Bên lề buổi họp báo về Diễn đàn Thường niên về Quản trị Công ty lần thứ 8 (AF8) do VIOD tổ chức, bà Nguyễn Hoài Thu, CFA – Phó Tổng Giám đốc Công ty Quản lý Quỹ VinaCapital đã chia sẻ với phóng viên Tạp chí Kinh tế – Tài chính quan điểm về những thay đổi cốt lõi mà doanh nghiệp niêm yết (DNNY) Việt cần thực hiện, từ minh bạch thông tin, chuẩn mực báo cáo quốc tế đến bảo vệ quyền cổ đông và chủ động kiến tạo văn hóa quản trị dài hạn.
Phóng viên: Theo bà, đâu là điểm nghẽn lớn nhất trong tư duy và văn hóa quản trị hiện nay, khiến nhiều doanh nghiệp Việt chưa thực sự hấp dẫn với các quỹ đầu tư quốc tế?
Nguyễn Hoài Thu: Theo kinh nghiệm hơn hai thập kỷ làm việc cùng các doanh nghiệp Việt Nam, chúng tôi nhận thấy quản trị DNNY đã có những bước tiến đáng kể. Những cải thiện này thể hiện ở nhiều khía cạnh, bao gồm cơ cấu và hiệu quả hoạt động của hội đồng quản trị, hệ thống kiểm soát rủi ro và báo cáo nội bộ, chất lượng báo cáo tài chính và công bố thông tin (bao gồm cả công bố bằng tiếng Anh), cũng như các chuẩn mực về phát triển bền vững và ESG. Mỗi yếu tố nêu trên đều cần tiếp tục được nâng cao theo thời gian và lan tỏa từ các doanh nghiệp lớn sang các doanh nghiệp quy mô nhỏ hơn, góp phần tạo dựng một môi trường minh bạch và chuyên nghiệp đồng đều hơn.
Nếu phải chỉ ra một vấn đề mà chúng tôi quan tâm nhất, đó chính là mức độ tách bạch giữa quyền sở hữu và quản trị tại các công ty niêm yết. Ở giai đoạn đầu của thị trường, các cổ đông sáng lập thường đồng thời nắm vai trò điều hành và kiểm soát phần lớn các quyết định quan trọng của doanh nghiệp. Điều này dẫn tới việc bảo vệ quyền lợi cổ đông thiểu số — bao gồm cả nhà đầu tư tổ chức trong và ngoài nước cũng như nhà đầu tư cá nhân — chưa được chú trọng đầy đủ. Thực trạng này ít thấy hơn tại các thị trường phát triển lâu đời như Mỹ và châu Âu. Tuy nhiên, điểm tích cực là quá trình chuyển giao từ mô hình điều hành của chủ sở hữu sang mô hình quản trị chuyên nghiệp đã bắt đầu xuất hiện ở một số DNNY hàng đầu, tiêu biểu như FPT hay Thế Giới Di Động (MWG). Đây là tín hiệu rất đáng khích lệ, và thực tế cho thấy tỷ lệ sở hữu nước ngoài tại các doanh nghiệp này cũng nằm trong nhóm cao nhất thị trường chứng khoán (TTCK).
Các quỹ đầu tư quốc tế quy mô lớn luôn đánh giá cao những doanh nghiệp có mô hình quản trị cởi mở và tầm nhìn dài hạn: doanh nghiệp chủ động tương tác với cổ đông, có quy trình ra quyết định minh bạch và thể hiện cam kết rõ ràng với sự phát triển bền vững. Minh bạch thông tin giúp doanh nghiệp giảm chi phí vốn, bởi nhà đầu tư chấp nhận mức bù rủi ro thấp hơn. Điều này mang lại lợi thế về chi phí vốn trong dài hạn — cả đối với vốn chủ sở hữu lẫn vốn vay.
Phóng viên: Để trở thành điểm đến an toàn, minh bạch và đáng tin cậy, doanh nghiệp Việt cần thay đổi những yếu tố cốt lõi nào trong cách tiếp cận quản trị công ty?
Nguyễn Hoài Thu: Hai yếu tố cốt lõi trong quản trị công ty mà chúng tôi đặc biệt quan tâm gồm: Hệ thống quản trị và giám sát của doanh nghiệp, và Hệ thống báo cáo thông tin. Đối với yếu tố thứ nhất, qua hơn hai thập kỷ hoạt động tại thị trường Việt Nam, chúng tôi ghi nhận rằng các doanh nghiệp đã có những bước tiến đáng kể trong minh bạch thông tin cũng như trong vai trò của Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát, nhờ sự cải thiện liên tục của khung pháp lý. Tuy nhiên, điểm hạn chế lớn hiện nay nằm ở khả năng giám sát giao dịch và cơ cấu sở hữu của các bên liên quan. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ dữ liệu phân tán, thiếu tính kết nối và thiếu các công cụ giám sát hiệu quả - cả từ phía doanh nghiệp lẫn cơ quan quản lý. Một yêu cầu thiết yếu hiện nay là chuyển đổi mô hình quản trị từ dựa trên kinh nghiệm sang dựa trên hệ thống và dữ liệu số hóa. Khi dữ liệu về sở hữu, tài chính và giao dịch được tích hợp, doanh nghiệp và nhà đầu tư có thể phát hiện sớm các mối liên kết lợi ích, giám sát và công bố giao dịch với bên liên quan một cách khách quan, kịp thời và có trách nhiệm hơn.
Đối với hệ thống báo cáo của doanh nghiệp, cần thiết có một bộ tiêu chuẩn thống nhất, phù hợp với thông lệ quốc tế, nhằm đảm bảo tính công bằng và minh bạch cho toàn bộ nhà đầu tư, cả trong và ngoài nước. Doanh nghiệp cần chủ động hơn trong việc diễn giải các thông tin trọng yếu, đồng thời bảo đảm mọi nhà đầu tư đều được tiếp cận thông tin một cách kịp thời, đầy đủ và công bằng.
Phóng viên: Minh bạch thông tin, áp dụng chuẩn mực báo cáo quốc tế (IFRS, ESG) và bảo vệ quyền cổ đông được xem là “tấm vé thông hành” đối với dòng vốn ngoại. Bà nhìn nhận vai trò của những yếu tố này ra sao?
Nguyễn Hoài Thu: Áp dụng chuẩn mực báo cáo quốc tế như IFRS giúp doanh nghiệp Việt nói cùng ngôn ngữ tài chính với nhà đầu tư toàn cầu, qua đó giúp họ hiểu rõ và đánh giá chính xác hơn giá trị cũng như chất lượng lợi nhuận của doanh nghiệp. Khi các yếu tố này được triển khai đồng bộ, doanh nghiệp không chỉ tăng tính minh bạch mà còn chứng minh được khả năng kiểm soát nội bộ – điều nhà đầu tư xem là tín hiệu của một tổ chức có năng lực quản trị tốt.
Ở góc độ VinaCapital, chúng tôi nhận thấy rằng sự hấp dẫn của doanh nghiệp Việt trong mắt quỹ ngoại không chỉ đến từ tốc độ tăng trưởng, mà còn từ mức độ trưởng thành trong văn hóa quản trị và sử dụng dữ liệu để minh bạch hóa hoạt động. Đây là yếu tố nền tảng cho niềm tin đầu tư dài hạn. Ngoài các tiêu chuẩn định tính về kế toán, thực tế cho thấy các đánh giá thiên về định tính như ESG cũng cung cấp một nền tảng tốt về quản trị cho các DNNY, và là một yêu cầu bắt buộc với nhiều nhà đầu tư nước ngoài.
Phóng viên: Tỷ trọng nhà đầu tư tổ chức tại Việt Nam hiện còn quá thấp. Điều này phản ánh thế nào đến chất lượng quản trị công ty, và theo bà, doanh nghiệp cần làm gì để cải thiện, qua đó thu hút họ?
Nguyễn Hoài Thu: Tỷ trọng nhà đầu tư tổ chức trên TTCK Việt Nam hiện vẫn ở mức thấp, đặc biệt tỉ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài, trong đó chủ yếu là đầu tư tổ chức, giảm đáng kể trong vài năm gần đây - một thực tế cần được nhìn nhận thẳng thắn. Qua trao đổi của chúng tôi với các nhà đầu tư nước ngoài, có thể thấy mức độ tin tưởng vào cơ chế quản trị doanh nghiệp vẫn chưa thật sự cao, chủ yếu do cấu trúc sở hữu còn tập trung và tính phản biện nội bộ chưa được phát huy đầy đủ. Khi thị trường bị chi phối bởi nhà đầu tư cá nhân, xu hướng đầu cơ ngắn hạn dễ lấn át các mục tiêu phát triển bền vững của doanh nghiệp.
Để củng cố niềm tin và thu hút dòng vốn tổ chức, doanh nghiệp cần triển khai ba nhóm hành động trọng tâm. Thứ nhất, chuẩn hóa báo cáo tài chính theo IFRS; riêng với ngành ngân hàng, cần từng bước áp dụng thêm Basel III về quản trị vốn và rủi ro nhằm thiết lập một “ngôn ngữ chung” với thị trường quốc tế. Thứ hai, nâng cao năng lực quản trị nội bộ thông qua số hóa toàn diện, giúp Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát có đầy đủ dữ liệu để phân tích rủi ro, giám sát và ra quyết định một cách minh bạch. Cuối cùng, doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống Quan hệ Nhà đầu tư (IR) chuyên nghiệp, duy trì đối thoại thường xuyên với cổ đông và nhà đầu tư, qua đó tạo dựng niềm tin dài hạn và nâng cao chất lượng quản trị theo chuẩn mực quốc tế.
Phóng viên: Với dòng vốn dài hạn, đâu mới là động lực bền vững cho cải thiện quản trị: sức ép từ thị trường và cơ quan quản lý, hay sự chủ động thay đổi văn hóa từ chính bên trong DNNY?
Bà Nguyễn Hoài Thu: Tôi tin rằng, với dòng vốn dài hạn, cả hai yếu tố đều là cần thiết, nhưng có vai trò khác nhau. Sức ép từ cơ quan quản lý hay thị trường vốn là động lực ban đầu, giúp doanh nghiệp nhận ra nhu cầu thay đổi. Tuy nhiên, thay đổi bền vững và lâu dài phải đến từ sự chủ động kiến tạo văn hóa từ bên trong.
Từ kinh nghiệm của VinaCapital là quá trình chúng tôi số hóa quy trình giám sát đầu tư, tích hợp dữ liệu tài chính, rủi ro và các yếu tố phi tài chính gồm cả ESG. Khi toàn bộ thông tin được cập nhật thời gian thực, chúng tôi có thể đánh giá và phản ứng nhanh trước thay đổi.
Khi văn hóa quản trị dựa trên minh bạch, dữ liệu và trách nhiệm được hình thành từ bên trong, doanh nghiệp không chỉ đáp ứng yêu cầu của TTCK, mà còn nâng cao sức cạnh tranh và giá trị dài hạn cho cổ đông và khách hàng.
Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn bà!
