Huy động nguồn lực ngân sách cho TP. Hồ Chí Minh giai đoạn 2026–2030: Cơ hội và thách thức

TP. Hồ Chí Minh đặt ra kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2026–2030 với tổng nhu cầu vốn khoảng 3.164.942 tỷ đồng. Trong khi đó, nguồn thu dự kiến từ ngân sách nhà nước (NSNN) địa phương trong giai đoạn này khoảng 4.700.596 tỷ đồng, với tốc độ tăng thu dự kiến khoảng 6,53%/năm.

Tuy nhiên, theo phân tích, TP. Hồ Chí Minh vẫn “thiếu hụt tài chính” khoảng 1.857.854 tỷ đồng, tương ứng với khả năng tự cân đối đầu tư công chỉ đạt khoảng 34%.

Thiếu hụt lớn này buộc chính quyền thành phố phải tìm các giải pháp đột phá, không chỉ dựa vào nguồn thu truyền thống, mà phải khai thác triệt để tiềm năng từ đất đai, doanh nghiệp tư nhân, FDI và cơ chế đặc thù.

Đại diện Viện Nghiên cứu phát triển TP. Hồ Chí Minh đã đề xuất một số giải pháp để khai thác, quản lý nguồn thu NSNN TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2026-2030.

Theo đó, để tăng nguồn thu từ khu vực ngoài quốc doanh và FDI (chiếm tỷ trọng lớn 88,5%) và có tốc độ tăng trưởng dự kiến cao nhất, đề xuất lãnh đạo TP. Hồ Chí Minh cần quan tâm sâu sát, đối thoại định kỳ, tháo gỡ ngay các vướng mắc, hoặc kiến nghị tháo gỡ nếu vượt thẩm quyền, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng cho các doanh nghiệp phát triển.

Đồng thời, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hạ tầng công nghiệp để thu hút đầu tư trong và ngoài nước, từ đó tăng đóng góp cho ngân sách.

Đối với khu vực doanh nghiệp nhà nước, việc thoái vốn, cổ phần hóa sẽ góp phần mang lại nguồn thu đáng kể, khoảng 11,5%. Tuy nhiên, theo phân tích của Viện Nghiên cứu phát triển TP. Hồ Chí Minh, để thực hiện hiệu quả cần được thực hiện dứt điểm, chuyển giao tài sản và nguồn lực vốn sang khu vực tư nhân, nơi có hiệu quả khai thác cao hơn so với doanh nghiệp nhà nước.

Đồng thời, sử dụng nguồn lực dôi dư, chưa hiệu quả của khu vực doanh nghiệp nhà nước, đặc biệt về đất đai, mặt bằng sản xuất… để tăng cường hợp tác công tư trong các dự án phát triển, theo tinh thần của Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Hiện nay, khả năng cân đối vốn đầu tư công chỉ đạt 34%, để đảm bảo cân đối ngân sách, Viện Nghiên cứu phát triển TP. Hồ Chí Minh đề xuất Thành phố cần thực hiện áp dụng triệt để cơ chế đặc thù theo Nghị quyết 98/2023/QH15 ở các nội dung: Tăng cường khả năng vay nợ; thí điểm phí/lệ phí mới và tăng mức thu; đa dạng hóa hình thức huy động.

Đại diện Thuế TP. Hồ Chí Minh cho biết, để đạt mục tiêu thu ngân sách giai đoạn 2026-2030, cơ quan Thuế sẽ tập trung khai thác các nguồn thu từ các sắc thuế chính trong khu vực kinh tế như: Thuế thu nhập doanh nghiệp; thuế giá trị gia tăng; thuế tiêu thụ đặc biệt...

Đặc biệt, thu qua công tác kiểm tra thuế tập trung vào các lĩnh vực và đối tượng có rủi ro cao như chống chuyển giá và giao dịch liên kết, hoạt động giao dịch bất động sản, kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử…

Đối với nguồn thu từ xuất nhập khẩu, đại diện Chi cục Hải quan khu vực II cho biết, đơn vị sẽ tiếp tục triển khai và thực hiện nghiêm túc các chỉ thị, kế hoạch, nhiệm vụ trọng tâm của Trung ương, TP. Hồ Chí Minh và đơn vị đề ra; thực hiện cải cách thủ tục hành chính, hiện đại hóa và ứng dụng chuyển đổi số.

Đặc biệt, nghiên cứu, rà soát để phấn đấu cắt giảm 30% thủ tục hành chính, giảm 30% thời gian xử lý đối với thủ tục hành chính về hải quan… nhằm tạo thuận lợi nhất cho hoạt động xuất nhập khẩu của doanh nghiệp, nuôi dưỡng nguồn thu, tạo môi trường thu hút vốn đầu tư cho Thành phố.

Ông Nguyễn Văn Dũng – Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh cho rằng, hiện Thành phố đã hoàn thành nhiệm vụ thu ngân sách của Chính phủ và HĐND Thành phố giao, nhưng mục tiêu năm 2025 không dừng lại ở đó mà Chính phủ yêu cầu phải nỗ lực tăng thu, phấn đấu tăng 25% so với chỉ tiêu được giao. Xác định đây là nhiệm vụ cực kỳ khó, nhưng Thành phố phải nỗ lực, phấn đấu hết sức mình để cuối năm 2025 thu ngân sách nhà nước đạt khoảng 800.000 tỷ đồng.

Để đạt được mục tiêu trên, Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Dũng rất mong các ngành chủ lực của Thành phố tiếp tục nỗ lực thực hiện tốt công việc của năm 2025. Trong đó, Thuế Thành phố tiếp tục rà soát các nguồn thu, các sắc thuế để thu đảm bảo quy định và để tạo động lực cho doanh nghiệp phát triển; phối hợp chặt chẽ với Sở Nông nghiệp và Môi trường hoàn thành nguồn thu từ đất.

Bên cạnh đó, tập trung thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công trong thời gian còn lại của năm để hoàn thành mục tiêu được Chính phủ giao. "Đây là công việc rất khó khăn, các sở ngành phải nỗ lực hết sức để hoàn thành tốt nhất nhiệm vụ thu ngân sách và giải ngân vốn đầu tư công năm 2025, đồng thời kích thích tiêu dùng xã hội, khơi thông các nguồn lực, thúc đẩy sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế số… để tạo động lực cho tăng trưởng của Thành phố trong giai đoạn 5 năm tới", ông Nguyễn Văn Dũng nhấn mạnh.

TP. Hồ Chí Minh đề ra mục tiêu với tham vọng thu 500.000 tỷ đồng từ đất đai trong giai đoạn 2026–2030. Viện Nghiên cứu phát triển TP. Hồ Chí Minh cho rằng, Thành phố cần khắc phục các vấn đề tồn tại, hạn chế trong công tác đấu giá đất công; đẩy mạnh áp dụng hình thức đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư tại các khu đất do Nhà nước quản lý, đáp ứng các điều kiện tại khoản 3 Điều 4 Nghị quyết 98/2023/QH15 để rút ngắn thời gian triển khai do không phải thực hiện thủ tục sắp xếp lại, xử lý nhà đất theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công; từ đó đẩy nhanh tiến độ thu hồi vốn ngân sách, gia tăng nguồn thu.

Bên cạnh đó, TP. Hồ Chí Minh cần khẩn trương đẩy nhanh quy trình thực hiện điều chỉnh quy hoạch Thành phố giai đoạn 2026-2030, làm cơ sở pháp lý cho việc giao đất, đấu giá.

Đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Hồ Chí Minh cho biết, mặc dù đã đạt nhiều kết quả tích cực, thực tiễn tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất thời gian qua đã bộc lộ nhiều tồn tại, thậm chí có những trường hợp gây ảnh hưởng lớn đến thị trường và nguồn thu ngân sách.

Theo đại diện Trung tâm Phát triển Quỹ đất TP. Hồ Chí Minh, trong giai đoạn 2021-2025, Thành phố đã đạt nhiều kết quả tích cực trong khai thác nguồn lực đất đai. Bước sang giai đoạn 2026-2030, TP. Hồ Chí Minh sẽ trở thành trung tâm kinh tế - tài chính – logistics của vùng Đông Nam Bộ và cả nước. Việc tổ chức khai thác nguồn lực từ đất đai phải được xem là một trụ cột trong kế hoạch tài chính – đầu tư trung hạn của Thành phố.

Trên cơ sở đó, Trung tâm sẽ triển khai thực hiện 4 giải pháp trọng tâm và dự kiến nguồn thu thông qua việc đưa ra đấu giá 85 khu đất, tổng diện tích khoảng 435 ha, dự kiến thu về cho NSNN trên 100.000 tỷ đồng.

Để đạt được nguồn thu theo dự kiến, Trung tâm Phát triển Quỹ đất TP. Hồ Chí Minh kiến nghị Thành phố sớm ban hành cơ chế đặc thù cho công tác đấu giá, khai thác quỹ đất công vùng hợp nhất, tạo thuận lợi trong định giá, đấu giá và phân bổ nguồn thu. Tăng tỷ lệ điều tiết nguồn thu từ đấu giá đất công cho đầu tư phát triển hạ tầng vùng ven, các đô thị vệ tinh mới hình thành sau sáp nhập…

Đại diện Sở Xây dựng TP. Hồ Chí Minh cho biết, hiện nay Thành phố đang quản lý một quỹ tài sản công lớn, bao gồm 4.982 căn hộ và nền đất phục vụ tái định cư cho nhiều dự án trọng điểm của Thành phố. Trong những năm gần đây, nguồn thu ngân sách từ việc bán căn hộ tái định cư đã ghi nhận sự tăng trưởng ấn tượng, thể hiện tiềm năng lớn của nguồn lực này.

Tham gia góp ý cho TP. Hồ Chí Minh, ông Macr Robinson - cố vấn về chính sách tài khóa và đầu tư công của Ngân hàng Thế giới (WB) đã phân tích, đánh giá các dự báo có liên quan của kinh tế thế giới, khu vực và trong nước sẽ tác động tới quá trình thực hiện nhiệm vụ ngân sách của TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn 5 năm tới.

Để khai thác triệt để nguồn lực từ đất đai, TP. Hồ Chí Minh đưa ra những giải pháp cần vượt qua nhiều thách thức. Đó là:

Quỹ đất sạch: Trung tâm Quỹ đất cần chủ động hơn trong việc tạo quỹ đất sạch để chuẩn bị cho đấu giá.

Thủ tục đấu giá, đấu thầu: Cơ chế hiện nay còn nhiều ràng buộc, cần có cơ chế đặc thù để rút ngắn thời gian và giảm chi phí cho lựa chọn nhà đầu tư.

Định giá đất: Cần xây dựng “Bảng giá đất” hàng năm từ năm 2026 để sát hơn với giá thị trường; Áp dụng phương pháp định giá “thặng dư” (surplus) theo Luật Đất đai mới, để phản ánh đúng giá trị đất gia tăng sau đầu tư hạ tầng.

Phân bổ nguồn thu đấu giá: Có kiến nghị tăng tỷ lệ điều tiết nguồn thu từ đất công đấu giá để dành phần cho đầu tư hạ tầng vùng ven, đô thị vệ tinh – góp phần phát triển đồng bộ.

Việc tái định cư: TP. Hồ Chí Minh đặt mục tiêu đến năm 2030 di dời khoảng 50% nhà trên và ven kênh rạch (xấp xỉ 20.000 căn). Chính sách tái định cư theo hướng “cuộc sống tốt hơn nơi cũ” được đề xuất để tạo đồng thuận từ người dân, góp phần giải phóng mặt bằng nhanh hơn.

Để đảm bảo nguồn thu mạnh, TP. Hồ Chí Minh cần sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều cơ quan: Thuế, Hải quan, Sở Xây dựng, Quỹ đất, Sở Tài chính.

Thuế TP. Hồ Chí Minh: Tập trung thu các sắc thuế chính: thuế thu nhập doanh nghiệp, VAT, thuế tiêu thụ đặc biệt; đẩy mạnh kiểm tra thuế, đặc biệt với các lĩnh vực có rủi ro cao như bất động sản, giao dịch liên kết, chuyển giá; Phát triển hệ thống dữ liệu thuế liên kết với đất đai – quy hoạch để giám sát nguồn thu, giảm thất thu.

Hải quan khu vực II: Cải cách thủ tục hải quan, phấn đấu giảm 30% thủ tục hành chính và 30% thời gian xử lý để thúc đẩy xuất nhập khẩu, qua đó gia tăng thu thuế XNK; Ứng dụng công nghệ số trong quy trình hải quan: tự động hóa, số hóa tờ khai, thanh toán điện tử, giám sát rủi ro.

Sở Xây dựng và Tổ chức Quỹ đất: Sắp xếp, khai thác quỹ đất công: bán, cho thuê, chuyển đổi mục đích đất công để tạo nguồn thu; Quản lý và cải thiện quỹ nhà tái định cư: nâng cao chất lượng, bảo trì, tái sử dụng quỹ nhà công – tái định cư để khai thác giá trị; Tăng cường đấu giá đất, lựa chọn nhà đầu tư theo cơ chế minh bạch, đảm bảo giá đấu sát thực tế giá thị trường.

Sở Tài chính: Kiểm soát chi ngân sách chặt chẽ: hạn chế lãng phí, chi không hiệu quả, ưu tiên chi cho các dự án tạo nguồn thu hoặc phát triển hạ tầng; tổ chức lập kế hoạch tài chính – đầu tư trung hạn (2026–2030) đồng bộ: đảm bảo giữa thu ngân sách và chi đầu tư công phải “ăn khớp; ứng dụng công nghệ trong quản lý thu – chi ngân sách: xây dựng hệ thống quản lý thu chi tập trung, minh bạch, liên thông giữa các sở, ngành.