Bài 2: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê phù hợp với thực tiễn, xu thế phát triển

Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê với 100% đại biểu có mặt tán thành

Phóng viên: Thưa Ông, Luật Thống kê được Quốc hội khóa XIII thông qua ngày 23/11/2015, tại kỳ họp thứ 10. Luật cũng đã được sửa đổi, bổ sung vào năm 2021 nhằm đáp ứng kịp thời các nội dung mới của Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021 - 2030 và nhiều chính sách phát triển mới. Xin Ông cho biết việc thực hiện Luật Thống kê tại Bộ Nông nghiệp và Môi trường như thế nào. Ông có đánh giá gì về hiệu quả hoạt động thống kê nhà nước trong thời gian qua?

TS. Nguyễn Hoàng Đan: Việc triển khai, thực hiện Luật Thống kê tại Bộ Nông nghiệp và Môi trường có thể nói gọn lại là ngay sau khi Luật Thống kê được Quốc hội thông qua và có hiệu lực, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tổ chức thông tin, phổ biến các nội dung của Luật tới các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ và trong ngành dưới nhiều hình thức khác nhau; ban hành Kế hoạch thực hiện cụ thể để phân công và chỉ đạo đồng bộ cả hệ thống cơ quan chuyên môn, quản lý và các đơn vị sự nghiệp liên quan thuộc ngành ở Trung ương và địa phương triển khai thực hiện các nhiệm vụ được giao; tích cực, chủ động tổ chức triển khai các nhiệm vụ về thống kê theo quy định của Luật, nổi bật là:

TS. Nguyễn Hoàng Đan Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số, Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Tích cực tham gia xây dựng, hoàn thiện pháp luật về thống kê, thời gian qua Bộ Nông nghiệp và môi trường đã phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư (nay là Bộ Tài chính) và các Bộ, ngành khác có liên quan tham gia xây dựng, góp ý hoàn thiện nhiều văn bản quy phạm pháp luật về thống kê; chủ động nghiên cứu xây dựng và ban hành 12 Thông tư và nhiều Quyết định quy định về công tác thống kê ngành nông nghiệp và môi trường, gồm: 7 Thông tư quy định về thống kê nông nghiệp và phát triển nông thôn và 5 Thông tư quy định về thống kê tài nguyên và môi trường, cùng nhiều quyết định của Bộ trưởng.

Đẩy mạnh tổ chức thu thập, tổng hợp các chỉ tiêu thống kê và thực hiện chế độ báo cáo thống kê cấp quốc gia (được giao) và ngành nông nghiệp và môi trường, trong đó đã đẩy mạnh thực hiện chế độ báo cáo và tăng cường điều tra thống kê; tích cực phổ biến thông tin thống kê theo quy định.

Đầu tư nâng cấp trang thiết bị, hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu thống kê; đổi mới nội dung, hình thức thu thập, tổng hợp số liệu, phát hành ấn phẩm thống kê; đưa vào vận hành hệ thống thông tin thống kê ngành và thực hiện chế độ báo cáo thống kê trực tuyến, hệ thống thư viện điển tử, phát hành Niên giám thống kê ngành hàng năm dưới dạng file điện tử, số hóa...

Đến nay, có thể nói Bộ đã cơ bản hoàn thiện cơ sở pháp lý, quy định về công tác thống kê ngành nông nghiệp và môi trường, góp phần tích cực vào việc hoàn thiện hệ thống pháp luật thống kê; chất lượng thông tin và hiệu quả công tác thống kê được nâng lên một bước; thông tin thống kê được công bố, chia sẻ đầy đủ, kịp thời, chính xác hơn, đáp ứng tốt hơn nhu cầu thông tin phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành của Bộ và ngành.

Về hiệu quả hoạt động thống kê nhà nước trong thời gian qua, Tôi cho rằng Luật Thống kê đã đem lại những hiệu quả rõ rệt, tạo ra hành lang pháp lý quan trọng, rõ ràng, đồng bộ cho hoạt động thống kê của Nhà nước, giúp khẳng định vị trí, vai trò của hoạt động thống kê trong công tác quản lý, điều hành kinh tế - xã hội.

Qua thực hiện Luật Thống kê, hệ thống chỉ tiêu, chế độ báo cáo, các bảng phân loại và chương trình điều tra thống kê được xây dựng đồng bộ và từng bước được hoàn thiện, làm giảm sự trùng lặp trong thu thập, tổng hợp số liệu thống kê, tiết kiệm chi phí điều tra. Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin, truyền thông vào hoạt động thống kê được tăng cường, hạ tầng thống kê được cải thiện giúp khai thác hiệu quả hơn các loại dữ liệu mới (như dữ liệu hành chính, dữ liệu không gian); từng bước nâng cao chất lượng thông tin và hiệu quả công tác thống kê; thông tin thống kê được công bố, chia sẻ đầy đủ, kịp thời, chính xác hơn; đáp ứng tốt hơn nhu cầu thông tin phục vụ chỉ đạo điều hành của các cơ quan Nhà nước.

Tuy vậy sau 10 năm thực hiện, Luật Thống kê 2015 cũng đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Một số quy định của Luật không còn phù hợp với thực tiễn, xu thế phát triển (khoa học công nghệ, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh) và các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành rất đòi hỏi cần có điều chỉnh cho phù hợp. Do vậy, việc sửa đổi Luật Thống kê là rất cần thiết trong giai đoạn đổi mới hiện nay.

Phóng viên: Thời gian qua, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê đã được Bộ Tài chính (trực tiếp là Cục Thống kê) xây dựng và hoàn thiện sau khi lấy ý kiến từ các bộ, ngành và các chuyên gia. Ông đánh giá như thế nào về quá trình xây dựng hoàn thiện Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê?

TS. Nguyễn Hoàng Đan: Với những gì tôi biết, tôi cho rằng quá trình xây dựng, hoàn thiện dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê thời gian qua được tiến hành một cách bài bản, chặt chẽ, công phu, tuân thủ đúng các quy định về xây dựng Luật, cụ thể là: Bộ Tài chính (trực tiếp là Cục Thống kê) đã tiến hành tổng kết tình hình thực hiện Luật Thống kê năm 2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều và Phụ lục Danh mục chỉ tiêu thống kê quốc gia của Luật Thống kê năm 2021; tổ chức nghiên cứu, rà soát các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước liên quan đến công tác thống kê; tham khảo Luật Thống kê của một số nước tiên tiến trên thế giới; tổ chức nhiều vòng lấy ý kiến đa chiều từ tổ chức hội thảo khoa học để lấy ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học về dự thảo Luật; đến đăng tải công khai dự thảo Luật trên các Cổng thông tin điện tử để lấy ý kiến nhân dân và gửi xin ý kiến bằng văn bản tới các bộ, ngành, UBND các tỉnh, thành phố; sau đó tổng hợp tiếp thu, giải trình ý kiến góp ý và hoàn thiện dự thảo Luật, gửi Bộ Tư pháp thẩm định. Trên cơ sở ý kiến thẩm định, đã nghiên cứu tiếp thu, giải trình và tiếp tục hoàn thiện dự thảo Luật trình Chính phủ xem xét, cho ý kiến để hoàn thiện, trình Quốc hội.

Phóng viên: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê vừa được Quốc hội thông qua tập trung vào sửa đổi, bổ sung những nội dung để phù hợp hơn với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hiện nay, ví dụ như bỏ hệ thống thông tin thống kê cấp huyện, bỏ hệ thống chỉ tiêu cấp huyện thay vào đó là hệ thống thông tin thống kê cấp xã, hệ thống chỉ tiêu cấp xã. Ông đánh giá như thế nào về những nội dung sửa đổi này?

TS. Nguyễn Hoàng Đan: Tôi cho rằng, việc sửa đổi Luật Thống kê lần này là một bước quan trọng để nâng cao hiệu quả công tác thống kê trong bối cảnh mới.

Về nội dung: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê vừa được Quốc hội thông qua đã kế thừa các quy định còn giá trị trong Luật trước đó, khắc phục những bất cập, nâng cao vai trò của thống kê, đảm bảo phù hợp với yêu cầu chuyển đổi số và hội nhập quốc tế. Đồng thời, đã cập nhật những nội dung mới về: sắp xếp, tinh gọn bộ máy nhà nước; mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp; ứng dụng công nghệ thông tin - chuyển đổi số trong thống kê, xây dựng cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia.

Những nội dung được sửa đổi, bổ sung nổi bật gồm: Điều chỉnh, bổ sung tên gọi, chức năng, tổ chức của các bộ, ngành mới, đơn vị thống kê, tổ chức thuộc chính quyền địa phương phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp; bổ sung quy định về hệ thống thông tin thống kê cấp xã (cấp cơ sở) và chế độ báo cáo thống kê cấp tỉnh, cấp xã; điều chỉnh “thanh tra chuyên ngành thống kê” thành “kiểm tra chuyên ngành thống kê” cho phù hợp với Luật Thanh tra mới; cập nhật quy định về phát triển và ứng dụng công nghệ thông tin - truyền thông, bổ sung quy định về chuyển đổi số và xây dựng cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia; lược bỏ các điều khoản không còn phù hợp (như hệ thống chỉ tiêu, hệ thống thông tin cấp huyện) để tương thích với việc tổ chức lại chính quyền địa phương hai cấp

Nội dung được sửa đổi, bổ sung lần này nhìn chung phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp, cụ thể là: Việc điều chỉnh cụm từ “cấp huyện” thành “cấp xã hoặc cấp cơ sở” trong các điều khoản liên quan đã phản ánh đúng thực tế tổ chức của chính quyền địa phương theo mô hình 2 cấp (cấp tỉnh và cấp cơ sở); bổ sung quy định về hệ thống thông tin thống kê ở cấp xã và chế độ báo cáo cấp tỉnh/cấp xã giúp nâng cao khả năng thu thập dữ liệu và cung cấp thông tin từ cơ sở; việc chuyển từ “thanh tra” sang “kiểm tra chuyên ngành thống kê” giúp thống nhất với quy định hiện hành, tránh chồng chéo. Cụ thể, Luật sửa đổi, bổ sung cũng phù hợp với xu thế phát triển và đổi mới hoạt động thống kê nhà nước trong bối cảnh mới, cụ thể: Việc bổ sung quy định về công nghệ thông tin, chuyển đổi số và cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia là phù hợp với xu hướng hiện nay: chuyển đổi số, quản trị dựa trên dữ liệu và cải cách hành chính.

Tuy nhiên, để Luật đi vào cuộc sống, đem lại hiệu lực, hiệu quả cao, cần triển khai đồng bộ: việc phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền, đặc biệt ở cấp cơ sở, làm rõ nhiệm vụ, trách nhiệm và nguồn lực đi kèm; việc giao thêm nhiệm vụ cho cấp xã (qua chế độ báo cáo, hệ thống thông tin thống kê cấp xã) đặt ra yêu cầu mới về nhân lực, cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật - cần được bố trí kịp thời, đồng bộ, nếu không có thể ảnh hưởng đến chất lượng thông tin thống kê và tính khả thi trong thực hiện các quy định của Luật.

Phóng viên: Từ những điểm mới trên, Ông kỳ vọng điều gì từ Luật Thống kê sửa đổi, bổ sung lần này?

TS. Nguyễn Hoàng Đan: Như tôi đã trao đổi ở trên, mong muốn lớn nhất của tôi là không còn khó khăn, vướng mắc, bất cập trong tổ chức triển khai thực hiện các quy định của Luật, nâng cao được chất lượng thông tin thống kê và hiệu quả công tác thống kê.

Điều này, tôi nghĩ là khả thi vì Luật mới đã điều chỉnh bổ sung các quy định để phù hợp với việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy nhà nước và mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Hơn nữa, việc điều chỉnh, bổ sung quy định về Hệ thống chỉ tiêu thống kê bộ, ngành theo hướng làm rõ nội hàm hệ thống chỉ tiêu và bổ sung quy định về hệ thống chỉ tiêu thống kê đa ngành, đa lĩnh vực, có tính chất tổng hợp, liên kết vùng… sẽ giúp thể chế hóa, tạo điều kiện thuận lợi cho các Bộ, ngành thu thập, tổng hợp các chỉ tiêu thống kê đa ngành, đa lĩnh vực, có tính chất tổng hợp phục giám sát, đánh giá thực hiện pháp luật chuyên ngành, chiến lược, chính sách, chương trình, mục tiêu quốc gia được phân công quản lý; việc bổ sung quy định về Hệ thống chỉ tiêu, Chế độ báo cáo thống kê cấp xã sẽ giúp cho việc cung cấp thông tin từ cơ sở được nề nếp, thông tin thống kê có cơ sở và sát thực tiễn hơn; đặc biệt là việc bổ sung các quy định về Phát triển, ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, trong đó có Cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia, Cơ sở dữ liệu thống kê của bộ, ngành… sẽ giúp cho việc khai thác các loại dữ liệu mới được hiệu quả hơn, nâng cao được chất lượng thông tin và hiệu quả công tác thống kê.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn Ông!