Tái cấu trúc nhà đầu tư để giữ vững thành quả nâng hạng

Giao dịch nhà đầu tư cá nhân chiếm trên 85% toàn thị trường

Sau khi FTSE Russell chính thức công bố nâng hạng thị trường Việt Nam lên nhóm thị trường mới nổi, năm 2025 được xem là một dấu mốc quan trọng của thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, theo Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) Bùi Hoàng Hải chia sẻ tại Hội nghị Triển vọng thị trường vốn Việt Nam 2026 ngày 12/12, nâng hạng mới chỉ là điểm khởi đầu. Chặng đường cải cách phía trước đòi hỏi những thay đổi sâu hơn về cấu trúc, trong đó tái cấu trúc cơ cấu nhà đầu tư nổi lên như một nhiệm vụ mang tính nền tảng.

Phó Chủ tịch UBCKNN Bùi Hoàng Hải.

Theo ông Bùi Hoàng Hải, việc nâng hạng không chỉ là sự ghi nhận nỗ lực cải cách kéo dài hơn thập kỷ, mà còn đặt ra yêu cầu cao hơn về chất lượng vận hành của thị trường. Một thị trường mới nổi đúng nghĩa không thể chỉ được đo bằng thanh khoản hay số lượng tài khoản, mà phải thể hiện ở mức độ ổn định, khả năng hấp thụ dòng vốn dài hạn và vai trò thực chất trong huy động vốn cho nền kinh tế. Ở khía cạnh này, cơ cấu nhà đầu tư hiện nay vẫn là "điểm nghẽn" cần được xử lý.

Thực tế, nhà đầu tư cá nhân hiện chiếm trên 85% tổng số nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Lực lượng này đã đóng góp quan trọng trong việc cải thiện thanh khoản và mở rộng độ phủ của thị trường trong giai đoạn phát triển nhanh. Tuy nhiên, theo phân tích của lãnh đạo UBCKNN, tỷ trọng quá lớn của nhà đầu tư cá nhân cũng kéo theo hệ quả là mức độ biến động cao, tâm lý giao dịch ngắn hạn chiếm ưu thế và "rủi ro cảm nhận" đối với dòng vốn dài hạn gia tăng.

Khi biến động thị trường lớn, chi phí vốn của doanh nghiệp có xu hướng tăng do nhà đầu tư đòi hỏi mức bù rủi ro cao hơn. Điều này đi ngược lại mục tiêu đưa thị trường chứng khoán trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn chủ yếu cho nền kinh tế, mục tiêu xuyên suốt mà Bộ Tài chính và UBCKNN đang theo đuổi.

"Một trong những vấn đề của thị trường chứng khoán thời gian vừa qua là thanh khoản cao nhưng đi kèm mức độ biến động mạnh. Điều này một phần là do số lượng nhà đầu tư cá nhân chiếm tới 85-95% tổng giá trị giao dịch toàn thị trường. Biến động mạnh khiến thị trường bị coi là có rủi ro lớn, bị tính chi phí huy động vốn cao hơn so với các thị trường có biến động rủi ro thấp", ông Bùi Hoàng Hải nói.

Do đó, ông Bùi Hoàng cho rằng, việc gia tăng vai trò của nhà đầu tư tổ chức và nhà đầu tư chuyên nghiệp không chỉ là một lựa chọn, mà là yêu cầu tất yếu để nâng cao chất lượng và tính bền vững của thị trường.

Gia tăng "độ mở" của thị trường

Trong cách tiếp cận của cơ quan quản lý, tái cấu trúc cơ cấu nhà đầu tư không thể tách rời khỏi quá trình nâng chuẩn toàn diện thị trường. UBCKNN đang tập trung triển khai các giải pháp gia tăng "độ mở" thị trường, tháo gỡ rào cản để thu hút dòng vốn tổ chức, đặc biệt là nhà đầu tư nước ngoài dài hạn.

Một trong những trọng tâm là cơ chế đối tác thanh toán bù trừ trung tâm (CCP) với mục tiêu đưa vào vận hành từ quý I/2027. Cơ chế này sẽ góp phần củng cố niềm tin cho nhà đầu tư nước ngoài và nâng cao sức chống chịu cho toàn bộ hệ thống tài chính.

"Khi và chỉ khi vận hành đầy đủ cơ chế CCP, chúng ta mới có thể kiểm soát rủi ro hệ thống và hạn chế nguy cơ lan truyền rủi ro trên thị trường chứng khoán", ông Hải nhấn mạnh.

Phó chủ tịch UBCKNN cũng khẳng định cam kết của cơ quan quản lý trong việc tiếp tục mở rộng khả năng tiếp cận thị trường cho nhà đầu tư nước ngoài, bao gồm việc cho phép giao dịch trực tiếp thông qua các công ty môi giới toàn cầu và hoàn thiện cơ chế kết nối thông tin giữa các tổ chức hạ tầng thị trường.

Ông Bùi Hoàng Hải cho hay, mỗi tháng, UBCKNN đều họp với hàng chục nhà đầu tư, định chế đầu tư nước ngoài. Tính trong 7 tháng gần nhất, UBCKNN đã tổ chức 7 cuộc họp để nắm bắt đầy đủ hơn kỳ vọng của thị trường và kịp thời hoàn thiện chính sách.

"Chúng tôi không chỉ nói mà đang triển khai quyết liệt", ông Hải chia sẻ.

Về hạ tầng, UBCKNN sẽ tiếp tục hiện đại hóa hệ thống, đảm bảo vận hành ổn định và đáp ứng quy mô giao dịch gia tăng nhanh chóng. Theo ông Bùi Hoàng Hải, trước khi hệ thống KRX vận hành, thanh khoản chỉ ở mức 13.000-14.000 tỷ đồng/phiên với khoảng 500.000-700.000 lệnh mỗi ngày.

Nhưng ngay sau khi triển khai KRX, thanh khoản bùng nổ, đạt bình quân hơn 29.000 tỷ đồng/phiên, tương đương hơn 1 tỷ USD, với số lượng lệnh lên tới 3 triệu lệnh/ngày. Điều này đặt ra nhu cầu tiếp tục nâng cấp năng lực xử lý và khả năng chịu tải của toàn hệ thống để theo kịp quy mô ngày càng lớn.

Cùng với hạ tầng, việc đa dạng hóa sản phẩm tài chính được xem là yếu tố hỗ trợ trực tiếp cho tái cấu trúc cơ cấu nhà đầu tư. Các sản phẩm như trái phiếu xanh, sản phẩm phái sinh, các bộ chỉ số mới hay quỹ đầu tư chuyên biệt không chỉ mở rộng lựa chọn cho thị trường, mà còn tạo "không gian" để dòng vốn dài hạn tham gia sâu hơn.

Theo ông Bùi Hoàng Hải, chỉ khi có hệ sinh thái sản phẩm đủ phong phú và minh bạch, thị trường mới có thể giữ chân nhà đầu tư tổ chức thay vì chỉ thu hút dòng tiền ngắn hạn.

Lãnh đạo UBCKNN cũng khẳng định, năm 2026 sẽ mở ra giai đoạn phát triển mới, khi thành quả nâng hạng và hoàn thiện khung pháp lý cho thị trường chỉ số tiếp tục thúc đẩy huy động vốn dài hạn cho nền kinh tế. Bộ Tài chính và UBCKNN cam kết đồng hành cùng các định chế tài chính, doanh nghiệp, nhà đầu tư và cộng đồng chuyên gia trong quá trình hoàn thiện thị trường.