200 triệu đồng cho các hành vi nghiêm trọng như vi phạm tỷ lệ ký quỹ ban đầu, tỷ lệ duy trì, hạn chế giao dịch, cho phép rút tiền vượt sức mua, hoặc không tách biệt tài khoản ký quỹ với tài khoản giao dịch thông thường, tài khoản sử dụng vốn vay, tài khoản giao dịch trong ngày hay tài khoản bán khống có bảo đảm.
Việc thực hiện lưu ký hoặc giao dịch khi chưa được cấp phép, vượt giới hạn vị thế trong giao dịch phái sinh, cũng như sai phạm trong quản trị quỹ và quản lý tài sản khách hàng sẽ bị xử phạt hành chính 200-300 triệu đồng . Đây là lần sửa đổi quan trọng kể từ khi thị trường phái sinh vận hành vào năm 2017, nhằm giảm rủi ro hệ thống và bảo đảm an toàn thanh toán.
Bên cạnh biện pháp phạt tiền, Nghị định số 306/2025/NĐ-CP bổ sung nhiều biện pháp khắc phục hậu quả như: Buộc tổ chức vi phạm triệu tập Đại hội đồng cổ đông bất thường, thu hồi chứng khoán phát hành sai, hoặc hoàn trả toàn bộ lợi ích bất hợp pháp.
