Hệ thống chăm sóc người cao tuổi còn khá sơ khai
Theo các nghiên cứu, Việt Nam đang tiến rất nhanh đến giai đoạn dân số già, dự kiến chính thức bước vào thời kỳ này vào năm 2038 khi tỷ lệ người từ 60 tuổi trở lên vượt 20%. Đặc biệt, UNFPA cũng dự báo rằng đến năm 2050, cứ sáu người Việt lại có một người trên 65 tuổi, đưa Việt Nam trở thành quốc gia có tốc độ già hóa thuộc nhóm nhanh nhất khu vực châu Á.
 |
| Mô hình bất động sản và dịch vụ dưỡng lão tại Việt Nam vẫn còn hạn chế. |
Trong bối cảnh đó, hệ thống chăm sóc người cao tuổi của Việt Nam vẫn còn khá sơ khai. Chưa đến 30% xã, phường có mô hình hỗ trợ hoặc câu lạc bộ dành cho người già. Số trung tâm chăm sóc chuyên biệt trên cả nước thậm chí chưa vượt quá 100. Nhu cầu chăm sóc tại nhà của người cao tuổi lên tới 80%, nhưng dịch vụ bài bản lại khan hiếm, không đáp ứng đủ nhu cầu ngày càng tăng.
Savills Việt Nam nhận định quá trình đô thị hóa, cải thiện y tế cùng sự thay đổi trong nhận thức về chất lượng sống đang trở thành động lực phát triển cho phân khúc bất động sản - dịch vụ dành cho người cao tuổi. Thị trường này hiện ở quy mô nhỏ nhưng tăng trưởng nhanh, được dự báo sẽ nhân đôi trong mười năm tới. Các xu hướng chăm sóc sức khỏe, sống lành mạnh và nhu cầu dịch vụ chuyên nghiệp đang mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp.
| Theo nghiên cứu của Savills, quy mô thị trường nhà ở và dịch vụ cao tuổi tại Việt Nam có thể tăng từ 2,3 tỷ USD năm 2024 lên 3,6 tỷ USD năm 2032, tương đương mức tăng trưởng kép 5,81%. Những mô hình dự kiến thu hút vốn đầu tư gồm khu nghỉ dưỡng chăm sóc sức khỏe, nhà ở tích hợp dịch vụ y tế và các cơ sở an dưỡng cao cấp theo tiêu chuẩn quốc tế. |
So với các nước như Nhật Bản hay Singapore, nơi bất động sản dưỡng lão đã phát triển thành ngành công nghiệp tỷ đô, Việt Nam mới chỉ có vài dự án thí điểm. Sự chênh lệch lớn này phản ánh thị trường nội địa vẫn đang ở giai đoạn đầu phát triển, song cũng cho thấy dư địa vô cùng rộng mở. Nếu xây dựng được mô hình phù hợp văn hóa và nhu cầu trong nước, Việt Nam có thể tạo ra một ngành kinh tế mới đầy triển vọng.
Bà Emily Fell - chuyên gia cao cấp của Savills khu vực châu Á - Thái Bình Dương cho rằng, Việt Nam nên phát triển chiến lược riêng bằng cách kết hợp mô hình “lifestyle” của Australia, chú trọng lối sống và tinh thần với mô hình chăm sóc chuyên sâu kiểu Nhật. Sự lai ghép này phù hợp với nhu cầu hỗ trợ sức khỏe ngày càng tăng của người cao tuổi Việt Nam, đặc biệt tại các đô thị đông dân và có tốc độ già hóa nhanh.
Chính sách và mô hình vận hành đóng vai trò then chốt trong phát triển dịch vụ dưỡng lão tại Việt Nam. Việt Nam cần hoàn thiện khung pháp lý cho viện dưỡng lão và xây dựng cơ chế thanh toán bền vững, tương tự kinh nghiệm quốc tế với bảo hiểm hoặc Nhà nước chi trả. Mô hình “vertical village” của Singapore, tích hợp nhà ở người cao tuổi trong khu đô thị, tiết kiệm quỹ đất và tăng kết nối cộng đồng, có thể áp dụng tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh.
Cần khung pháp lý và cơ chế chính sách
Theo thống kê của UNFPA, 80% người cao tuổi Việt Nam muốn được chăm sóc tại nhà. Tuy nhiên, hệ thống dịch vụ hỗ trợ tại cộng đồng chưa phát triển, nghề chăm sóc người già chưa được công nhận chính thức. Điều này khiến nguồn nhân lực thiếu hụt nghiêm trọng, trong khi chất lượng dịch vụ không đồng đều. Để xây dựng ngành công nghiệp chăm sóc bền vững, Việt Nam cần chuẩn hóa đào tạo và tạo điều kiện cho nghề này phát triển chuyên nghiệp.
Hiện nay, các lựa chọn nhà ở và dịch vụ cho người cao tuổi từ khu nghỉ dưỡng, nhà ở tích hợp chăm sóc y tế đến cơ sở dưỡng lão đều hạn chế so với các nước trong khu vực. Tại Singapore hay Nhật Bản, thị trường này đã trở thành một mắt xích quan trọng của hệ sinh thái đô thị, gắn liền với bảo hiểm và hệ thống y tế. Việt Nam muốn bắt kịp cần những bước đi bài bản và sự tham gia của cả khu vực công lẫn tư nhân.
Từ góc độ chuyên môn, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức nhấn mạnh nhu cầu xây dựng khung tiêu chí rõ ràng cho viện dưỡng lão. Theo ông, đây không chỉ là nơi nghỉ ngơi mà phải là môi trường toàn diện, đáp ứng sức khỏe thể chất, tinh thần và đời sống xã hội. Đây là lĩnh vực khó, đòi hỏi sự phối hợp liên ngành giữa y tế, xây dựng, bảo hiểm, lao động và cả lĩnh vực bất động sản để tạo thành chuỗi dịch vụ khép kín
Một thách thức lớn khác là chi phí. Nghiên cứu thị trường cho thấy chi phí chăm sóc sức khỏe tăng từ 10-15% mỗi năm, cao hơn nhiều so với mức tăng 5-7% của lương hưu. Điều này khiến phần lớn gánh nặng tài chính dồn lên gia đình, làm giảm khả năng tiếp cận của người cao tuổi. Đối với doanh nghiệp, mức phí cao khiến tỷ lệ lấp đầy dự án trong giai đoạn đầu trở thành bài toán khó, ảnh hưởng đến khả năng thu hồi vốn.
Trong khi đó, TS. Nguyễn Văn Đính - Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam cho rằng, sự thiếu đồng bộ của khung pháp lý và cơ chế chính sách đang khiến nhà đầu tư e dè. Khi chưa có quy chuẩn rõ ràng, doanh nghiệp lo ngại rủi ro về thanh khoản, hiệu quả vận hành và lợi nhuận dài hạn. Điều này khiến số lượng dự án dưỡng lão vẫn dè dặt, dù nhu cầu thị trường rất lớn và tốc độ già hóa dân số ngày càng nhanh.
Dù vậy, các chuyên gia đều nhận định thị trường nhà ở và chăm sóc người cao tuổi tại Việt Nam đang đứng trước cơ hội vàng. Thay đổi nhận thức xã hội, hoàn thiện hạ tầng pháp lý, chính sách tài chính hợp lý và phát triển nguồn nhân lực sẽ là nền tảng để hình thành ngành công nghiệp dưỡng lão hiện đại. Khi các yếu tố này được kết hợp, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng thị trường bền vững, đáp ứng nhu cầu của một xã hội đang già hóa.
