Vụ Pháp chế - Bộ Tài chính
Email: nguyenthiquynhchi@mof.gov.vn
Tóm tắt
Trong những năm qua, cùng với việc đẩy mạnh tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa, công tác xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng và dần đi vào ổn định. Tuy nhiên, thực tiễn xây dựng và thi hành pháp luật cho thấy, hệ thống pháp luật nước ta vẫn còn thiếu ổn định do các văn bản quy phạm pháp luật thường xuyên được sửa đổi, bổ sung, thậm chí có văn bản được sửa đổi, bổ sung nhiều lần. Trước thực trạng này, việc hợp nhất văn bản sửa đổi, bổ sung với văn bản được sửa đổi, bổ sung là hết sức cần thiết. Qua đó, góp phần tạo bước chuyển biến mới về chất của hệ thống pháp luật, phục vụ đắc lực công cuộc đổi mới đất nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.
Từ khoá: Văn bản quy phạm pháp luật, lĩnh vực tài chính, Việt Nam
Summary
In recent years, along with eff to promote the building of the law-governed socialist State of Viet Nam, the building and perfecting the legal system have achieved signifi progress and gradually become more stable. However, the practice of law making and enforcement shows that our country’s legal system remains unstable because legal documents are frequently amended and supplemented, some documents are even revised many times. Therefore, the consolidation of amended documents with their corresponding amendments is essential. The process contributes to a qualitative transformation in the legal system, effectively supporting the country’s renewal efforts and the building of the law-governed socialist State of Viet Nam in the context of increasingly deep international integration.
Keywords: Legal documents, financial sector, Viet Nam
Đánh giá thực trạng hợp nhất văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực tài chính thời gian qua
Kết quả đạt được
Thời gian qua, Bộ Tài chính đã thực hiện và triển khai quy định về hợp nhất văn bản trong thời hạn nhất định với chất lượng phù hợp để bảo đảm các văn bản hợp nhất được ban hành phục vụ cho nhu cầu tra cứu của người dân. Đồng thời, phản hồi, nhu cầu khai thác, sử dụng của các cá nhân, tổ chức liên quan đến văn bản hợp nhất cũng cho thấy giá trị của văn bản hợp nhất trong đời sống pháp luật thường ngày. Cụ thể, một số ưu điểm đáng ghi nhận trong thời gian triển khai, thực hiện Pháp lệnh Hợp nhất văn bản QPPL biểu hiện ở các khía cạnh sau:
Thứ nhất, trong những năm qua, hoạt động hợp nhất văn bản quy phạm pháp luật đã nhận được sự quan tâm của các cấp, các ngành, đặc biệt trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền và thực hiện từng bước Chính phủ điện tử, với giá trị bảo đảm tính minh bạch, dễ tiếp cận của hệ thống pháp luật mà việc hợp nhất văn bản mang lại, công tác hợp nhất văn bản càng được quan tâm.
Thứ hai, hợp nhất văn bản QPPL được điều chỉnh riêng bởi một văn bản pháp luật với nội dung khá toàn diện (thể hiện đầy đủ khái niệm, nguyên tắc, cơ quan chịu trách nhiệm thực hiện, kỹ thuật thực hiện), trong quá trình rà soát, hệ thống hóa các văn bản pháp luật và đánh giá triển khai quy định tại Pháp lệnh Hợp nhất văn bản QPPL, hiện cũng số lượng văn bản hợp nhất trong lĩnh vực tài chính được ban hành hằng năm đã đáp ứng nhu cầu tra cứu của các cá nhân, tổ chức.
Thứ ba, giá trị sử dụng của văn bản hợp nhất hiện nay được công nhận rộng rãi. Thực tế khai thác, sử dụng văn bản hợp nhất trong lĩnh vực tài chính tại các cơ quan, đơn vị, tổ chức trong xã hội cho thấy cá nhân, tổ chức có nhu cầu lớn được sử dụng văn bản hợp nhất và đánh giá cao tính thuận tiện, dễ tra cứu và khắc phục được khó khăn của hệ thống
pháp luật hiện hành. Đồng thời, các cá nhân, tổ chức giảm được công sức, tiết kiệm được thời gian trong tra cứu quy định pháp luật và giảm thiểu được rủi ro trong áp dụng pháp luật.
Thứ tư, mô hình thực hiện hợp nhất hiện nay tại Bộ Tài chính cơ bản có sự phối hợp giữa các đơn vị với nhau và có tính hệ thống, trong đó, cơ quan, đơn vị soạn thảo cơ bản nắm rõ được nhiệm vụ, trách nhiệm hợp nhất văn bản, các cơ quan, đơn vị khác hỗ trợ trong trường hợp cần thiết, đồng thời, đã được hướng dẫn, tập huấn về công tác hợp nhất đối với công chức trong đơn vị và các đơn vị liên quan.
Thứ năm, thực hiện việc đăng văn bản hợp nhất trên công báo, trang thông tin điện tử và cơ sở dữ liệu quốc gia về pháp luật đã có những bước chú trọng. Vụ Pháp chế cũng đã thực hiện việc đôn đốc, nhắc nhở, kiến nghị các đơn vị được giao nhiệm vụ trong việc thực hiện hợp nhất, đăng tải, công bố văn bản hợp nhất. Theo đó, một hệ thống văn bản hợp nhất đã được đăng tải, cập nhật thường xuyên trên các trang thông tin điện tử.
Tóm lại, với giá trị mà văn bản hợp nhất trong lĩnh vực tài chính nói riêng và các lĩnh vực khác mang lại cho cá nhân, tổ chức tra cứu quy định pháp luật, với yêu cầu về việc xây dựng một hệ thống pháp luật minh bạch, công khai, dễ áp dụng và sự nỗ lực, quyết tâm của các cơ quan thực hiện hợp nhất, công tác hợp nhất văn bản cơ bản đã có sự quan tâm, chỉ đạo, triển khai trên thực tế.
Một số tồn tại, khó khăn
Bên cạnh những kết quả đạt được, thực trạng hợp nhất văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực tài chính vẫn còn những tồn tại, khó khăn sau:
Thứ nhất, việc quy định giá trị sử dụng của văn bản hợp nhất chỉ như quy định tại Pháp lệnh Hợp nhất văn bản quy phạm pháp luật là chưa tương xứng với giá trị thực tế của văn bản này trong thực tế.
Thứ hai, nhiều quy định về kỹ thuật hợp nhất tại Pháp lệnh Hợp nhất còn chưa rõ ràng, chưa linh hoạt như thời hạn hoàn thành việc hợp nhất văn bản quy phạm pháp luật; kỹ thuật ghi chú trong văn bản hợp nhất,…
Thứ ba, hiện nay việc thực hiện hợp nhất đang chưa nhận được sự hỗ trợ của bất cứ công nghệ, phần mềm nào. Đây là một số khăn lớn, gây mất thời gian, công chức của đội ngũ nhân sự kiêm nhiệm.
Thứ tư, tại một số cơ quan, nhận thức về trách nhiệm thực hiện công tác hợp nhất văn bản quy phạm pháp luật của các đơn vị chuyên môn còn chưa đầy đủ, có đơn vị vẫn coi đây là nhiệm vụ chủ yếu của tổ chức pháp chế nên chưa chủ động trong việc thực hiện hợp nhất văn bản quy phạm pháp luật; thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan chuyên môn với tổ chức pháp chế dẫn đến tiến độ và chất lượng thực hiện hợp nhất văn bản quy phạm pháp luật chưa bảo đảm.
Giải pháp hoàn thiện hợp nhất văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực tài chính
Để bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất của hệ thống pháp luật tài chính, góp phần công cuộc xây dựng, hoàn thiện và bảo đảm hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật ở Việt Nam, cần chú trọng triển khai các nhóm giải pháp sau:
Thứ nhất, hoàn thiện quy định pháp luật về hợp nhất văn bản QPPL tài chính.
- Nghiên cứu để quy định về giá trị pháp lý của văn bản hợp nhất ở cấp độ có thể sử dụng chính thức trong quá trình áp dụng pháp luật. Điều này giúp nâng cao giá trị của văn bản hợp nhất nói chung và văn bản hợp nhất trong lĩnh vực tài chính nói riêng. Để đáp ứng được yêu cầu này, cần thiết phải có một quy trình chặt chẽ cho việc hợp nhất cũng như nghiên cứu sửa Pháp lệnh hợp nhất văn bản QPPL. Đồng thời, cần tính tới việc nghiên cứu, đánh giá về giá trị của văn bản hợp nhất để có quy định cụ thể tại Luật Ban hành văn bản QPPL hoặc Pháp lệnh Hợp nhất văn bản QPPL.
- Việc nghiên cứu, hoàn thiện khái niệm hợp nhất văn bản quy phạm pháp luật phải đạt được mục đích của việc hợp nhất văn bản là giúp người sử dụng văn bản quy phạm pháp luật xác định được các điều khoản đang còn hiệu lực, được sửa đổi, bổ sung hoặc bị thay thế, bãi bỏ, thời điểm có hiệu lực của quy phạm pháp luật… ngay trong một văn bản duy nhất, bảo đảm thuận tiện trong tra cứu, tìm kiếm lịch sử biến động của các điều khoản.
- Về thẩm quyền hợp nhất: Quy định về thẩm quyền hiện nay chưa rõ ràng trong một số trường hợp gây nên khó khăn trong việc xác định cơ quan có thẩm quyền thực hiện, dẫn đến bỏ sót việc hợp nhất một số văn bản, ví dụ: (i) Cơ quan chủ trì soạn thảo văn bản sửa đổi, bổ sung khác với cơ quan chủ trì soạn thảo văn bản được sửa đổi, bổ sung; (ii) Văn bản được sửa đổi, bổ sung và văn bản sửa đổi, bổ sung có hình thức khác nhau nhưng do cùng một cơ quan ban hành; (iii) Một văn bản không phải là văn bản sửa đổi, bổ sung nhưng có nội dung sửa đổi, bổ sung văn bản QPPL khác. Việc có tiến hành hợp nhất văn bản trong trường hợp này hay không chưa được xác định rõ ràng.
- Về trình tự, thủ tục ban hành văn bản hợp nhất, việc văn bản hợp nhất không tuân thủ thời hạn theo Pháp lệnh Hợp nhất văn bản QPPL trên thực tiễn là tương đối phổ biến. Mặc dù có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, song về cơ bản, có thể thấy, việc tách biệt hoạt động hợp nhất văn bản sau thời điểm thực hiện hoạt động sửa đổi, bổ sung đã khiến cho tình trạng thực hợp nhất có sự chậm trễ. Vì vậy, cần phải nghiên cứu, tính toán vấn đề này để quy định cho phù hợp.
- Sửa đổi quy định tại Pháp lệnh hợp nhất văn bản QPPL theo hướng mở rộng phạm vi thực hiện hợp nhất văn bản QPPL đối với văn bản QPPL trong lĩnh vực tài chínhcủa địa phương. Theo đó, việc thực hiện hợp nhất văn bản QPPL của địa phương ban hành, trong đó có văn bản trong lĩnh vực tài chính là cần thiết và cần được nghiên cứu quy định trong Pháp lệnh Hợp nhất văn bản QPPL...
Thứ hai, hoàn thiện về tổ chức triển khai hợp nhất văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực tài chính.
Kiến nghị sửa đổi Điều 81 Quy chế ban hành kèm theo Quyết định số 2829/QĐ-BTC theo hướng Vụ Pháp chế có trách nhiệm chủ trì thực hiện hợp nhất các văn bản QPPL do các Vụ, Cục thuộc Bộ không có tổ chức pháp chế chuyên trách soạn thảo; tại các Cục loại I thuộc Bộ có các phòng, ban thực hiện chức năng pháp chế có trách nhiệm chủ trì thực hiện hợp nhất văn bản QPPL tài chính do các Cục loại I chủ trì soạn thảo để đảm bảo tính chuyên nghiệp, tập trung, hiệu quả và thuận tiện trong quá trình bố trí các điều kiện đảm bảo thực hiện hợp nhất văn bản QPPL trong lĩnh vực tài chính.
Thứ ba, thực hiện hiệu quả hợp nhất văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực tài chính.
Công tác hợp nhất văn bản QPPL có mối liên hệ mật thiết đối với các công tác pháp chế khác như rà soát, hệ thống hóa văn bản, pháp điển QPPL và cập nhật văn bản lên Cơ sở dữ liệu pháp luật quốc gia. Vì vậy, để tăng cường chất lượng, hiệu quả công tác hợp nhất cần thực hiện tốt các nhiệm vụ như:
+ Đối với quá trình soạn thảo văn bản QPPL tài chính: Theo quy định tại Luật Ban hành văn bản QPPL năm 2025, trách nhiệm rà soát tính hợp hiến, tính hợp pháp, tính thống nhất với hệ thống pháp luật; ngôn ngữ, thể thức, kỹ thuật trình bày văn bản quy phạm pháp luật trước khi trình Quốc hội thông qua, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ký ban hành sẽ thuộc về cơ quan chủ trì soạn thảo, Bộ Tư pháp và Ủy ban Tư pháp và pháp luật của Quốc hội có trách nhiệm phối hợp (thay vì Ủy ban Pháp luật chủ trì như trước kia). Đây là điểm mới của Luật Ban hành văn bản QPPL năm 2025, nâng cao trách nhiệm, vai trò của cơ quan chủ trì và cơ quan trình dự án luật, nghị quyết.
+ Đối với nhiệm vụ cập nhật văn bản QPPL lên Cơ sở dữ liệu pháp luật quốc gia: các đơn vị chủ trì soạn thảo văn bản thuộc Bộ cần gửi văn bản QPPL về Vụ Pháp chế đầy đủ, ngay sau khi văn bản được ký ban hành để làm căn cứ, cơ sở cho việc hợp nhất văn bản.
+ Đối với nhiệm vụ pháp điển: Việc pháp điển được tiến hành kịp thời và ngay sau khi văn bản sửa đổi, bổ sung được ban hành một mặt sẽ giúp cho người làm hợp nhất thuận tiện hơn trong thực hiện, mặt khác góp phần bảo đảm tính chính xác của QPPL.
Thứ tư, nâng cao hiệu quả khai thác sử dụng văn bản hợp nhất trong lĩnh vực tài chính.
Để văn bản hợp nhất trong lĩnh vực tài chính đi vào cuộc sống được hiệu quả hơn, cần nghiên cứu đưa ra một kế hoạch truyền thông trên nhiều phương diện; đòi hỏi các bộ, ngành, địa phương cùng vào cuộc để từng cán bộ, công chức và người dân biết đến sự tồn tại của văn bản hợp nhất nói chung và văn bản hợp nhất trong lĩnh vực tài chính nói riêng, cũng như tính hữu ích, tiện lợi của văn bản hợp nhất mang lại. Qua đó, người dân dần thay đổi thói quen từ sử dụng các văn bản đơn lẻ sang sử dụng văn bản hợp nhất. Kế hoạch truyền thông cần lưu ý một số vấn đề sau:
+ Thực hiện tuyên truyền, hướng dẫn khai thác, sử dụng văn bản hợp nhất trong lĩnh vực tài chính đến từng đối tượng cụ thể với các phương pháp phù hợp bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả.
+ Bố trí kinh phí phù hợp để triển khai hiệu quả các hoạt động tuyên truyền, giới thiệu văn bản hợp nhất trong lĩnh vực tài chính.
Tài liệu tham khảo:
| Ngày nhận bài: 16/7/2025; Ngày hoàn thiện biên tập: 23/7/2025; Ngày duyệt đăng: 30/7/2025 |
