Đại hội XIV thể hiện tư duy mới, nhận thức mới - chuyển từ lý thuyết sang hành động

Thực tiễn 40 năm đổi mới đất nước đã chứng tỏ khả năng lãnh đạo của Đảng trong chuyển biến từ khủng hoảng sang thịnh vượng qua các giai đoạn lịch sử phát triển đất nước.

1. Đại hội XIV thể hiện tư duy mới, nhận thức mới - chuyển từ lý thuyết sang hành động quyết liệt, với quyết tâm “xây dựng đất nước giàu mạnh, dân chủ, phồn vinh”

Kế thừa từ Đại hội XIII nhưng nay được cụ thể hóa bằng “đột phá” (thay vì chỉ “sáng tạo” ở Văn kiện Đại hội XIII), phản ánh nhu cầu vượt qua những thách thức, khó khăn của thời kỳ hậu COVID-19 (tăng trưởng GDP giảm còn 2,91% năm 2020) và cạnh tranh toàn cầu (Việt Nam xếp hạng 70/132 về năng lực cạnh tranh toàn cầu theo WEF, 2024).

“Sáng tạo” ở Văn kiện Đại hội XIII tập trung vào các góc nghiên cứu lý thuyết, như từ Nghị quyết số 05/NQ-TW ngày 01/11/2016, Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về một số chủ trương, chính sách lớn nhằm tiếp tục đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động, sức cạnh tranh của nền kinh tế, nay chuyển sang “đột phá” trong hành động, như đột phá về thể chế, thu hút FDI 36 tỷ USD năm 2024. Điều này được chứng minh qua Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Nghị quyết số 66-NQ/TW là phương châm hành động, là đột phá của đột phá, tạo bệ phóng cho Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Việt Nam tiếp tục đẩy mạnh đổi mới và bảo vệ Tổ quốc, trong đó, nhấn mạnh sự kiên định trước “diễn biến hòa bình” và bất ổn kinh tế. Điều này thể hiện tư duy, nhận thức mới, chú trọng và thích ứng với “an ninh phi truyền thống”, như: tin giả tràn lan trên mạng xã hội, mức tăng trưởng kinh tế giảm, lạm phát gia tăng, biến đổi khí hậu bất thường, chuỗi cung ứng gián đoạn,...

Việt Nam đã và đang nỗ lực giữ vững định hướng XHCN và vị thế quốc tế qua các hành động cụ thể, như: tập trung hội nhập quốc tế sâu rộng, tham gia ký kết các Hiệp định CPTPP, EVFTA với mục tiêu hướng đến tăng trưởng hai con số đến 2030, phản ánh khát vọng “vươn mình” thực sự, không chỉ tăng GDP mà còn nâng chỉ số HDI từ 0.703 năm 2019 lên 0.737 năm 2024 và cao hơn nữa.

Công tác xây dựng Đảng và thực hiện các chỉ thị, nghị quyết của Đảng với nhiệm vụ trọng tâm chống tham nhũng quyết liệt trong chỉ đạo và hành động và thực tiễn thời gian qua có hơn 200 cán bộ cấp cao bị xử lý từ năm 2016, cho thấy hành động kiên quyết, triệt để trong phòng chống tham nhũng, không có vùng cấm, không có ngoại lệ. Ngoài ra, chủ đề nhấn mạnh, Đảng tiếp tục phải “tự phê bình” để lãnh đạo và quản trị quốc gia hiệu lực, hiệu quả.

So sánh chủ đề của Đại hội XIII ngắn gọn hơn, tập trung vào tư duy “sáng tạo”, đến chủ đề Đại hội XIV thể hiện sự chuyển dịch từ tư duy “nghiên cứu” sang “hành động đột phá”, phù hợp với bối cảnh hậu COVID-19 nhằm phục hồi kinh tế từ 8% tăng trưởng 2022 và nâng sức cạnh tranh quốc gia Việt Nam từ “xưởng gia công” thành trung tâm chuỗi cung ứng bán dẫn trong thời gian tới.

Chủ đề Đại hội XIV của Đảng thể hiện tư duy, nhận thức mới về sự nghiệp đổi mới đất nước, từ lý thuyết sang hành động với quyết tâm thực hiện đột phá chiến lược, thay vì chỉ tư duy đổi mới sáng tạo để xây dựng đất nước giàu mạnh, dân chủ, phồn vinh. Sự thay đổi từ “sáng tạo” sang “đột phá” phản ánh bài học từ đại dịch COVID-19 và cạnh tranh toàn cầu đang diễn ra gay gắt, giúp Việt Nam đạt mục tiêu trở thành nước phát triển cao vào năm 2045.

Với tầm nhìn chiến lược và tư duy cải cách mạnh mẽ, nhằm tạo ra những đột phá chiến lược, thời gian qua, Bộ Chính trị đã ban hành bốn nghị quyết có ý nghĩa nền tảng, bao gồm: Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 59-NQ/TW ngày 24/01/2025 về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới và Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 về phát triển kinh tế tư nhân. Bốn nghị quyết này được xác định là “Bộ tứ trụ cột” của thể chế phát triển quốc gia - một chỉnh thể tư duy và hành động mới, mở đường cho khát vọng vươn mình mạnh mẽ của dân tộc trong kỷ nguyên mới.

2. Thực tiễn 40 năm đổi mới đất nước

Thực tiễn 40 năm đổi mới đất nước đã chứng tỏ khả năng lãnh đạo của Đảng trong chuyển biến từ khủng hoảng sang thịnh vượng qua các giai đoạn lịch sử phát triển đất nước.

Giai đoạn khởi đầu (năm 1986 - 1995: từ lý thuyết sang hành động ban đầu): Đổi mới được khởi xướng tại Đại hội VI với chủ đề “Đổi mới tư duy, đổi mới phương pháp lãnh đạo”, chấm dứt cơ chế bao cấp, mở cửa phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Thực tiễn kết quả đã đưa GDP bình quân đầu người tăng từ 230 USD năm 1985 lên 350 USD năm 1995; xuất khẩu từ 1,5 tỷ USD lên 5,4 tỷ USD.

Thực tiễn đã chứng minh, việc “kiên quyết” vượt qua bảo thủ, chống lại tư duy “đổi mới nửa vời” đã đưa Việt Nam đến bình thường hóa quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ vào năm 1995.

Giai đoạn tăng tốc (năm 1996 - 2010: sáng tạo và hội nhập): Qua các kỳ Đại hội từ VII - XI, Đảng luôn xác định mục tiêu: “công nghiệp hóa, hiện đại hóa”, chú trọng hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường với việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, như: Luật Đầu tư nước ngoài năm 1987 đã góp phần đưa nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng GDP trung bình 7,5%/năm; gia nhập nền kinh tế thế giới (WTO) năm 2007, thu hút FDI 200 tỷ USD tích lũy.

Những đột phá đáng ghi nhận giai đoạn này là chuyển từ nông nghiệp chiếm 40% GDP năm 1986 sang công nghiệp 35% GDP năm 2010; giảm nghèo từ 58% xuống 14% trong giai đoạn này.

Giai đoạn củng cố (2011 - 2025: kiên trì trước thách thức): Đại hội XII và XIII đối mặt với khủng hoảng kinh tế toàn cầu và đại dịch COVID, do đó, luôn nhấn mạnh phải “bảo vệ” thành quả cách mạng, tăng trưởng phục hồi 8,02% năm 2022 (cao nhất các nước trong khu vực ASEAN); xuất khẩu đạt 371 tỷ USD năm 2024. Chỉ số HDI của Việt Nam năm 2023 đạt 0,766 - xếp Việt Nam vào nhóm các quốc gia có mức phát triển con người cao - đứng thứ 93 trên tổng số 193 quốc gia và vùng lãnh thổ. Từ năm 1990 đến 2023, chỉ số HDI của Việt Nam đã tăng từ 0,499 lên 0,766 - tăng 53,5%, một bước tiến ấn tượng.

Đột phá được xác định trong giai đoạn này là kiên quyết, kiên trì chống tham nhũng với công cuộc “đốt lò” từ năm 2016 của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, đã xử lý nhiều vụ án lớn, “không có vùng cấm, không có ngoại lệ”, tăng cường lòng tin của Nhân dân lên 90% (theo kết quả khảo sát của UNDP, năm 2023).

Thời kỳ hậu COVID-19, Việt Nam trở thành điểm sáng với FDI tăng 13,4% năm 2024, chứng minh cho sự “kiên trì” trong bảo vệ định hướng XHCN là đúng hướng trước bối cảnh thực tiễn sự cạnh tranh của quan hệ ngoại giao Hoa Kỳ - Trung Quốc.

Khẳng định, chủ đề Đại hội XIV của Đảng không phải là lý thuyết suông mà là tôn chỉ, mục đích và là những hành động đột phá để đưa đất nước vươn mình phát triển. Thực tiễn chứng minh quá trình kiên định và kiên trì của Đảng đã đưa đất nước và Nhân dân Việt Nam từ nghèo đói (tổng GDP 6 tỷ USD năm 1986) đến nền kinh tế lớn thứ 33 thế giới (430 tỷ USD năm 2024), 45 triệu người thoát nghèo đã minh chứng cho tinh thần “đoàn kết - phát triển” và sẽ tạo ra nhiều “đột phá” phát triển của Việt Nam trong tương lai.

3. Văn kiện XIV của Đảng cần tạo đột phá đưa đất nước phát triển

Từ thực tiễn 40 năm đổi mới và trong bối cảnh mới với nhiều thách thức từ chuyển đổi số, biến đổi khí hậu, già hóa dân số và địa chính trị bất ổn, Đảng cần kiên quyết, kiên trì trong lãnh đạo, chỉ đạo, tạo đột phá trong các định hướng hành động đưa đất nước phát triển bền vững với những mục tiêu, tầm nhìn đến năm 2045 đã được xác định.

Thứ nhất, kiên quyết chuyển từ lý thuyết sang hành động đột phá là hướng đi đúng đắn. Lãnh đạo Đảng và Nhà nước phải ưu tiên “đột phá thể chế”, tháo gỡ vướng mắc, điểm nghẽn trong mọi ngõ ngách của cuộc sống thay vì “khẩu hiệu” tháo gỡ thông qua các nghị quyết đã ban hành và cần có cơ chế giám sát chặt chẽ. Theo đó, cần tổ chức thực thi tốt các chủ trương, đường lối của Đảng về ưu tiên tạo đột phá thể chế trong thực thi pháp luật, áp dụng pháp luật. Nâng cao chất lượng công tác xây dựng pháp luật, đặc biệt ở khâu đánh giá tác động chính sách và thẩm định dự thảo văn bản quy phạm pháp luật. Từng bước chuyên nghiệp hóa đội ngũ làm công tác pháp chế, bảo đảm tính thống nhất, dự đoán được và dễ thực thi của pháp luật.

Từ Đổi mới năm 1986 “bỏ bao cấp” đến “đốt lò” năm 2016 đã giúp kinh tế - xã hội tăng trưởng và phát triển ổn định. Bối cảnh mới, cần triển khai ứng dụng và thúc đẩy chuyển đổi số trong quản lý (Nghị quyết số 57), xác định đột phá kinh tế xanh để đạt net-zero năm 2050, tránh để “tụt hậu” như dự báo của Ngân hàng Thế giới (WB), Việt Nam mất 2% GDP/năm nếu chậm chuyển đổi.

Thứ hai, xây dựng đoàn kết dân chủ thông qua việc lấy ý kiến rộng rãi trong Nhân dân đối với các đường lối, quyết sách chiến lược của quốc gia, giảm khoảng cách Đảng - Nhân dân; minh bạch hóa thông tin qua các điều chỉnh chính sách hiệu quả. Tăng vai trò của các cơ quan báo chí, truyền thông trong giám sát xã hội,...

Thứ ba, kiên trì bảo vệ nền tảng tư tưởng và an ninh quốc gia. Kết hợp “quyền lực mềm” qua việc vận động, tuyên truyền và “quyền lực cứng” bằng thể chế, hệ thống pháp luật trong tăng cường chống “diễn biến hòa bình”. Chống tham nhũng giúp ổn định xã hội, giảm bất ổn xã hội. Bảo đảm an ninh mạng, hội nhập ASEAN+, bảo vệ Biển Đông và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trên toàn cầu.

Thứ tư, phát triển bền vững, lấy con người làm trung tâm. Ưu tiên HDI bên cạnh GDP, giảm bất bình đẳng khu vực và vùng miền. Thực tiễn Đảng và Nhà nước đã xác định đưa Gini từ 0.43 năm 2002 xuống 0.37 năm 2022 là hướng đi đúng. Tiếp tục thực hiện Chương trình xóa đói giảm nghèo; tăng đầu tư ngân sách nhằm đẩy mạnh giáo dục số và y tế số, giải quyết tốt từ sớm, từ xa đối với tình trạng già hóa dân số trên 60 tuổi đến năm 2030, hướng tới bảo đảm mục tiêu đạt được là xã hội “phồn vinh” thực sự.

Thứ năm, sáng tạo, đổi mới trong Đảng. Đảng phải “tự phê bình” định kỳ, trẻ hóa nhân sự lãnh đạo. Thực tiễn đã có sự chuyển giao thế hệ từ Đổi mới đến nay với 70% ủy viên Trung ương dưới 60 tuổi (khóa XIII). Trong bối cảnh mới, cần áp dụng dữ liệu lớn trong chỉ đạo (Big data cho dự báo kinh tế), tránh “tha hóa quyền lực” qua kiểm toán nội bộ, bảo đảm các chủ trương, quyết sách lãnh đạo phù hợp với “kỷ nguyên vươn mình” của Dân tộc.

Tài liệu tham khảo:

1. GDP năm 2020 đạt 2,91%: Tăng trưởng thuộc nhóm cao nhất thế giới. https://tapchinganhang.gov.vn/gdp-nam-2020-dat-291-tang-truong-thuoc-nhom-cao-nhat-the-gioi-4387.html.

2. UNDP xếp Việt Nam nằm trong nhóm phát triển con người cao. https://hanoionline.vn/undp-xep-viet-nam-nam-trong-nhom-phat-trien-con-nguoi-cao-225801.htm.

3. Kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo và lựa chọn phát triển con người. https://www.undp.org/vi/vietnam/press-releases/viet-nam-duy-tri-muc-phat-trien-con-nguoi-cao-bao-cao-cua-undp.

4. Toàn văn Dự thảo các văn kiện đại hội XIV của Đảng. https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/toan-van-du-thao-cac-van-kien-dai-hoi-xiv-cua-dang-119251015163630117.htm.

5. Nhận diện và tháo gỡ các điểm nghẽn trong hoàn thiện thể chế phát triển nhanh và bền vững đất nước. https://www.quanlynhanuoc.vn/2025/11/29/nhan-dien-va-thao-go-cac-diem-nghen-trong-hoan-thien-the-che-phat-trien-nhanh-va-ben-vung-dat-nuoc/.