Tại Tờ trình gửi Chính phủ về việc ban hành Nghị định mới thay thế Nghị định số 114/2021/NĐ-CP và Nghị định số 20/2023/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 114/2021/NĐ-CP), Bộ Tài chính đã đề xuất sửa đổi nhiều nội dung.
Một trong những điểm mới đáng chú ý tại dự thảo Nghị định là sửa đổi quy định về thẩm quyền phê duyệt chủ trương đầu tư đối với dự án sử dụng vốn vay ODA và vốn vay ưu đãi.
Theo quy định hiện hành tại Nghị định số 114/2021/NĐ-CP, Thủ tướng Chính phủ quyết định chủ trương đầu tư đối với các chương trình, dự án nhóm A sử dụng vốn ODA và vay ưu đãi (trừ chương trình mục tiêu quốc gia và chương trình đầu tư công), cũng như các dự án viện trợ không hoàn lại thuộc các lĩnh vực đặc thù như quốc phòng, an ninh, tôn giáo hoặc có chính sách khung đi kèm.
Tuy nhiên, tại dự thảo mới, Bộ Tài chính đề xuất áp dụng tinh thần phân cấp mạnh mẽ hơn theo quy định của Luật Đầu tư công số 58/2024/QH15. Cụ thể, Thủ tướng chỉ quyết định chủ trương đầu tư với 2 nhóm dự án: Dự án sản xuất chất độc hại, chất nổ (trừ các dự án thuộc lĩnh vực quốc phòng, an ninh) và Dự án nhóm A do bộ, cơ quan Trung ương quản lý có tổng mức đầu tư từ 10.000 tỷ đồng trở lên.
Theo đó, các dự án nhóm A của địa phương, dự án nhóm A dưới 10.000 tỷ đồng của bộ, cơ quan trung ương và các dự án nhóm B, C sẽ do chính các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương chịu trách nhiệm phê duyệt và điều chỉnh chủ trương đầu tư. Quy định mới này tạo điều kiện cho cơ quan chủ quản linh hoạt, chủ động hơn trong quá trình triển khai và điều chỉnh dự án khi cần thiết, rút ngắn thời gian phê duyệt, nâng cao hiệu quả thực hiện.
Bên cạnh đó, dự thảo Nghị định cũng sửa đổi quy định về thẩm quyền ký kết thỏa thuận viện trợ ODA không hoàn lại. Nếu như theo Nghị định số 114/2021/NĐ-CP, Thủ tướng Chính phủ quyết định việc ký kết thỏa thuận thì tại dự thảo mới, thẩm quyền này được phân cấp cho chính các cơ quan đề xuất ký kết (bộ, cơ quan Trung ương) thực hiện.
Đây là điểm đổi mới quan trọng, phù hợp với tinh thần cải cách, đơn giản hóa quy trình được nêu trong Luật Đầu tư công năm 2024. Theo đó, cơ quan chủ quản có thể phê duyệt Văn kiện dự án viện trợ không hoàn lại ngay từ đầu mà không cần lập Đề xuất dự án và trình cấp thẩm quyền phê duyệt chủ trương, ngoại trừ các dự án thuộc lĩnh vực tôn giáo.
Việc phân cấp ngay từ giai đoạn đầu sẽ góp phần tinh gọn thủ tục hành chính, đặc biệt cần thiết trong bối cảnh Việt Nam đã “tốt nghiệp ODA” và việc tiếp cận các nguồn vốn viện trợ không hoàn lại ngày càng hạn chế. Khi nguồn lực quốc tế bị thu hẹp, việc rút ngắn thời gian xử lý, từ khâu chuẩn bị Văn kiện dự án đến ký kết thỏa thuận, sẽ giúp các cơ quan chủ quản tranh thủ được các khoản viện trợ kịp thời, đặc biệt là viện trợ khẩn cấp. Theo tính toán, quy định mới có thể giúp rút ngắn thời gian triển khai các thủ tục liên quan từ 12 đến 18 tháng.
Có thể thấy, việc sửa đổi, hoàn thiện Nghị định về quản lý và sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi theo hướng phân cấp mạnh mẽ không chỉ giúp tháo gỡ điểm nghẽn trong thủ tục hành chính, mà còn phản ánh sự chuyển dịch cần thiết trong tư duy quản lý - từ cơ chế tập trung sang ủy quyền gắn với trách nhiệm giải trình.
Đây cũng là bước đi phù hợp với định hướng của Chính phủ trong việc phân cấp, phân quyền đi đôi với tăng cường giám sát, góp phần nâng cao tính chủ động, hiệu quả và minh bạch trong huy động và sử dụng nguồn lực tài chính quốc tế.
