Phóng viên: Thời gian qua, kinh tế Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng cao, thuộc nhóm dẫn đầu khu vực. Nhiều người coi đây là tín hiệu rất lạc quan. Quan điểm của ông như thế nào, thưa ông?
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Lê Đình Quý: Chúng ta có cơ sở để lạc quan. Năm 2024, GDP tăng 7,09% và nửa đầu 2025 đạt 7,52% – mức cao nhất kể từ năm 2011 – phản ánh sức bật mạnh mẽ của nền kinh tế.
Động lực đến từ xuất khẩu phục hồi, FDI ổn định, cải cách thủ tục hành chính và đầu tư hạ tầng. Đời sống người dân cũng cải thiện rõ rệt: thu nhập bình quân tăng, tỷ lệ bảo hiểm y tế mở rộng, tỷ lệ nghèo đa chiều giảm nhanh. Đây là những kết quả khẳng định nỗ lực cải cách, hội nhập của chúng ta đang đi đúng hướng.
Điều quan trọng là tận dụng đà này để nâng cao chất lượng tăng trưởng. Không chỉ duy trì tốc độ cao, Việt Nam cần chú trọng năng suất lao động, tạo thêm việc làm chính thức và lan tỏa thành quả phát triển đến nông thôn, miền núi, hải đảo. Khi tăng trưởng gắn với sự bao trùm và bền vững, chúng ta sẽ có nền tảng vững chắc để hướng tới mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.
Phóng viên: Vậy theo ông, “tăng trưởng bao trùm” nên được hiểu thế nào để tránh biến thành khẩu hiệu?
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Lê Đình Quý:: Bao trùm không phải là “chia đều”, mà là tạo năng lực và cơ hội tiếp cận công bằng. Có ba lớp nội hàm sau:
Thứ nhất, bao trùm về cơ hội: Mọi người dân – bất kể nơi cư trú, giới tính, dân tộc hay thu nhập – đều được tiếp cận hạ tầng số, giáo dục chất lượng, y tế cơ bản và dịch vụ tài chính với chi phí hợp lý.
Thứ hai, bao trùm trong quá trình: Chính sách và dự án phải tính đến nhóm dễ tổn thương. Ví dụ, khi phát triển khu công nghiệp, cần song hành với đào tạo lại lao động nông nghiệp, để họ có thể chuyển đổi nghề nghiệp.
Thứ ba, bao trùm về kết quả: Thành quả tăng trưởng phải thể hiện ở việc chênh lệch thu nhập thu hẹp, tỷ lệ việc làm có bảo hiểm tăng, tỷ lệ nghèo đa chiều giảm và môi trường được cải thiện.
Tóm lại, tăng trưởng bao trùm là một hệ phương trình cân bằng giữa kinh tế – xã hội – môi trường, trong đó con người là trung tâm và là chủ thể sáng tạo.
Phóng viên: Cụ thể, Việt Nam cần làm gì trong giai đoạn tới để bảo đảm phát triển bao trùm, thưa ông?
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Lê Đình Quý: Trước hết, cần thu hẹp khoảng cách vùng miền bằng hạ tầng và dịch vụ cơ bản. Hiện nay, thành quả tăng trưởng tập trung ở đô thị lớn, trong khi nhiều khu vực miền núi, hải đảo, vùng sâu xa còn thiệt thòi. Đầu tư kết nối liên vùng, phủ sóng internet băng rộng, xây dựng trường học và bệnh viện chất lượng sẽ giúp cơ hội phát triển lan tỏa và tạo động lực mới cho nền kinh tế.
Song song, cần củng cố mạng lưới an sinh xã hội theo hướng chủ động. Cải cách chính sách thuế, mở rộng bảo hiểm xã hội tự nguyện, đa dạng hóa các hình thức trợ cấp gắn với đào tạo nghề sẽ giúp người dân không chỉ thoát nghèo, mà còn thoát nghèo bền vững. Một hệ thống an sinh hiện đại chính là nền tảng để giảm bất bình đẳng và củng cố niềm tin xã hội.
Một trụ cột khác là phát triển xanh, thích ứng với biến đổi khí hậu. Việt Nam chịu tác động nặng nề của nước biển dâng và thiên tai cực đoan, nên nếu tăng trưởng bằng mọi giá thì thành quả sẽ mong manh. Do đó, cần gắn tăng trưởng với năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn và nông nghiệp thông minh, đồng thời kiên định với mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Cuối cùng, phải đầu tư cho con người. Trong kỷ nguyên số, lợi thế lao động giá rẻ không còn, thay vào đó là nhu cầu kỹ năng số, kỹ năng xanh và tư duy sáng tạo. Việt Nam cần nâng chuẩn giáo dục nghề nghiệp, thúc đẩy học tập suốt đời và đào tạo lại lực lượng lao động. Khi được trang bị kỹ năng và trao quyền, mỗi người dân sẽ trở thành chủ thể sáng tạo, trực tiếp đóng góp vào sự phát triển bao trùm.
Phóng viên: Với tầm nhìn dài hạn, ý nghĩa lớn nhất của phát triển bao trùm đối với Việt Nam là gì?
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Lê Đình Quý: Tôi cho rằng có ba ý nghĩa then chốt.
Thứ nhất, bao trùm giúp củng cố năng lực cạnh tranh quốc gia. Khi nguồn nhân lực chất lượng cao và khoảng cách vùng miền thu hẹp, thị trường lao động sẽ linh hoạt, chi phí giao dịch thấp, chuỗi cung ứng nội địa mạnh hơn, từ đó Việt Nam có thể hấp thụ công nghệ cao và tiến lên nấc thang giá trị toàn cầu.
Thứ hai, bao trùm gia tăng vốn xã hội và niềm tin. Một xã hội cảm nhận được sự công bằng cơ hội sẽ hợp tác tốt hơn, cải cách đi nhanh và sâu hơn. Niềm tin cũng là “chất bôi trơn” quan trọng cho đầu tư tư nhân dài hạn.
Thứ ba, bao trùm giúp giảm rủi ro vĩ mô. Nếu chỉ dựa vào tài nguyên, lao động rẻ và đầu tư công, tăng trưởng sẽ sớm chững lại. Bao trùm, kết hợp phát triển xanh, sẽ giúp Việt Nam tránh “bẫy thu nhập trung bình” và “bẫy carbon”, đồng thời tăng khả năng chống chịu trước những cú sốc như dịch bệnh hay biến đổi khí hậu.
Nói ngắn gọn, phát triển bao trùm không phải là chi phí, mà là động cơ mới của tăng trưởng bền vững.
Phóng viên: Trong thời gian tới, ưu tiên ngắn hạn nào là thiết thực nhất để tạo bước nhảy về bao trùm, thưa ông?
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Lê Đình Quý: Tôi cho rằng có ba ưu tiên cần tập trung.
Một là, đưa hạ tầng số và dịch vụ công trực tuyến đến tận cấp xã, giúp người dân nông thôn và miền núi tiếp cận internet, thương mại điện tử và dịch vụ tài chính số. Đây là nền tảng để mọi người dân đều có cơ hội tham gia kinh tế số.
Hai là, triển khai mạnh các chương trình đào tạo lại lao động, nhất là nhóm dễ bị tổn thương trước tự động hóa và chuyển đổi xanh. Khi có kỹ năng mới, họ sẽ tìm được việc làm ổn định hơn, giảm nguy cơ bị bỏ lại phía sau.
Ba là, thúc đẩy tài chính vi mô gắn với thị trường. Nếu nông dân và hộ kinh doanh nhỏ có thể tiếp cận vốn nhỏ, lãi suất hợp lý, kèm hỗ trợ về logistics và thương mại điện tử, họ sẽ có cơ hội mở rộng sản xuất, nâng cao thu nhập và góp phần giảm khoảng cách nông thôn - đô thị.
Nếu ba ưu tiên này được thực hiện quyết liệt, chúng sẽ tạo hiệu ứng dây chuyền: năng lực số tốt hơn, năng suất cao hơn, thu nhập cải thiện và an sinh xã hội bền vững hơn. Đó chính là bước đệm quan trọng để hiện thực hóa mục tiêu phát triển bao trùm ngay trong vài năm tới.
Phóng viên: Xin cảm ơn ông!
