Thị trường vàng Việt Nam bước vào giai đoạn tái cấu trúc sâu rộng, khi Chính phủ ban hành Nghị định 232/2025/NĐ-CP, dỡ bỏ cơ chế độc quyền vàng miếng và đặt nền móng cho một thị trường vận hành minh bạch, cạnh tranh và tiệm cận chuẩn mực quốc tế. Cùng với yêu cầu siết kỷ luật thương mại, tăng cường kiểm soát dòng tiền và minh bạch nguồn cung, loạt chính sách mới đang mở ra bước chuyển mạnh mẽ cho một thị trường vốn nhiều biến động này.
TP. Hà Nội là nơi tập trung hơn 844 doanh nghiệp kinh doanh vàng, được xem như “phong vũ biểu” quan trọng phản ánh sức nóng thị trường. Theo thông tin từ Thuế TP. Hà Nội, thu ngân sách từ lĩnh vực này tăng mạnh, từ hơn 800 tỷ đồng năm 2024, từ đầu năm 2025 đến nay là 1.251 tỷ đồng. Đây là dấu hiệu cho thấy quy mô giao dịch ngày càng lớn, đồng thời đặt ra yêu cầu quản lý chặt chẽ hơn.
Cùng với đó, thực hiện theo chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Tài chính và Cục Thuế, Thuế TP. Hà Nội đã triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, giúp kết nối dữ liệu tức thời với cơ quan Thuế. Doanh nghiệp buộc phải ghi căn cước công dân hoặc mã số thuế người mua trên hóa đơn; giao dịch mua từ người dân phải lập bảng kê thông tin đầy đủ. Đây là biện pháp then chốt để minh bạch hóa giao dịch, đặc biệt với các giao dịch có giá trị lớn.
Dù vậy, tại một diễn đàn mới đây về thị trường vàng, ông Nguyễn Tiến Minh – Phó Trưởng Thuế TP. Hà Nội cho biết, qua kiểm tra thực tế vẫn còn nhiều sai sót, như xác định giá tính thuế chưa đúng, kê khai chi phí liên quan đến vàng nguyên liệu chưa đầy đủ, và quy trình hạch toán chưa thống nhất.
Đặc biệt, qua phối hợp với cơ quan thanh tra, giám sát ngân hàng cho thấy nhiều tài khoản cá nhân xuất hiện dòng tiền lớn, bất thường, không phù hợp với hoạt động kinh doanh khai báo. Đã có trường hợp có dấu hiệu kinh doanh vàng trái phép và được chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra.
Với lực lượng quản lý thị trường (QLTT), ông Kiều Đình Cảnh - Phó Chi cục trưởng Chi cục QLTT TP. Hà Nội cho biết, trong năm 2024, lực lượng QLTT Hà Nội đã phát hiện, xử lý 107 vụ vi phạm liên quan hoạt động kinh doanh vàng. Cụ thể, phạt vi phạm hành chính số tiền 1 tỷ 362 triệu đồng; xử lý tịch thu, buộc tiêu hủy hàng hóa vi phạm lượng hàng hóa trị giá 163 triệu đồng… Việc yêu cầu các cơ sở phải niêm yết giá công khai, minh bạch cũng giúp hạn chế hiện tượng các cửa hàng kinh doanh vàng thổi giá, bán chênh giá trong các đợt giá vàng có những biến động.
Theo báo cáo về công tác quản lý, điều hành giá quý III và 10 tháng năm 2025, định hướng công tác điều hành giá những tháng còn lại năm 2025 của Bộ Tài chính, giá vàng thế giới liên tục lập đỉnh, trong tháng 10/2025 đã có thời điểm đạt đỉnh trên 4300 USD/ounce sau đó đã giảm và biến động quanh mốc 4000 USD/ounce. So với đầu năm 2025, giá vàng tăng khoảng 55%, giá bạc tăng khoảng 78%. Giá vàng liên tục lập các mức giá kỷ lục mới do nhu cầu trú ẩn an toàn từ các ngân hàng Trung ương và nhà đầu tư.
Vàng luôn hấp dẫn giới buôn lậu vì giá trị cao, dễ sở hữu và có khả năng giữ giá trong bối cảnh biến động như chiến tranh hay lạm phát. Việt Nam với điều kiện địa lý đường biên dài hơn 4.000 km nhưng chỉ có 157 cửa khẩu và 88 điểm kiểm soát khiến nguy cơ buôn lậu vàng luôn hiện hữu. Khi giá trong nước chênh lệch và nhu cầu tăng, rủi ro buôn lậu càng lớn.
Ông Phan Quốc Đông - Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu (Cục Hải quan) cho hay, Cục Hải quan đã triển khai nhiều biện pháp nghiệp vụ, trong đó có Kế hoạch 2088/KH-TCHQ ngày 14/5/2024 về kiểm soát, chống buôn lậu vàng, tiền tệ biên giới giai đoạn 2024 – 2026, xác định chống buôn lậu vàng là nhiệm vụ trọng tâm. Từ đầu năm, có 65 hồ sơ nhập khẩu (26 triệu USD) và 22 hồ sơ xuất khẩu (4,2 tỷ USD), chủ yếu là vàng gia công.
Cục Hải quan cảnh báo, điểm nóng buôn lậu trong thời gian tới vẫn là mặt hàng vàng. Cơ quan Hải quan sẽ đẩy mạnh kiểm soát các tuyến đường bộ, đường thủy nội địa tại các tỉnh biên giới phía Nam giáp Campuchia (cửa khẩu Tịnh Biên, cửa khẩu Khánh Bình - An Giang, cửa khẩu Bờ Y - Gia Lai) và giáp Lào (cửa khẩu Lao Bảo - Quảng Trị). Tuyến đường hàng không qua các cửa khẩu sân bay quốc tế Nội Bài, Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng cũng là tiêu điểm tăng cường kiểm tra trong những tháng cuối năm 2025.
Trong bối cảnh thị trường thiếu nguồn cung chính thức, ông Vũ Hùng Sơn – Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Kinh doanh Vàng chia sẻ, việc không thể tiếp cận vàng nhập khẩu theo cơ chế rõ ràng đã khiến các doanh nghiệp buộc phải sử dụng nguồn vàng “trôi nổi”, chấp nhận rủi ro để duy trì sản xuất và cung ứng hàng ra thị trường, dẫn đến nguồn cung hạn chế và đẩy giá vàng trong nước lên cao.
Do vậy, việc nghiên cứu thành lập Sở Giao dịch vàng quốc gia được xem là giải pháp then chốt nhằm chuẩn hóa thị trường, đảm bảo nguồn cung và giảm thiểu rủi ro đầu cơ. Tuy nhiên, kinh nghiệm quốc tế cho thấy Việt Nam cần lựa chọn đúng mô hình vận hành, tránh lặp lại sai lầm của các sàn vàng trước đây.
Các phân tích chuyên sâu chỉ ra rằng mô hình phù hợp nhất là sàn giao dịch vàng vật chất, thay vì sàn dựa trên chênh lệch giá hay phái sinh. Điều cốt lõi của mô hình vật chất là tạo cơ chế xuất – nhập khẩu minh bạch, phục vụ toàn bộ chuỗi giá trị: từ vàng nguyên liệu, vàng trang sức tới vàng miếng. Khi nguồn cung được chuẩn hóa, thị trường mới có thể vận hành ổn định và hướng tới các sản phẩm phái sinh sau này – như cách Sàn vàng Thượng Hải (SGE) triển khai từ năm 2002.
Do đó, theo các chuyên gia, nếu triển khai mô hình sở giao dịch vàng, Việt Nam cần đặc biệt chú trọng xây dựng trung tâm thanh toán bù trừ tập trung dưới sự quản lý của Ngân hàng Nhà nước nhằm tránh tình trạng “tự khớp - tự giao dịch - tự thanh toán” như từng xảy ra trước đây.
Ngoài các giải pháp kỹ thuật và thể chế, TS. Nguyễn Đức Độ - Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Tài chính (Học viện Tài chính) chia sẻ rằng, mặc dù tích trữ vàng đem lại lợi ích cho người dân và nhà đầu tư khi lợi nhuận trung bình 15%/năm tính từ 2003 đến nay, nhưng xét trên khía cạnh kinh tế vĩ mô, đây có thể là sự lãng phí nguồn lực.
Hơn nữa, việc nắm giữ vàng còn ảnh hưởng đến lãi suất và tỷ giá, vì khi nguồn lực cho tiền gửi tiết kiệm giảm, lãi suất trung và dài hạn tăng, tác động trực tiếp đến chi phí vốn của doanh nghiệp. Thêm vào đó, Việt Nam phải nhập khẩu vàng để đáp ứng nhu cầu trong nước, tương đương 2,5–3 tỷ USD/năm, gây áp lực lên dự trữ ngoại hối và hạn chế khả năng điều tiết tỷ giá của NHNN.
Nên về mặt chính sách dài hạn, TS. Nguyễn Đức Độ nhấn mạnh, giải pháp căn cơ là tạo môi trường đầu tư và kinh doanh thông thoáng, minh bạch, công bằng, ổn định, phát triển các kênh tài chính an toàn như cổ phiếu và trái phiếu, thu hút nguồn lực từ vàng vào sản xuất, kinh doanh.
Hiện nay, Nghị định số 232/2025/NĐ-CP ngày 26/8/2025 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung Nghị định số 24/2012/NĐ-CP về quản lý thị trường vàng với việc chấm dứt độc quyền thương hiệu vàng miếng, mở rộng quyền sản xuất và cho phép nhập khẩu nguyên liệu được kỳ vọng đặt nền móng quan trọng để đa dạng hóa nguồn cung. Khi các hướng dẫn triển khai được hoàn thiện, thị trường sẽ vận hành theo cơ chế cạnh tranh, minh bạch hơn, góp phần thu hẹp chênh lệch giá và giảm động cơ tích trữ.
15:28 27/11/2025
