Chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm
Hiện nay, hầu hết các ngành nghề kinh doanh có điều kiện ban hành theo Phụ lục IV của Luật Đầu tư 2020 đều đang áp dụng cơ chế tiền kiểm - nghĩa là doanh nghiệp phải xin giấy phép trước khi hoạt động. Tuy nhiên, theo Bộ Tài chính, nhiều ngành trong số này có thể không cần thiết phải kiểm soát theo cơ chế tiền kiểm mà hoàn toàn có thể chuyển sang hậu kiểm, vừa bảo đảm hiệu quả quản lý nhà nước, vừa thúc đẩy tự do kinh doanh.
Do đó, tại dự thảo Luật Đầu tư (thay thế), Bộ Tài chính đề xuất rà soát, cắt giảm 21 ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Trong số này có các lĩnh vực quen thuộc như: kinh doanh dịch vụ kế toán, làm thủ tục thuế, xuất khẩu gạo, dịch vụ cho thuê lại lao động, bảo hành - bảo dưỡng ô tô, xây dựng của nhà thầu nước ngoài, tư vấn du học, và nhiều hoạt động liên quan đến động vật hoang dã, thủy sản nguy cấp hoặc lĩnh vực biểu diễn nghệ thuật, tổ chức thi người đẹp. Danh sách cũng bao gồm những ngành nghề mang tính đặc thù như kinh doanh dịch vụ dữ liệu, cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai.
Song song với việc cắt giảm, dự thảo Luật cũng đề xuất sửa đổi phạm vi của 8 ngành nghề để phù hợp hơn với thực tiễn quản lý. Trong đó, một số thay đổi đáng chú ý là việc loại trừ hoạt động in bao bì không chứa nhãn hàng hóa khỏi danh mục ngành in cần điều kiện; loại trừ hoạt động kinh doanh vàng trang sức, thủ công mỹ nghệ khỏi phạm vi kinh doanh vàng có điều kiện; điều chỉnh phạm vi kinh doanh giống thủy sản chỉ còn lại “sản xuất, ương dưỡng”; bỏ nội dung “nuôi trồng thủy sản” ra khỏi ngành kinh doanh chế phẩm sinh học, vi sinh vật trong chăn nuôi...
Tại Dự thảo, Bộ Tài chính cũng đề xuất làm rõ nguyên tắc xác định điều kiện đầu tư kinh doanh. Theo đó, điều kiện đầu tư kinh doanh sẽ được hiểu là yêu cầu về năng lực, trình độ chuyên môn, nhân lực, cơ sở vật chất, hệ thống quản lý mà cá nhân, tổ chức phải đáp ứng để thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh trong ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Các tiêu chuẩn kỹ thuật, quy chuẩn chất lượng sản phẩm, dịch vụ sẽ không được coi là điều kiện kinh doanh.
Quy định này được đưa ra nhằm phân định rõ ràng các ngành cần áp dụng cơ chế tiền kiểm và những ngành có thể kiểm soát thông qua hậu kiểm, thông qua các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật của cơ quan có thẩm quyền.
Linh hoạt trong xác định ưu đãi từng thời kỳ
Không chỉ dừng ở việc cắt giảm ngành nghề kinh doanh có điều kiện, Bộ Tài chính còn đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định liên quan đến ngành, nghề ưu đãi đầu tư. Theo hướng mới, dự thảo không liệt kê cụ thể các ngành nghề được ưu đãi như trước đây, mà thay vào đó đưa ra nguyên tắc xác định.
Theo đó, ngành nghề ưu đãi đầu tư là những lĩnh vực được ưu tiên thu hút nhằm phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế số, mô hình kinh tế mới, chuỗi giá trị, năng lượng tái tạo, nông nghiệp, môi trường, giáo dục, y tế, thể thao thành tích cao và văn hóa dân tộc. Nguyên tắc này giúp linh hoạt trong việc xác định chính sách ưu đãi theo từng thời kỳ, đồng thời tạo cơ chế để Chính phủ chủ động điều chỉnh phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo tính trọng tâm, trọng điểm của chính sách ưu đãi đầu tư.
Bên cạnh đó, dự thảo luật cũng quy định rõ việc giao Chính phủ xác định quy mô vốn đầu tư và tiến độ giải ngân của các dự án thuộc đối tượng ưu đãi đầu tư đặc biệt. Điều này nhằm bảo đảm tính đặc thù của từng ngành, lĩnh vực, góp phần tăng hiệu quả thực thi chính sách ưu đãi.
Bộ Tài chính còn đề xuất bổ sung quy định cấm đầu tư, kinh doanh đối với ngành nghề “kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng”. Đề xuất này nhằm thực hiện Nghị quyết số 173/2024/QH15 ngày 30/11/2024 của Quốc hội khi cấm toàn diện việc sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển và sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các loại chất gây nghiện, gây hại cho sức khỏe cộng đồng. Đây được xem là bước đi mạnh mẽ nhằm bảo vệ sức khỏe người dân và bảo đảm trật tự, an toàn xã hội.
Các nội dung nêu trên trong dự thảo Luật Đầu tư (thay thế) là bước cải cách quan trọng, thể hiện nỗ lực xây dựng môi trường đầu tư minh bạch, thuận lợi hơn, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong bối cảnh kinh tế ngày càng mở cửa và phát triển năng động.
