 |
| Các chuyên gia trao đổi tại sự kiện theo hình thức trực tiếp và trực tuyến. Ảnh: HD |
Chỉ trong vòng một năm, số lượng ứng dụng AI tăng hơn 400%, với khoảng 1.000 công cụ mới xuất hiện mỗi tháng. Sự bùng nổ này đang tạo ra một cuộc dịch chuyển mạnh mẽ trong môi trường làm việc: AI tham gia mọi quy trình, từ xử lý dữ liệu, viết nội dung, lập trình, chăm sóc khách hàng đến ra quyết định.
Chia sẻ tại sự kiện Aptech talk: “Rỗng não AI: Hiện tượng – Hệ lụy – Giải pháp 3T” được tổ chức ngày 29/11/2025, theo TS. Rakhee Das – chuyên gia AI quốc tế từ Đại học Amity, đây là minh chứng rõ ràng rằng “AI không còn là tương lai, AI là hiện tại”, khi mức đầu tư toàn cầu vào công nghệ này dự kiến vượt 200 tỷ USD vào năm 2025.
Trong doanh nghiệp, tác động của AI thể hiện rất cụ thể. TS. Rakhee Das thông tin, AI giúp phát hiện bệnh nhanh hơn 30% trong y tế, giảm 40% gian lận trong tài chính, và tăng 35–45% năng suất tại môi trường văn phòng. Nhiều nhà tuyển dụng đã xem kỹ năng AI như tiêu chí bắt buộc.
Ở cấp độ quốc gia, TS. Rakhee Das cho rằng Việt Nam đang có “cơ hội vàng” khi chiến lược AI quốc gia được tăng tốc, doanh nghiệp lớn mở rộng trung tâm AI và chuyển đổi số lan toả trên toàn bộ nền kinh tế.
Tuy nhiên, cùng với cơ hội là rủi ro ngày càng lớn đối với chất lượng nguồn nhân lực – yếu tố quyết định thành bại của năng suất và tăng trưởng dài hạn.
Vì thế, tại sự kiện, các chuyên gia đã đưa ra cảnh báo về tình trạng “AI-Cognitive Impairment”, hay “rỗng não AI”. Đây là hiện tượng người dùng phụ thuộc vào AI để tạo ra lời giải nhưng không hiểu bản chất vấn đề.
Theo ông Chu Tuấn Anh – Giám đốc Hệ thống Đào tạo Lập trình viên Quốc tế Aptech, tình trạng này không còn rời rạc mà đã trở thành xu hướng đáng báo động trong học tập và làm việc.
Ông dẫn chứng những biểu hiện đang xuất hiện ngày càng thường xuyên: người dùng không nhớ đường đi quen thuộc, người làm quảng cáo lúng túng trước một đoạn nội dung ngắn, lập trình viên không viết được vài dòng lệnh cơ bản, hay tình trạng không thể tái hiện cách giải một công việc vừa làm xong… Những dấu hiệu này cho thấy sự suy giảm về tư duy phản biện, mất nền tảng kỹ năng và lệ thuộc vào máy móc trong cả quy trình nhận thức.
Ở cấp độ vĩ mô, hệ quả còn lớn hơn là chất lượng lao động đi xuống kéo theo năng suất trì trệ. Ông Chu Tuấn Anh cảnh báo, chỉ 3–5 năm nữa, Việt Nam có thể xuất hiện một thế hệ “biết dùng AI nhưng không biết làm gì”, mất lợi thế cạnh tranh so với những quốc gia vẫn duy trì được năng lực tư duy gốc.
Để ngăn chặn nguy cơ này, ông Chu Tuấn Anh đề xuất bộ giải pháp “3T” là “Think first – Tool, not Tutor – Teach-back”. Nghĩa là người dùng cần tự suy nghĩ ít nhất 3 phút trước khi hỏi AI; xem AI là công cụ, không phải người thầy và diễn giải lại kiến thức vừa học trong 2 phút để tái kích hoạt khả năng tư duy. Đây được xem là “vaccine nhận thức” giúp doanh nghiệp duy trì chất lượng nhân lực trong thời đại tự động hóa mạnh mẽ.
Ở góc độ doanh nghiệp, áp dụng 3T giúp lãnh đạo đánh giá được mức độ nắm vững công việc của nhân viên, đồng thời buộc người lao động rèn luyện tư duy thay vì phó thác mọi nhiệm vụ cho AI. Việc yêu cầu nhân viên trình bày lại quy trình, giải pháp hay nội dung tạo ra bởi AI cũng là cách giảm thiểu rủi ro sai lệch thông tin và nâng cao chất lượng ra quyết định.
Song song với việc kiểm soát lệ thuộc, doanh nghiệp cần đầu tư mạnh cho đào tạo nhân lực AI ứng dụng.
Chuyên gia AI Nguyễn Quang Tuấn nhấn mạnh, con đường hiệu quả nhất của Việt Nam không phải chạy theo cuộc đua xây dựng mô hình AI khổng lồ – vốn đòi hỏi hàng tỷ USD và đội ngũ nghiên cứu quy mô lớn, mà là tập trung vào ứng dụng.
Kinh nghiệm thực tế cho thấy khoảng cách rất lớn giữa đào tạo hiện nay và nhu cầu doanh nghiệp. Nhiều sinh viên giỏi thuật toán nhưng thiếu kỹ năng triển khai, tích hợp AI vào sản phẩm. Vì vậy, theo ông Nguyễn Quang Tuấn, Việt Nam cần ưu tiên đào tạo lực lượng kỹ sư AI ứng dụng, là những người có khả năng dùng AI để tạo ra năng suất thực, thay vì chỉ nghiên cứu hàn lâm.
Trong bối cảnh đó, chương trình Đào tạo Lập trình viên Quốc tế Ứng dụng AI (ADSE–AI) do Tập đoàn Aptech công bố tại Việt Nam được đánh giá là bước đi đáng chú ý. Chương trình tích hợp AI xuyên suốt hành trình học, cho phép học viên tiếp cận công nghệ đang được doanh nghiệp sử dụng như NLP, Generative AI, Python AI và xây dựng sản phẩm tích hợp AI ngay trong quá trình đào tạo.
