 |
Với kho tàng văn hóa truyền thống phong phú của 20 dân tộc, Lai Châu đang tận dụng mạnh mẽ nguồn lực từ Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (CTMTQG 1719) để bảo tồn bản sắc và thúc đẩy du lịch bền vững. Những lễ hội đặc trưng, nghề thủ công truyền thống, kiến trúc bản làng, di sản văn hóa vật thể và phi vật thể được tỉnh hỗ trợ phục dựng, chuẩn hóa, đưa vào phát triển các sản phẩm du lịch đặc sắc. Cùng với đầu tư hạ tầng, nâng cấp điểm du lịch cộng đồng và tăng cường vai trò chủ thể của người dân, Lai Châu đang từng bước biến văn hóa thành nguồn lực chiến lược: Vừa gìn giữ giá trị nguyên bản, vừa tạo sinh kế ổn định, mở ra hướng phát triển kinh tế – xã hội bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số.
 |
Nền văn hóa đa dạng, đậm đà bản sắc dân tộc chính là điểm nhấn tạo nên sức hấp dẫn riêng biệt cho du lịch Lai Châu. Trên địa bàn tỉnh hiện có 20 dân tộc cùng sinh sống, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số chiếm hơn 84,6% dân số, với 13 nhóm cư trú thành cộng đồng như Thái, Mông, Dao, Hà Nhì, La Hủ, Lự… Mỗi dân tộc đều sở hữu một kho tàng văn hóa phong phú, từ ngôn ngữ, chữ viết, lễ hội đặc trưng, kiến trúc nhà ở, trang phục truyền thống, ẩm thực độc đáo, đến các nghề thủ công tinh xảo, nghệ thuật trình diễn dân gian và tri thức bản địa được truyền nối qua nhiều thế hệ.
 |
Chính sự phong phú và độc đáo này đã biến Lai Châu thành một điểm đến văn hóa đặc sắc, nơi mỗi bản làng, mỗi lễ hội, mỗi sản phẩm thủ công đều kể một câu chuyện riêng về lịch sử, phong tục và lối sống của cộng đồng dân tộc. Với những giá trị riêng có, Lai Châu được đánh giá là vùng đất giàu dư địa để khai thác phát triển loại hình du lịch đặc thù: Du lịch cộng đồng, sinh thái nghỉ dưỡng, mạo hiểm, văn hóa gắn với trải nghiệm giá trị bản địa.
Du khách đến Lai Châu không chỉ để chiêm ngưỡng cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, mà còn được trực tiếp trải nghiệm đời sống văn hóa bản địa: Hòa mình vào điệu xòe Thái, lắng nghe tiếng khèn Mông réo rắt giữa núi rừng, tham gia các lễ hội truyền thống hay cùng nghệ nhân dệt thổ cẩm, chế biến ẩm thực dân tộc.
Những trải nghiệm này không chỉ giúp du khách hiểu sâu hơn về văn hóa mà còn góp phần gìn giữ, phát huy những giá trị nguyên bản. Đồng thời, việc khai thác văn hóa gắn với du lịch còn trở thành động lực quan trọng giúp cải thiện sinh kế, nâng cao thu nhập và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội bền vững cho đồng bào các dân tộc ở Lai Châu. Chính sự kết hợp tinh tế giữa bảo tồn văn hóa và phát triển du lịch đã biến tỉnh Tây Bắc này trở thành một “viên ngọc” văn hóa trên bản đồ du lịch Việt Nam, nơi giá trị truyền thống và cơ hội kinh tế hòa quyện, tạo nên sức sống mới cho cộng đồng.
 |
Những năm gần đây, Lai Châu đã ghi dấu bước chuyển mình rõ rệt khi đưa công tác bảo tồn văn hóa truyền thống trở thành trụ cột phát triển du lịch bền vững. Tỉnh hiện sở hữu 11 di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia cùng hai di sản được UNESCO ghi danh là Nghệ thuật Then và Múa xòe Thái. Đây không chỉ là niềm tự hào của đồng bào các dân tộc Lai Châu, mà còn là giá trị chung của văn hóa Việt Nam trên bản đồ di sản thế giới.
Song song với việc sưu tầm, phục dựng và truyền dạy các giá trị truyền thống, Lai Châu khéo léo “thổi hồn văn hóa” vào các sản phẩm du lịch cộng đồng. Tại những điểm đến như bản Sin Suối Hồ, bản Sì Thâu Chải, bản Hon hay Nà Khương, văn hóa không chỉ được gìn giữ mà còn được đưa vào trải nghiệm du lịch một cách sinh động. Từ các lễ hội đặc trưng như Tủ Cải của người Dao, Then Kin Pang hay Gầu Tào, đến nghệ thuật trình diễn dân gian, nghề thủ công, ẩm thực truyền thống và mô hình lưu trú nhà sàn… mỗi hoạt động đều giúp du khách cảm nhận sâu sắc nhịp sống văn hóa bản địa và tạo nên một hệ sinh thái du lịch mang đậm bản sắc Tây Bắc.
Bản Sin Suối Hồ, xã Sin Suối Hồ là một trong những bản du lịch cộng đồng nổi tiếng của Lai Châu nói riêng, vùng Tây Bắc nói chung. Từ một bản vùng cao nghèo khó, nơi tập trung tệ nạn ma túy, ngày nay, bản Sin Suối Hồ đã trở thành bản du lịch cộng đồng ASEAN, mỗi năm đón trên 20.000 lượt khách trong nước và quốc tế đến tham quan, trải nghiệm văn hóa. Bản Sin Suối Hồ đã đạt chứng nhận OCOP 3 sao và vinh dự nhận Giải thưởng “Du lịch cộng đồng ASEAN” vào năm 2023.
 |
Cùng với Sin Suối Hồ, Sì Thâu Chải, Hon, Nà Khương cũng trở thành mô hình du lịch cộng đồng mẫu trong cả vùng Tây Bắc.
Bên cạnh đó, cộng đồng các dân tộc ở Lai Châu ngày càng gắn kết, cùng chung tay gìn giữ và nâng tầm giá trị các di sản văn hóa thông qua việc duy trì và mở rộng quy mô tổ chức các lễ hội truyền thống, từ thôn, bản đến cấp huyện, cấp tỉnh. Nhiều lễ hội đặc sắc như Gầu Tào của người Mông hay Then Kin Pang của người Thái đã được nâng lên tầm lễ hội cấp tỉnh, trở thành điểm nhấn văn hóa thu hút du khách và lan tỏa bản sắc độc đáo của từng dân tộc. Cùng đó, các lễ hội Xòe Chiềng, Nàng Hán, Kin Lẩu Khau Mẩu, Han Khương, Min Loong Phạt, Mừng cơm mới… được duy trì tổ chức hằng năm tại các địa phương, tạo nên bức tranh văn hóa phong phú, rực rỡ sắc màu. Thông qua những lễ hội này, vẻ đẹp truyền thống được tôn vinh, niềm tự hào dân tộc được khơi dậy, và quan trọng hơn, tinh thần trách nhiệm trong gìn giữ – phát huy bản sắc văn hóa trong thời đại mới được lan tỏa sâu rộng tới mỗi người dân.
Ngoài ra, Lai Châu còn lan tỏa mạnh mẽ phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”. Toàn tỉnh hiện duy trì hơn 975 đội văn nghệ quần chúng – lực lượng quan trọng trong việc bảo tồn nghệ thuật dân gian và tạo sức hút đối với du khách. Bên cạnh đó, Lai Châu cũng chú trọng đưa văn hóa vào trường học: 100% cơ sở giáo dục triển khai hoạt động văn hóa – thể thao thường xuyên; 45 trường thành lập câu lạc bộ bảo tồn văn hóa dân tộc, tạo môi trường để học sinh tiếp nối và lan tỏa bản sắc truyền thống.
Nhờ sự vào cuộc đồng bộ, văn hóa ở Lai Châu không chỉ được bảo tồn mà còn trở thành nguồn lực mạnh mẽ nuôi dưỡng ngành du lịch, tạo việc làm, tăng thu nhập và nâng cao chất lượng cuộc sống của đồng bào các dân tộc.
 |
Ngay sau khi Nghị quyết của tỉnh về bảo tồn văn hóa gắn với phát triển du lịch được ban hành vào năm 2021, Lai Châu đã không để khoảng trống “từ chính sách đến hành động”. Hàng loạt đề án, kế hoạch quy mô lớn nhanh chóng được khởi động, cho thấy quyết tâm biến văn hóa thành động lực phát triển bền vững.
 |
Song hành với đó, Kế hoạch triển khai Quy hoạch hệ thống du lịch thời kỳ 2021–2030, tầm nhìn 2045 được ban hành, xác định những mục tiêu tăng trưởng rõ ràng và đầy tham vọng: đến năm 2025, tỉnh phấn đấu đón trên 1,4 triệu lượt du khách, trong đó 35.000 lượt khách quốc tế, doanh thu du lịch đạt trên 1.200 tỷ đồng. Giai đoạn đến năm 2030, mục tiêu nâng lên trên 2,4 triệu lượt khách, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng với hệ thống sản phẩm đa dạng – chất lượng cao – mang đậm bản sắc văn hóa.
 |
Cùng với định hướng chiến lược, tỉnh triển khai Chương trình kích cầu du lịch với thông điệp giàu cảm xúc: “Lai Châu – Đến để yêu”. Chương trình tạo sức lan tỏa mạnh mẽ nhờ hàng loạt sự kiện văn hóa – du lịch quy mô lớn: Tuần Du lịch – Văn hóa Lai Châu 2025, Tuần Văn hóa – Du lịch Lai Châu tại Cần Thơ, Hội thảo phát triển trekking – hiking, các chương trình liên kết vùng, chiến dịch quảng bá – xúc tiến du lịch, xây dựng gói sản phẩm kích cầu... Trong đó, những sản phẩm du lịch lấy văn hóa làm trung tâm như du lịch cộng đồng, trekking chinh phục đỉnh cao, du lịch ẩm thực, du lịch nông nghiệp… đang trở thành “đặc sản” giúp Lai Châu tạo dấu ấn riêng.
Để hiện thực hóa mục tiêu đưa du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng, Lai Châu triển khai đồng bộ các giải pháp then chốt: Lồng ghép mục tiêu du lịch trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội; hoàn thiện cơ chế, chính sách đặc thù; phát triển sản phẩm du lịch mang bản sắc các dân tộc; mở rộng mô hình du lịch cộng đồng gắn với OCOP; nâng cấp hạ tầng du lịch; ứng dụng chuyển đổi số; tăng cường quảng bá – xây dựng thương hiệu. Bên cạnh đó là các giải pháp dài hạn như đào tạo nguồn nhân lực, bảo tồn di sản văn hóa vật thể – phi vật thể, đẩy mạnh liên kết vùng – hợp tác quốc tế, thu hút đầu tư và huy động nguồn lực xã hội cho phát triển du lịch bền vững.
Với những chuyển động mạnh mẽ từ chủ trương đến hành động, Lai Châu đang từng bước định hình một mô hình phát triển du lịch dựa trên văn hóa, hiện đại nhưng không đánh mất bản sắc, hướng tới trở thành điểm đến hàng đầu của vùng Tây Bắc trong thập kỷ tới.
 |
