Theo báo cáo của Bộ Tài chính, năm 2024, cả nước có 671 doanh nghiệp nhà nước, gồm 473 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ và 198 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ. Năm 2024, tổng tài sản của doanh nghiệp nhà nước đạt hơn 5,6 triệu tỷ đồng, vốn chủ sở hữu đạt gần 3 triệu tỷ đồng, tổng doanh thu đạt gần 3,3 triệu tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế đạt hơn 227 ngàn tỷ đồng.
Đáng chú ý, trong bối cảnh tình hình kinh tế thế giới và trong nước vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường, vai trò của khu vực doanh nghiệp nhà nước một lần nữa được khẳng định và phát huy là một công cụ hữu hiệu để Nhà nước điều tiết, ổn định kinh tế vĩ mô. Từ đó tạo động lực, dẫn dắt, phát triển các doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế khác, hỗ trợ, khắc phục các khiếm khuyết của nền kinh tế thị trường, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, khu vực doanh nghiệp nhà nước cũng bộc lộ rất nhiều bất cập. Chỉ số ICOR trung bình của doanh nghiệp nhà nước ở mức 6,1, cao hơn nhiều so với khu vực tư nhân và doanh nghiệp FDI. Tiến độ cổ phần hóa và thoái vốn ngoài ngành đang chậm lại.
Nhằm khắc phục những bất cập, vừa qua, Quốc hội đã thông qua Luật số 68/2025/QH15 có hiệu lực từ ngày 1/8/2025, đã tạo hành lang pháp lý mới cho việc quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Bộ Tài chính cũng đang hoàn thiện dự thảo Nghị định cơ cấu lại vốn doanh nghiệp nhà nước tại doanh nghiệp. Dự thảo sửa đổi, bổ sung một số nội dung cơ bản so với quy định hiện nay.
Theo đó, về cổ phần hóa, dự thảo bổ sung quy định để xác định đầy đủ và cập nhật phù hợp với tình hình thực tiễn về đất đai như xác định giá trị quyền sử dụng đất, quyền thuê đất khi cổ phần hóa.
Đồng thời, tăng cường phân cấp mạnh hơn trong việc thực hiện các bước của cổ phần hóa doanh nghiệp cũng như các hình thức cơ cấu lại vốn khác theo nguyên tắc các cấp tự quyết định việc cơ cấu lại đối với các doanh nghiệp cũng như các hình thức cơ cấu lại vốn khác theo nguyên tắc các cấp tự quyết định việc cơ cấu lại đối với các doanh nghiệp thuộc phạm vi quản lý.
Tại Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII tại Đại hội XIV, Đảng đã đặt ra mục tiêu, nhiệm vụ nhằm xác lập mô hình tăng trưởng mới, cơ cấu lại nền kinh tế, trong đó có nhiều nội dung về đổi mới kinh tế nhà nước, trọng tâm là doanh nghiệp nhà nước.
Một trong những nhiệm vụ đặt ra tại Dự thảo là xây dựng, triển khai chương trình hành động thực hiện Nghị quyết về phát triển kinh tế Nhà nước, khẳng định vai trò chủ đạo, dẫn dắt, định hướng; nâng cao hiệu quả sử dụng tài chính công, tài sản công; đẩy mạnh cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước.
Trong đó, tiếp tục cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước được đặt ra theo hướng năng động hơn, hiệu quả hơn. Từ đó, thực hiện tốt hơn vai trò của doanh nghiệp nhà nước trong bối cảnh mới, thực hiện linh hoạt, phù hợp với tín hiệu thị trường, đảm bảo nguyên tắc công khai, minh bạch và hiệu quả.
Hiện Bộ Nội vụ đang khẩn trương hoàn thiện hồ sơ, phương án tổng thể sắp xếp doanh nghiệp nhà nước, theo tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị, Công văn số 59-CV/BCĐ ngày 12/9/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW về việc sắp xếp đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp nhà nước và đầu mối bên trong các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị và Kế hoạch số 130/KH-BCDDTKNQ18 ngày 21/9/2025 của Ban Chỉ đạo về tổng kết thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW của Chính phủ sắp xếp đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp nhà nước, tổ chức bên trong hệ thống hành chính nhà nước.
Theo đó, trong quý IV/2025 sẽ hoàn thành việc sắp xếp các doanh nghiệp nhà nước, bảo đảm cho giai đoạn tới tập trung phát triển kinh tế - xã hội.
