Phát huy mạnh mẽ thành quả
Nhìn lại chặng đường 80 năm hình thành, xây dựng và phát triển của ngành Tài chính, nhất là trong 40 năm Đổi mới đến nay, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đánh giá, đã có sự đổi mới để xây dựng hệ tư duy, tầm nhìn chiến lược phát triển kinh tế trong mỗi giai đoạn phát triển của đất nước; từ Kỷ nguyên độc lập, tự do đến Kỷ nguyên xây dựng chủ nghĩa xã hội, Kỷ nguyên đổi mới và nay là Kỷ nguyên phát triển vươn mình.
Đó là sự chuyển đổi từ tư duy kế hoạch hóa tập trung sang mở cửa, hội nhập, xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, chủ động kiến tạo hệ sinh thái phát triển mới, lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính.
Những nỗ lực không ngừng này đã góp phần giúp tăng trưởng kinh tế bình quân 5 năm 2021 - 2025 ước đạt khoảng 6,3%/năm, thuộc nhóm tăng trưởng cao nhất thế giới và khu vực. Trong đó, năm 2025 phấn đấu tăng trưởng 8,3 - 8,5% theo chỉ đạo của Đảng, Nhà nước; GDP bình quân đầu người đạt khoảng 5.000 USD, đưa nước ta gia nhập nhóm nước có thu nhập trung bình cao.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cũng nhấn mạnh rằng: ngành Tài chính sẽ tập trung làm tốt công tác tham mưu, hoàn thiện thể chế về kinh tế, tài chính, thực hiện các chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập kinh tế quốc tế, nhất là các Nghị quyết “bộ tứ trụ cột”; tháo gỡ kịp thời, dứt điểm các điểm nghẽn, khơi thông và phát huy nguồn lực của các thành phần kinh tế (Nhà nước, tập thể, tư nhân và FDI), phát triển kinh tế vùng, khai thác không gian phát triển mới phục vụ các mục tiêu đặt ra.
Đổi mới tư duy, nâng tầm chiến lược
Theo Vụ Tổng hợp Kinh tế quốc dân, Bộ Tài chính (nay là Vụ Ngân sách Nhà nước), trong bối cảnh mới, việc xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn tới cần bám sát định hướng, chuyển đổi tư duy phát triển mới: từ “quản lý” sang “phục vụ”, từ “bảo hộ” sang “cạnh tranh sáng tạo”, từ “hội nhập bị động” sang “hội nhập chủ động”, từ “cải cách phân tán” sang “đột phá toàn diện, đồng bộ và sâu sắc”.
Theo đó, cần tập trung vào 4 nội dung trọng tâm.
Thứ nhất, hoàn thiện thể chế pháp luật hiện đại, đồng bộ, thúc đẩy phát triển. Tư duy xây dựng pháp luật phải đi trước một bước, chuyển từ tư duy “quản lý” sang “phục vụ”, từ bị động sang chủ động, dẫn dắt phát triển. Phân cấp, phân quyền rõ ràng, gắn với trách nhiệm giải trình, xóa bỏ cơ chế “xin - cho”, triệt tiêu các lợi ích cục bộ, lợi ích nhóm. Thi hành pháp luật nghiêm minh, công bằng, thực chất, thuận tiện hóa tối đa cho người dân và doanh nghiệp.
Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội phải xác định mục tiêu đưa thể chế, pháp luật từ “điểm nghẽn của điểm nghẽn” thành “đột phá của đột phá”; biến thể chế thành lợi thế cạnh tranh quốc gia. Xây dựng hệ thống pháp luật thống nhất, minh bạch, ổn định, dễ tiếp cận, đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập sâu rộng. Khắc phục tình trạng quy định pháp luật chồng chéo; đồng thời hoàn thiện thể chế bảo vệ quyền sở hữu tài sản, quyền tự do kinh doanh, quyền đổi mới sáng tạo, tạo nền tảng pháp lý thuận lợi cho đầu tư và phát triển.
Thứ hai, phát triển khu vực kinh tế tư nhân trở thành “một động lực quan trọng nhất” của nền kinh tế. Nghị quyết số 68-NQ/TW đã đánh dấu sự thay đổi sâu sắc trong quan điểm về vai trò của khu vực tư nhân, từ vị trí thứ yếu thành trọng tâm trong chiến lược phát triển; cải cách toàn diện về tư duy xây dựng chính sách phát triển kinh tế tư nhân, từ “thừa nhận” sang “bảo vệ, khuyến khích, thúc đẩy”, từ “bổ trợ” sang “dẫn dắt phát triển”.
Việc xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội phải thể hiện rõ tinh thần cải cách mạnh mẽ, tập trung tháo gỡ điểm nghẽn, khơi thông mọi nguồn lực về đất đai, tín dụng, công nghệ, thị trường; hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; hình thành hệ sinh thái doanh nghiệp linh hoạt, năng động. Xây dựng chiến lược phát triển các tập đoàn tư nhân lớn có năng lực cạnh tranh khu vực, quốc tế, dẫn dắt chuỗi giá trị toàn cầu. Bảo đảm đầy đủ quyền sở hữu tài sản, quyền tự do kinh doanh, quyền cạnh tranh bình đẳng.
Thứ ba, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn tới cần tích hợp các chính sách thúc đẩy, tạo bứt phá hơn nữa cho khoa học - công nghệ, coi đây là nền tảng để xác lập mô hình tăng trưởng mới. Trong đó, cần chủ động tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về thể chế, tạo môi trường thuận lợi cho sáng tạo, nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ; phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia; hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu và phát triển (R&D), thương mại hóa công nghệ; xây dựng hạ tầng dữ liệu và nền tảng số, thúc đẩy phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số.
Thứ tư, tư duy xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội bảo đảm hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng phải đi đôi với nâng cao tính tự chủ, tự cường, khả năng thích ứng của nền kinh tế trước mọi biến động toàn cầu. Chủ động đàm phán, thực thi hiệu quả các FTA thế hệ mới, tận dụng cơ hội từ chuỗi cung ứng toàn cầu và dòng vốn đầu tư quốc tế; chuyển hóa cam kết hội nhập thành tăng trưởng thực tế, mở rộng thị trường, thu hút đầu tư chất lượng cao; tham gia xây dựng và định hình luật chơi quốc tế trong các lĩnh vực kinh tế, công nghệ, môi trường, an ninh mạng, qua đó khẳng định vị thế và bảo vệ lợi ích quốc gia.
Trên nền tảng của hệ tư duy mới và “bộ tứ trụ cột”, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn tới cần tiếp tục gắn kết chặt chẽ với 3 đột phá chiến lược về hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển; phát triển kết cấu hạ tầng hiện đại, đặc biệt là hạ tầng số, hạ tầng năng lượng và logistics; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao gắn với đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Cần xây dựng một đội ngũ cán bộ là lực lượng đi đầu trong cải cách thể chế, có tầm nhìn chiến lược, tư duy đổi mới, nhìn xa trông rộng, dự báo được các xu hướng, nắm bắt các cơ hội và biến thách thức thành động lực để tiến lên.
Giai đoạn 2026 - 2030 là thời điểm đất nước ta bước vào kỷ nguyên mới; khối lượng công việc nhiều, triển khai trong thời gian ngắn trong khi yêu cầu, kỳ vọng ngày càng cao. Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội phải mang tính dẫn dắt, có tầm nhìn, dám nghĩ lớn, đổi mới tư duy từ “phản ứng” sang “chủ động và kiến tạo tương lai”, hành động quyết liệt, thực hiện những cải cách lớn với quyết tâm chính trị cao nhất; thực sự trở thành công cụ chiến lược, để tổ chức lại cách thức phát triển, phân bổ lại nguồn lực.
Tư duy đổi mới và cải cách trong xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội không chỉ thể hiện trong văn bản hành chính, mà cần thấm nhuần trong tư duy, hành động của đội ngũ cán bộ các cấp - nhất là những người trực tiếp tổ chức xây dựng, điều hành và thực hiện kế hoạch.
