 |
| Phó Chủ tịch VCCI Hoàng Quang Phòng phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: HD |
Ngành năng lượng luôn có tốc độ tăng trưởng cao, với sản lượng bình quân tăng khoảng trên dưới 10%/năm. Một số ngành năng lượng, đặc biệt là dầu khí đang có vai trò chủ lực trong phát triển kinh tế đất nước. Thị trường năng lượng Việt Nam cũng đã hình thành và định hướng phát triển theo lộ trình đối với từng lĩnh vực cụ thể. Việt Nam đã thực hiện điều chỉnh giá điện, giá than theo cơ chế thị trường…
Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam đang đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế ở mức cao, trên 8% năm 2025, tăng trưởng hai con số từ năm 2026 và hướng tới trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045, nhu cầu năng lượng được dự báo sẽ tiếp tục tăng mạnh.
Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy hệ thống pháp luật hiện hành vẫn tồn tại nhiều điểm chồng chéo, thiếu thống nhất giữa các luật như Luật Điện lực, Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu, Luật Đất đai, Luật Bảo vệ môi trường…
Điều này dẫn tới khoảng trống pháp lý hoặc thủ tục phức tạp, kéo dài thời gian triển khai dự án, gia tăng chi phí tuân thủ và rủi ro cho doanh nghiệp.
Đáng chú ý, Việt Nam hiện vẫn chưa có hành lang pháp lý hoàn chỉnh cho thị trường điện bán buôn cạnh tranh, cơ chế hợp đồng mua bán điện trực tiếp (DPPA) giữa nhà sản xuất và khách hàng sử dụng điện lớn, hay thị trường tín chỉ carbon – những cấu phần quan trọng để thúc đẩy cạnh tranh, minh bạch và đáp ứng yêu cầu chuyển dịch năng lượng bền vững trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
Phát biểu tại Diễn đàn "Xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch: Thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp" do Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp tổ chức vào ngày 18/12/2025 dưới sự chỉ đạo của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Phó Chủ tịch VCCI Hoàng Quang Phòng cũng cho biết, việc đầu tư cho sự phát triển năng lượng vẫn chưa đáp ứng với sự phát triển kinh tế xã hội.
Cùng với đó là tiến độ của nhiều dự án còn chậm; hệ thống các văn bản pháp luật điều chỉnh thị trường năng lượng còn thiếu và chưa đồng bộ. Giá năng lượng chưa phản ánh chính xác các yếu tố đầu vào của sản xuất và phân phối sản phẩm năng lượng...
Vì vậy, ông Hoàng Quang Phòng cho rằng, nhất thiết phải đẩy mạnh tái cơ cấu ngành năng lượng để từng bước hình thành thị trường năng lượng cạnh tranh lành mạnh.
Trong đó cần phát huy vai trò chủ lực của doanh nghiệp Nhà nước ngành năng lượng, tách bạch nhiệm vụ sản xuất kinh doanh với nhiệm vụ chính trị, công ích cũng như hoàn thiện cơ chế chính sách để kinh tế tư nhân tham gia mạnh hơn vào phát triển ngành năng lượng.
 |
| Ông Nguyễn Quang Huân - Ủy viên Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội. |
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Quang Huân - Ủy viên Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cho rằng cần tăng cường mạnh mẽ tính độc lập của cơ quan điều tiết năng lượng. Cơ quan này hoạt động trên nguyên tắc độc lập về tài chính, tổ chức và chuyên môn, tránh chịu ảnh hưởng từ các doanh nghiệp trong ngành để đảm bảo tính khách quan cho các quyết định điều tiết mới và tạo được niềm tin cho thị trường.
Cùng với đó là nền ứng dụng công nghệ số. Một hệ thống giám sát giao dịch theo thời gian thực, kết hợp với AI để phát hiện dấu hiệu bất thường sẽ giúp thị trường vận hành minh bạch và giảm thiểu rủi ro hệ thống; đồng thời hỗ trợ xây dựng cơ sở dữ liệu thống nhất, giúp nhà đầu tư đánh giá chính xác hơn về khả năng truyền tải, phụ tải và tiềm năng thị trường.
Bên cạnh chính sách pháp lý, các chuyên gia đề nghị, Nhà nước có thể hỗ trợ doanh nghiệp thông qua tín dụng xanh, ưu đãi thuế cho dự án năng lượng sạch và các cơ chế PPP minh bạch.
Chuyên gia năng lượng TS. Nguyễn Huy Hoạch kiến nghị cần sớm ban hành cơ chế cho các công nghệ mới như giá và hợp đồng mẫu cho thủy điện tích năng, pin lưu trữ BESS, điện gió ngoài khơi, điện mặt trời mái nhà công nghiệp. Đồng thời, xây dựng thị trường dịch vụ phụ trợ theo chuẩn quốc tế; khuyến khích doanh nghiệp công nghệ số tham gia điều độ, tối ưu hóa, giám sát hệ thống điện.
Ngoài ra, các đại biểu tại Diễn đàn cho rằng cần triển khai quyết liệt và hiệu quả các Nghị quyết của Đảng và Quốc hội liên quan đến phát triển năng lượng, đặc biệt là Nghị quyết về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026–2030 vừa được Quốc hội thông qua. Đây là cơ sở chính trị – pháp lý quan trọng để xây dựng một khung khổ thể chế thống nhất, minh bạch và có tính ràng buộc cao; đồng thời cần rà soát, đồng bộ hóa các luật liên quan nhằm loại bỏ xung đột, chồng chéo, giảm thiểu rủi ro pháp lý cho nhà đầu tư.
