 |
| Ảnh minh hoạ. Internet |
Theo "Báo cáo Phát triển Thế giới 2025 (WDR): Tiêu chuẩn cho Phát triển" vừa được WB công bố, hiện nay, tiêu chuẩn là một phần cốt lõi của hạ tầng kinh tế, giữ vai trò quan trọng đối với sự thịnh vượng, không kém gì đường sá hay cảng biển.
Theo báo cáo, việc tiêu chuẩn hóa container vận tải đã giúp lưu thông hàng hóa thuận lợi hơn, qua đó thúc đẩy thương mại toàn cầu mạnh mẽ hơn cả tổng hòa tác động của tất cả các hiệp định thương mại trong 6 thập kỷ qua.
Nhưng WB chỉ ra, các tiêu chuẩn trở thành công cụ trong các cuộc chiến thương mại: các biện pháp phi thuế quan như quy định về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật hoặc yêu cầu ghi nhãn hiện tác động đến 90% thương mại toàn cầu, tăng đáng kể so với mức chỉ 15% vào cuối những năm 1990.
| Ông Indermit Gill - Chuyên gia Kinh tế trưởng kiêm Phó Chủ tịch Cấp cao phụ trách Kinh tế Phát triển của Nhóm WB nhận định, các tiêu chuẩn ngày nay giữ vai trò trung tâm, nhưng lại ít được chú ý. Khi được thiết lập đúng, chúng hầu như trở nên vô hình, không ai bận tâm đến những lợi ích mà những tiêu chuẩn này mang lại. Theo ông Indermit Gill, container vận tải tiêu chuẩn hóa đã thúc đẩy thương mại hàng công nghiệp còn nhiều hơn tất cả các hiệp định thương mại cộng lại. Các tiêu chuẩn số hoàn toàn có thể tạo ra tác động tương tự đối với thương mại dịch vụ. Khi các quốc gia chủ động thích ứng, hài hòa và tham gia xây dựng tiêu chuẩn, chúng trở thành công cụ mạnh mẽ cho tăng trưởng và giảm nghèo. |
Cũng theo Báo cáo, nhu cầu về tiêu chuẩn trên toàn thế giới đang tăng vọt. Hơn một nửa trong số trên 20.000 tiêu chuẩn do Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) ban hành trong suốt 70 năm qua được xây dựng kể từ năm 2000. Riêng năm 2024, các tổ chức xây dựng tiêu chuẩn chủ chốt trên thế giới đã ban hành hơn 7.000 tiêu chuẩn mới.
Tuy vậy, các nước đang phát triển trung bình chỉ tham gia chưa tới một phần ba số ủy ban kỹ thuật của ISO do hạn chế về nguồn lực và chuyên môn. Hệ quả là nhiều tiêu chuẩn phản ánh ưu tiên và năng lực của các nền kinh tế giàu có, trong khi bối cảnh của các nước thu nhập thấp và trung bình chưa được tính đến đầy đủ.
Trước thực tế đó, Báo cáo Phát triển Thế giới 2025 đề xuất một khung chiến lược ba bước “thích ứng – hài hòa – kiến tạo” cho các nước ở những nấc thang phát triển khác nhau.
Ở mức phát triển thấp, các nước nên điều chỉnh tiêu chuẩn quốc tế cho phù hợp với thực tế địa phương, để doanh nghiệp học hỏi dần và thị trường có thể lớn lên. Không nên sao chép máy móc những tiêu chuẩn toàn cầu khắt khe nhất - mục tiêu tại chỗ phải đi đôi với năng lực tại chỗ.
Khi năng lực trong nước tăng lên, các nước có thể hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế, giảm trùng lặp, giúp gia nhập thị trường thuận lợi hơn và hỗ trợ doanh nghiệp cạnh tranh ở nước ngoài. Đồng thời, các nước cũng có thể góp tiếng nói để định hình tiêu chuẩn quốc tế, bảo đảm chúng phản ánh ưu tiên quốc gia.
Sau cùng, khi trở nên giàu có hơn, các nước đang phát triển nên kiến tạo tiêu chuẩn mới hoặc cập nhật những tiêu chuẩn hiện có.
Trong bức tranh toàn cầu đó, Việt Nam được Báo cáo Phát triển Thế giới 2025 nhắc tới như một trường hợp cho thấy cách tiếp cận linh hoạt, có lộ trình và được "nội địa hóa" phù hợp.
Trong lĩnh vực quản trị công, Việt Nam đã điều chỉnh tiêu chuẩn kế toán công quốc tế thành bộ tiêu chuẩn kế toán công Việt Nam phù hợp với điều kiện trong nước.
Thay vì cải tổ toàn diện trong thời gian ngắn với chi phí lớn và rủi ro cao, Việt Nam triển khai các chuẩn mực này theo từng giai đoạn, tập trung trước vào những nội dung trọng yếu. Cách làm này giúp giảm gánh nặng tuân thủ, đồng thời vẫn từng bước nâng cao tính minh bạch và khả năng so sánh của tài chính công.
Hiện Cục Quản lý, giám sát kế toán kiểm toán (Bộ Tài chính) đang thực hiện nghiên cứu để tiếp tục trình Bộ Tài chính công bố 5 chuẩn mực đợt 4 và sẽ thực hiện đánh giá các nội dung chuẩn mực đã ban hành để cập nhật phù hợp với các nội dung chuẩn mực quốc tế cũng như cơ chế chính sách của Việt Nam. Trước đó, Bộ Tài chính đã có 3 đợt công bố chuẩn mức kế toán công Việt Nam vào các năm 2021, 2022 và 2024.
Ngoài ra, cũng theo Báo cáo, trong giáo dục, việc áp dụng các chuẩn mực đánh giá quốc tế cũng cho thấy hiệu quả rõ nét. Thành tích nổi bật của học sinh Việt Nam trong Chương trình đánh giá học sinh quốc tế (PISA) từ năm 2012 đã thu hút sự chú ý toàn cầu.
Với điểm Toán học và Đọc hiểu lần lượt là 511 và 508, học sinh Việt Nam không chỉ vượt xa nhiều quốc gia có thu nhập tương đương mà còn sánh ngang, thậm chí vượt một số quốc gia phát triển. Các kỳ PISA 2015, 2018 và 2022 tiếp tục cho thấy kết quả của Việt Nam tương đương mức trung bình của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD).
Báo cáo cũng nêu bật cách Việt Nam xây dựng hạ tầng chất lượng trong lĩnh vực y tế và dược phẩm, giúp Việt Nam đáp ứng các yêu cầu tối thiểu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về một hệ thống giám sát thuốc chức năng.
Theo ông Xavier Giné - Giám đốc Báo cáo Phát triển Thế giới 2025, bài học từ các nền kinh tế thành công nhất là tiêu chuẩn không chỉ là quy định kỹ thuật, mà là nền móng cho đổi mới và năng lực cạnh tranh dài hạn. Những quốc gia coi tiêu chuẩn là một phần không thể tách rời của chiến lược phát triển, thay vì việc “để sau”, chính là những nước đã leo lên được nấc thang thịnh vượng.
