Minh bạch thị trường vàng cần đồng bộ quản lý vàng - thuế - thanh toán

Tại Diễn đàn “Thị trường vàng Việt Nam: Thuận lợi và thách thức trong giai đoạn mới” do Báo Kinh tế và Đô thị phối hợp với Hội Mỹ nghệ kim hoàn TP. Hà Nội tổ chức chiều ngày 24/11/2025, chuyên gia kinh tế TS. Lê Xuân Nghĩa cho rằng, lượng vàng nhập khẩu chính ngạch vào Việt Nam mỗi năm rất nhỏ, ước tính chỉ khoảng 5 tấn, tương đương hơn 5 tỷ USD.

Con số này thấp hơn nhiều so với giá trị nhập khẩu của các mặt hàng tiêu dùng khác. TS. Lê Xuân Nghĩa dẫn chứng, mỹ phẩm nhập khẩu hằng năm lên tới 11 tỷ USD, sữa và các chế phẩm từ sữa khoảng gần 5 tỷ USD.

Do vậy, TS. Lê Xuân Nghĩa cho rằng, chính sự độc quyền trong nhập khẩu vàng miếng đã dẫn tới thị trường méo mó. Nên việc xoá độc quyền trong sản xuất và nhập khẩu vàng theo quy định mới đây được vị chuyên gia này nhìn nhận là điểm mấu chốt để đảm bảo thị trường minh bạch, giá vàng trong nước tiệm cận thế giới, giảm buôn lậu và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân.

Cũng nói về vấn đề này, theo ông Vũ Hùng Sơn - Phó Chủ tịch, Tổng thư ký Hiệp hội Kinh doanh Vàng, thị trường vàng Việt Nam đang trải qua giai đoạn nhiều biến động khi cả người dân lẫn doanh nghiệp đều đối mặt với những trở ngại chưa từng có.

Ông Vũ Hùng Sơn giãi bày, suốt 13 năm qua, doanh nghiệp kinh doanh vàng không có cơ chế tiếp cận nguồn nguyên liệu vàng chính thức.

Việc không thể tiếp cận vàng nhập khẩu theo cơ chế rõ ràng đã khiến các doanh nghiệp buộc phải sử dụng nguồn vàng “trôi nổi”, chấp nhận rủi ro để duy trì sản xuất và có hàng cung ứng ra thị trường. Nguồn cung hạn chế cũng đẩy giá vàng trong nước lên cao, trong khi người dân lại khó hoặc không thể mua được.

Vì thế, khi xây dựng khung pháp lý cho thị trường vàng, Thủ tướng giao Ngân hàng nhà nước, Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh an toàn, thuận lợi, lành mạnh, hấp dẫn để người dân tích cực đẩy mạnh sản xuất, kinh doanh, khởi nghiệp thay vì dự trữ vàng; tách bạch giữa quản lý nhà nước và hoạt động sản xuất, kinh doanh vàng...

Nghị định số 232/2025/NĐ-CP của Chính phủ có hiệu lực từ ngày 10/10/2025 được xem như một bước ngoặt quan trọng, tạo hành lang pháp lý mới cho thị trường vàng.

Tại Diễn đàn, các chuyên gia và đại diện doanh nghiệp cũng đã phân tích nhu cầu xây dựng một sàn giao dịch vàng minh bạch, qua đó hỗ trợ quản lý, giảm chênh lệch giá, bảo vệ nhà đầu tư, ổn định thị trường và tạo hành lang quản lý thống nhất.

TS. Lê Xuân Nghĩa đề nghị thành lập sàn giao dịch vàng vật chất (vàng nguyên liệu nhập khẩu), hoạt động theo mô hình chuẩn quốc tế: Người nhập khẩu bán sỉ vàng ngay trên sàn; các doanh nghiệp mua sỉ về để sản xuất hoặc bán lẻ; giá tham chiếu công khai, minh bạch theo giá thế giới.

Về phía cơ quan quản lý, tại Diễn đàn, Phó Trưởng Thuế TP. Hà Nội Nguyễn Tiến Minh cho biết, địa bàn Hà Nội có 844 doanh nghiệp kinh doanh vàng, kim hoàn, đá quý. Thu ngân sách từ lĩnh vực này tăng mạnh, từ hơn 800 tỷ đồng năm 2024, từ đầu năm 2025 đến nay là 1.251 tỷ đồng. Đây là dấu hiệu tích cực nhưng cũng đặt ra yêu cầu cao về kiểm soát thuế và minh bạch hóa giao dịch trong một lĩnh vực nhạy cảm, dễ phát sinh rủi ro.

Bước tiến đáng chú ý là việc ngành Thuế đã hướng dẫn doanh nghiệp đưa vào vận hành hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, giúp xuất hóa đơn nhanh chóng, thuận tiện hơn so với hóa đơn điện tử có mã thông thường, đồng thời kết nối dữ liệu tức thời với cơ quan thuế. Các lớp tập huấn, hướng dẫn trực tiếp được ngành Thuế tổ chức liên tục để doanh nghiệp áp dụng đúng quy định.

Dù vậy, theo ông Minh, qua kiểm tra thực tế cho thấy vẫn còn nhiều sai sót, như doanh nghiệp xác định giá tính thuế chưa đúng, kê khai chi phí liên quan đến vàng nguyên liệu chưa đầy đủ, quy trình hạch toán chưa thống nhất. Các sai phạm này đã được yêu cầu điều chỉnh kịp thời nhằm tránh thất thu ngân sách.

Phó Trưởng Thuế TP. Hà Nội Nguyễn Tiến Minh đề xuất cần hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ giữa ba trục chính: quản lý vàng - quản lý thuế - quản lý thanh toán. Đồng thời xây dựng cơ chế kiểm soát rủi ro liên cơ quan dựa trên dữ liệu hóa đơn điện tử và dữ liệu thanh toán, cũng như đẩy mạnh truyền thông để người dân hiểu rõ quyền và nghĩa vụ về hóa đơn, chứng từ khi giao dịch vàng.

Về phía cơ quan Hải quan, ông Đặng Văn Đức- Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu (Cục Hải quan) cho biết, ngành Hải quan sẽ tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện quy trình giám sát hải quan cũng như quy trình thủ tục hải quan để đảm bảo tăng cường hiệu quả đối với công tác phòng chống buôn lậu mặt hàng vàng.

Đồng thời sẽ quán triệt đến cán bộ công chức hải quan để sẵn sàng thực hiện theo các quy định về nhập khẩu vàng trong thời gian tới.

Ông Kiều Đình Cảnh- Phó Chi cục Chi cục Quản lý thị trường (Sở Công Thương TP. Hà Nội) cũng nêu, lực lượng Quản lý thị trường Hà Nội sẽ tiếp tục chủ động nắm bắt diễn biến thị trường, tăng cường các biện pháp kiểm tra thực chất và xử lý nghiêm mọi hành vi vi phạm, trong đó tập trung kiểm tra, xử lý các sản phẩm vàng trang sức giả mạo các nhãn hiệu nổi tiếng.

Chi cục Quản lý thị trường sẽ đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng dẫn để các cơ sở kinh doanh thực hiện đúng quy định, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng trong kiểm định, giám sát và phòng chống gian lận.