 |
| Quang cảnh phiên họp. |
Đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án
Chiều 4/12, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Trình bày tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, Quốc hội đã phê duyệt chủ trương đầu tư dự án với hình thức là đầu tư công. Chính phủ đang chỉ đạo triển khai thực hiện giải phóng mặt bằng, lựa chọn tư vấn dự án, rà soát, biên dịch các tiêu chuẩn kỹ thuật, kêu gọi doanh nghiệp trong và ngoài nước tham gia thực hiện dự án; xây dựng và ban hành các nghị định hướng dẫn, lập phê duyệt các đề án liên quan đến nguồn nhân lực và phát triển công nghiệp đường sắt.
Các địa phương đang tập trung thực hiện công tác giải phóng mặt bằng, đã khởi công một số khu tái định cư dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công (ngày 19/8/2025). Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 227, trong đó đã chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư PPP (đối tác công tư) theo Luật PPP và hình thức đầu tư kinh doanh theo Luật Đầu tư cho dự án, bên cạnh hình thức đầu tư công.
Để đảm bảo về tiến độ triển khai dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, Chính phủ đề xuất tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và công tác di dời công trình điện có điện áp từ 110kV trở lên của dự án thành các dự án độc lập. Nguồn vốn được bố trí từ ngân sách Trung ương và địa phương. Các địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam là cấp có thẩm quyền tổ chức lập quyết định đầu tư, thực hiện các dự án bồi thường, hỗ trợ tái định cư trên địa bàn.
Việc đầu tư các hạng mục liên quan đến nội dung này không phải lập chủ trương đầu tư. Nguồn vốn ngân sách Trung ương cấp trực tiếp cho địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam để thực hiện. Trường hợp ngân sách Trung ương chưa kịp bố trí, các địa phương được chủ động cân đối từ nguồn ngân sách địa phương để thực hiện; ngân sách Trung ương sẽ hoàn trả cho ngân sách địa phương sau khi cân đối được vốn và giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết khoản này.
Theo Bộ trưởng, tại Nghị quyết 172, công tác giải phóng mặt bằng dự kiến sẽ được tách thành các dự án thành phần. Việc tách công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư thành các dự án độc lập sẽ thuận lợi hơn do dự án thành phần vẫn phụ thuộc vào dự án đầu tư của đường sắt tốc độ cao. Công tác giải phóng mặt bằng được triển khai độc lập, thực hiện song song với các công tác lập báo cáo nghiên cứu khả thi nên có thể đẩy nhanh được tiến độ. Các địa phương được phân cấp, phân quyền nên chủ động thực hiện và cân đối nguồn vốn.
Trong khi dự án thành phần vẫn phải phụ thuộc vào dự án chung về tiến độ, trình tự thủ tục và trường hợp tăng tổng mức đầu tư đều phải điều chỉnh chủ trương hoặc tổng mức đầu tư chung của cả dự án. Tại Khoản 14 Điều 4 Luật Đầu tư công quy định, dự án sử dụng một phần vốn đầu tư công là dự án đầu tư công. Như vậy, trường hợp tách công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư thành các dự án độc lập với công tác đầu tư xây dựng thì dự án đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam sẽ chủ động triển khai nghiên cứu đầu tư theo các hình thức khác (ví dụ như hình thức PPP hoặc đầu tư tư được các tổ chức cá nhân quan tâm). Chính sách này cũng phù hợp với quy định của Luật Đường sắt là trường hợp dự án đường sắt đầu tư theo phương thức PPP hoặc đầu tư kinh doanh thì công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư được tách thành dự án đầu tư công độc lập.
Phân quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội điều chỉnh cơ chế đặc thù
Cùng chính sách trên, Chính phủ đề xuất, trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế chính sách đặc thù đặc biệt cho các phương thức đầu tư (nếu có) để kịp thời triển khai dự án và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất. Đối với chính sách này, để đáp ứng tiến độ triển khai dự án, huy động được nhà đầu tư tham gia thì sẽ được tiếp tục rà soát, nghiên cứu, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét ban hành sau khi đã được nghiên cứu kỹ lưỡng, bảo đảm tính khả thi, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân.
 |
| Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh. |
Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, việc Quốc hội cho phép tách nội dung thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của dự án quan trọng quốc gia thành dự án thành phần đã có tiền lệ tại Nghị quyết số 38/2017/QH14 đối với Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành. Do đó, đề xuất của Chính phủ về việc tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và di dời công trình điện từ 110 kV trở lên của Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam thành một dự án riêng là có cơ sở.
Tuy nhiên, Ủy ban đề nghị cân nhắc tách thành 1 dự án thành phần độc lập và giao Chính phủ chỉ đạo các địa phương, Bộ, ngành lập Báo cáo nghiên cứu khả thi nhằm bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất; đồng thời xác định rõ tổng mức đầu tư, diện tích đất thu hồi và tiến độ hoàn thành, tương tự Nghị quyết số 53/2017/QH14 ngày 19/6/2017 của Quốc hội về Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư dự án Cảng hàng không Quốc tế Long Thành. Bên cạnh đó, pháp luật hiện hành chỉ quy định khái niệm “dự án thành phần độc lập”, không có khái niệm “dự án độc lập” như đề xuất, do đó cần sử dụng đúng thuật ngữ.
Chủ nhiệm Phan Văn Mãi cho biết, tại Khoản 18 Điều 3 Nghị quyết số 172 ngày 30/11/2024 của Quốc hội về chủ trương đầu tư dự án đã quy định: "Trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế chính sách đặc thù, đặc biệt cho dự án". Đồng thời, tại Khoản 14 Nghị quyết kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư theo Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) và đầu tư kinh doanh theo Luật Đầu tư cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam bên cạnh hình thức đầu tư công; giao Chính phủ tổ chức lựa chọn hình thức đầu tư, nhà đầu tư theo quy định. Trường hợp có cơ chế chính sách khác vượt thẩm quyền của Chính phủ thì báo cáo Quốc hội xem xét quyết định. Do vậy, Uỷ ban cho rằng, việc đề xuất chính sách trên là không cần thiết.
