 |
Sau 29 năm vận hành, thị trường chứng khoán Việt Nam ghi nhận nhiều cải cách mang tính nền tảng, tạo ra chuyển biến thực chất về thanh khoản, pháp lý và chuẩn mực an toàn tài chính. Trong cuộc trao đổi với Tạp chí Kinh tế - Tài chính, bà Nguyễn Thị Thu Hằng - Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Chứng khoán Nhất Việt (VFS) chia sẻ, hành trình 29 năm của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đánh dấu nhiều nỗ lực cải cách lớn. Những thay đổi gần đây, đặc biệt trong hạ tầng giao dịch và khung pháp lý, đang tạo ra động lực mới cho thị trường bước vào chu kỳ tăng trưởng tiếp theo.
Phóng viên: Tháng 11 này là kỷ niệm 29 năm thành lập UBCKNN. Với góc nhìn của thành viên thị trường, theo bà, đâu là những cải cách quan trọng nhất của cơ quan quản lý trong những năm gần đây đã tạo chuyển biến thực chất cho thị trường?
Bà Nguyễn Thị Thu Hằng: Nhân kỷ niệm 29 năm thành lập UBCKNN, theo quan điểm của tôi, giai đoạn 5 năm gần đây là giai đoạn của "thanh lọc và nâng cấp chất lượng".
Với tư cách là thành viên thị trường, tôi nhận thấy có 4 cải cách trụ cột đã thực sự định hình lại cuộc chơi, tạo ra các tác động cộng hưởng.
Thứ nhất, rút ngắn chu kỳ thanh toán xuống T+2. Đây là một thay đổi lớn về kỹ thuật được áp dụng từ tháng 8/2022. Tác động thực chất của nó là lớn. Với một thị trường mà nhà đầu tư cá nhân chiếm hơn 80% giá trị giao dịch, việc tiền và cổ phiếu về tài khoản sớm hơn (chiều T+2 thay vì sáng T+3) đã giải phóng một lượng vốn khổng lồ. Điều này cho phép nhà đầu tư xoay vòng vốn nhanh hơn, phản ứng kịp thời với biến động. Về lý thuyết, sự thay đổi này giúp tốc độ vòng quay vốn của thị trường tăng gần 30%. Đây là một "Sự cải thiện" rõ ràng và tích cực cho thanh khoản thị trường.
Thứ hai, nâng cấp hạ tầng giao dịch đưa hệ thống KRX vào vận hành. Dưới góc độ CTCK, đây là một khoản đầu tư bắt buộc, tốn kém cả về tài chính lẫn nguồn lực. Nhưng việc "triển khai" vận hành KRX không chỉ là cú hích thanh khoản, mà nó còn là "nền móng" cho tương lai.
Giá trị thực chất của KRX là nền tảng công nghệ bắt buộc để triển khai các sản phẩm phức tạp hơn như giao dịch trong ngày (T+0) hay bán khống. Các thành viên thị trường đã hoàn thành nghĩa vụ đầu tư, và giờ đây, thị trường cần UBCKNN sớm ban hành quy chế cho các sản phẩm mới này để KRX thực sự phát huy tác dụng.
Thứ ba, gỡ vướng pháp lý để Nâng hạng thị trường. Trong nhiều năm qua, một trong những rào cản lớn của Việt Nam trong mắt FTSE Russell chính là yêu cầu ký quỹ trước giao dịch (Pre-funding). Việc Thông tư số 68/2024/TT BTC do Bộ Tài chính ban hành ngày 18/9/2024, có hiệu lực từ ngày 02/11/2024 cho phép CTCK tự đánh giá rủi ro và cấp hạn mức giao dịch cho tổ chức nước ngoài mà không cần 100% tiền mặt hay nói cách khác là cho phép nhà đầu tư tổ chức nước ngoài mua cổ phiếu không yêu cầu có đủ tiền khi đặt lệnh (non-pre-funding) trong một số trường hợp.
Thứ tư, nâng cấp khung Quản trị rủi ro và An toàn tài chính cho các tổ chức kinh doanh chứng khoán thông qua việc ban hành Thông tư số 102/2025/TT-BTC (sửa đổi Thông tư số 91/2020/TT-BTC) sẽ có hiệu lực từ tháng 12/2025. Việc siết chặt các chỉ tiêu an toàn tài chính, tăng hệ số rủi ro cho nhiều loại tài sản hướng tới xây dựng nền tảng vững chắc cho thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam trong bối cảnh nâng hạng và hội nhập quốc tế, tạo môi trường ổn định, tin cậy hơn cho nhà đầu tư trong và ngoài nước. Điều này cũng định hướng các công ty chứng khoán chuyển dần từ mô hình kinh doanh “tăng trưởng nhanh - chấp nhận rủi ro” sang mô hình kinh doanh bền vững hơn, kiểm soát rủi ro nhiều hơn.
Bốn thay đổi lớn từ T+2 (Rút ngắn chu kỳ thanh toán), KRX (Nâng cấp nền tảng hạ tầng giao dịch), Pre-funding (Gỡ vướng pháp lý) đến Thông tư số 102/2025/TT-BTC (Nâng cấp Khung QTRR và ATTC) là một bộ giải pháp đồng bộ định hình lại thị trường một cách toàn diện, bài bản hơn hướng tới hội nhập quốc tế và đáp ứng quy mô ngày càng lớn của TTCK Việt Nam.
 |
Phóng viên: Năm 2025 được dự báo là năm bản lề trước khi Việt Nam chính thức vào rổ của FTSE EM từ 2026. VFS nhìn nhận cơ hội và thách thức nào đối với dòng vốn ngoại trong giai đoạn này?
Bà Nguyễn Thị Thu Hằng: Việc nâng hạng lên Thị trường mới nổi thứ cấp (Secondary Emerging Market) của FTSE Russell đã là một hành trình gần như không thể đảo ngược. Chúng ta đã vượt qua kỳ đánh giá tháng 10/2025 và gần như chắc chắn sẽ vượt qua kỳ đánh giá kỹ thuật quan trọng vào tháng 3/2026, để chính thức được nâng hạng vào tháng 9/2026.
Tuy nhiên, điều đáng chú ý là trong khi lộ trình nâng hạng đã rõ ràng, thị trường vẫn đang chứng kiến áp lực bán ròng đáng kể. Chỉ trong 10 tháng đầu năm 2025, đã có gần 5 tỷ USD bị rút khỏi thị trường cổ phiếu, khiến tỷ lệ nắm giữ của nhà đầu tư nước ngoài tại TTCK Việt Nam chỉ còn khoảng 15%. Đây là mức thấp kỷ lục so với 20%-40% ở các nước lân cận, dù Việt Nam đang là một trong những nền kinh tế được kỳ vọng tăng trưởng cao nhất khu vực.
Áp lực bán ròng mạnh từ đầu năm chỉ là rung lắc mang tính kỹ thuật ngắn hạn. Thực tế, nó đã tạo ra một "định giá vàng" cho những nhà đầu tư có tầm nhìn dài hạn. Cuối tháng 10 vừa qua, định giá của VN-Index đã lùi về dưới ngưỡng P/E trung bình 10 năm là 14,2 lần. Đáng chú ý hơn, nếu loại trừ nhóm cổ phiếu lớn như Vingroup và Gelex, P/E khối phi tài chính chỉ còn khoảng 12,3 lần, tiệm cận vùng đáy 5 năm. Đây là cơ hội không thể bỏ qua trước khi dòng vốn ngoại kích hoạt một chu kỳ mới.
Chúng ta có thể khẳng định, năm 2026 sẽ là năm “mở khóa’ dòng vốn kỷ lục cho TTCK Việt Nam.
Bước sang năm 2026, ngay sau khi Việt Nam vượt qua kỳ đánh giá kỹ thuật vào tháng 3, chúng ta kỳ vọng các quỹ đầu tư chủ động sẽ bắt đầu quan tâm và rót vốn. Đến tháng 9, khi chính thức được nâng hạng, dòng vốn thụ động theo dõi chỉ số FTSE EM sẽ tự động phân bổ cho Việt Nam theo tỷ trọng.
Quy mô dòng vốn ngoại dự phóng là lớn. Dòng vốn thụ động ước tính khoảng $0,6 - $1,5 tỷ USD, trong khi dòng vốn chủ động có thể đạt 3-7 tỷ USD. Tổng cộng, đây là một lực đẩy mạnh mẽ chưa từng có.
Tuy nhiên, quy mô cuối cùng sẽ phụ thuộc nhiều vào sự ổn định của đồng tiền VND so với các đồng tiền trong khu vực. Nếu Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước tiếp tục kiểm soát tốt tỷ giá trong khi duy trì được mức tăng trưởng kinh tế cao, chắc chắn dòng vốn ngoại sẽ tạo một lực đẩy mới, đưa TTCK Việt Nam lên một tầm cao mới.
 |
Phóng viên: Thông tư số 102/2025/TT-BTC về chỉ tiêu an toàn tài chính đang nhận được sự quan tâm lớn. Theo bà, quy định mới sẽ tác động như thế nào đến hoạt động của khối công ty chứng khoán và chất lượng thị trường?
Bà Nguyễn Thị Thu Hằng: Thông tư số 102/2025/TT-BTC là một bước đi chiến lược và cần thiết của cơ quan quản lý để nâng tầm thị trường. Thông tư số 102/2025/TT-BTC, có hiệu lực từ 15/12/2025 định hướng các công ty chứng khoán tập trung vào hoạt động kinh doanh chính. Một số thay đổi chính như: Siết chặt đánh giá rủi ro đầu tư trái phiếu doanh nghiệp, thông qua việc áp dụng hệ số rủi ro dựa trên mức xếp hạng tín nhiệm, giá trị rủi ro thị trường của các khoản đầu tư vào chứng khoán hoặc góp vốn vào một tổ chức nếu chiếm từ 10% vốn chủ sở hữu của công ty chứng khoán trở lên sẽ bị áp dụng hệ số rủi ro tăng thêm từ 10%-30%. Các khoản đầu tư vào bất động sản hoặc cho vay, phải thu khách hàng không thuộc hoạt động cho vay ký quỹ sẽ bị nâng hệ số rủi ro lên 150%, thay vì 100% như quy định tại Thông tư số 91/2020/TT-BTC. Hay việc quy định cụ thể cách xác định lợi nhuận chưa phân phối, giảm trừ khỏi vốn khả dụng các tài sản được dùng để thế chấp, cầm cố hoặc bảo đảm nghĩa vụ tài chính, giảm trừ vốn khả dụng trong trường hợp đối tác mất hoàn toàn khả năng thanh toán.
Hệ quả là sự phân hóa. Các công ty vốn mỏng, những công ty có tỷ trọng đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp không được xếp hạng tín nhiệm, cho vay ngoài hoạt động giao dịch ký quỹ lớn sẽ chịu ảnh hưởng rõ rệt hơn, đối mặt với áp lực đáng kể, buộc phải điều chỉnh mô hình kinh doanh, tái cơ cấu danh mục hoặc tăng năng lực tài chính nhằm duy trì tỷ lệ an toàn cao.
Với thời hạn 6 tháng để đáp ứng tỷ lệ vốn khả dụng 180% khi tỷ lệ vốn khả dụng giảm xuống dưới tỷ lệ này do thay đổi phương pháp tính mới, thị trường sẽ bước vào một giai đoạn sàng lọc tự nhiên. Đây là bước đi cần thiết để củng cố nội lực hệ thống công ty chứng khoán, qua đó nâng mức độ an toàn và chuẩn bị cho những yêu cầu cao hơn khi thị trường tiến gần tới các tiêu chuẩn nâng hạng.
 |
Phóng viên: Với vị thế công ty chứng khoán đang tăng trưởng nhanh, đâu là ưu tiên chiến lược của VFS trong 3-5 năm tới, nhất là trong bối cảnh thị trường bước vào giai đoạn nâng tầm?
Bà Nguyễn Thị Thu Hằng: Giai đoạn 2025-2030 là thời điểm "vàng" để bứt phá khi thị trường chuyển mình. Chiến lược của VFS được xây dựng tập trung và rõ ràng trên 5 trụ cột then chốt sau:
Thứ nhất, chuyển đổi số toàn diện. Công nghệ là nền tảng cạnh tranh bắt buộc, không còn là một lựa chọn. Chúng tôi đang đầu tư mạnh vào nền tảng giao dịch, ứng dụng di động và hệ thống phân tích - quản lý dữ liệu lớn (big data). Mục tiêu là mang lại trải nghiệm tương đương các công ty chứng khoán quốc tế, đồng thời nâng cao hiệu quả vận hành và quản trị rủi ro.
Thứ hai, đa dạng hóa sản phẩm và tệp khách hàng. VFS tiếp tục hoàn thiện các mảng sản phẩm, dịch vụ để phục vụ trọn vẹn nhu cầu của khách hàng. Ngoài hoạt động môi giới vốn đã quen thuộc, chúng tôi đang từng bước phát triển thêm phái sinh, tự doanh, tư vấn đầu tư và quản lý tài sản. Đây đều là những hướng đi không mới trên thị trường, nhưng VFS lựa chọn triển khai theo cách chắc chắn và phù hợp với năng lực hiện tại. Bên cạnh việc mở rộng sang khách hàng doanh nghiệp, chúng tôi vẫn giữ trọng tâm ở nhà đầu tư cá nhân - những người tạo nên nhịp thở chính của thị trường và cũng là nhóm khách hàng mà VFS luôn muốn đồng hành lâu dài.
Thứ ba, củng cố năng lực tài chính và Quản trị rủi ro. Đây là điều kiện tiên quyết. Chúng tôi đang triển khai kế hoạch tăng vốn điều lệ để nâng cao năng lực cho vay ký quỹ, đầu tư tự doanh và bảo lãnh phát hành. Trong bối cảnh các tiêu chuẩn an toàn (như Thông tư số 102/2025/TT-BTC) ngày càng siết chặt, năng lực tài chính mạnh và quản trị rủi ro chặt chẽ là bệ đỡ cho tăng trưởng bền vững.
Thứ tư, tăng cường kết nối tài chính. VFS đang chủ động phát triển các liên kết chiến lược với ngân hàng, fintech và các quỹ đầu tư; mục đích giúp khách hàng tiếp cận mọi giải pháp đầu tư, tiết kiệm và quản lý tài sản một cách toàn diện trên cùng một nền tảng.
Thứ năm, xây dựng thương hiệu gắn liền với giá trị tri thức. VFS muốn được định vị là "nhà tư vấn đồng hành" đáng tin cậy. Chúng tôi không chỉ cung cấp công cụ giao dịch, mà còn mang lại giá trị thực qua các hoạt động đào tạo, báo cáo phân tích chuyên sâu và hội thảo đầu tư. Mục tiêu của chúng tôi là giúp khách hàng nâng cao kiến thức và tầm nhìn tài chính, cùng họ phát triển bền vững.
Phóng viên: Trân trọng cảm ơn bà!
 |
