Đề xuất hoàn thiện thể chế quản lý tài nguyên nước
Hướng tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, nhiều ý kiến góp ý cho các dự thảo văn kiện đã tập trung phân tích những vấn đề cốt lõi của giai đoạn phát triển mới, trong đó nhấn mạnh vai trò của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và quản lý tài nguyên bền vững - những trụ cột chiến lược bảo đảm cho Việt Nam phát triển nhanh, bền vững, hiện thực hóa mục tiêu trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.
GS., TS. Đào Xuân Học - Chủ tịch Hội Thủy lợi Việt Nam cho rằng các dự thảo văn kiện Đại hội XIV đã thể hiện quyết tâm chính trị cao, tư duy đổi mới mạnh mẽ. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu phát triển bền vững, cần có bước đột phá trong quản lý tài nguyên, đặc biệt là tài nguyên nước - lĩnh vực nền tảng bảo đảm an ninh sinh thái và phát triển lâu dài.
Theo GS., TS. Đào Xuân Học, tình trạng “phân mảnh” trong quản lý tài nguyên, nhất là tài nguyên nước, đã kéo dài nhiều năm, trở thành điểm nghẽn trong phát triển đô thị, nông nghiệp và phòng chống thiên tai. Ông đề xuất thống nhất một đầu mối quản lý tài nguyên nước để bảo đảm tính đồng bộ, hiệu quả trong quy hoạch và điều hành; đồng thời kiến nghị xây dựng bộ luật khung về nước cùng các luật chuyên ngành như Luật Thủy lợi, Luật Cấp thoát nước, Luật Phòng chống thiên tai.
Mô hình này sẽ giúp phân định rõ trách nhiệm giữa các cấp, các ngành; bảo đảm tính thống nhất, đồng thời phân cấp, phân quyền hợp lý giữa Trung ương và địa phương. GS., TS. Đào Xuân Học cũng đề xuất bổ sung hai đề án trọng điểm thích ứng biến đổi khí hậu vào Chương trình quốc gia giai đoạn 2026-2030, gồm Đề án phòng chống úng ngập bền vững tại các đô thị lớn và Đề án xây dựng, quản lý hành lang thoát lũ các sông lớn như Hồng, Thái Bình và Cửu Long. Bởi, quản lý tài nguyên nước và ứng phó biến đổi khí hậu không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là vấn đề thể chế, con người và quản trị quốc gia.
“Phát triển bền vững đòi hỏi sự hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với bảo vệ môi trường, giữa khai thác và tái tạo tài nguyên. Khi khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được phát huy, Việt Nam sẽ chủ động hơn trong ứng phó thiên tai, bảo đảm an ninh nguồn nước cho các thế hệ tương lai”, GS., TS. Đào Xuân Học nhấn mạnh.
Khoa học, công nghệ là trụ cột của kinh tế tri thức
PGS., TS. Bùi Thị An - Viện trưởng Viện Tài nguyên Môi trường và Phát triển cộng đồng, cho rằng các dự thảo văn kiện Đại hội XIV đã thể hiện tầm nhìn chiến lược, song cần nhấn mạnh mạnh mẽ hơn nữa vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo như trụ cột then chốt của nền kinh tế tri thức.
Khoa học - công nghệ phải được xem là động lực chủ yếu cho tăng trưởng, chứ không chỉ là công cụ hỗ trợ. Văn kiện cần xác định rõ hơn các đột phá về thể chế, nguồn lực và môi trường sáng tạo; hướng tới xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, trong đó doanh nghiệp là trung tâm, Nhà nước tạo khung thể chế thuận lợi, còn viện nghiên cứu, trường đại học là lực lượng hỗ trợ.
PGS., TS. Bùi Thị An đề xuất 5 nhóm giải pháp lớn, trong đó trọng tâm là phát triển nguồn nhân lực khoa học, công nghệ chất lượng cao gắn với các lĩnh vực mũi nhọn như công nghệ xanh, công nghệ sinh học và chuyển đổi số; khuyến khích trí thức trẻ, đặc biệt là nữ trí thức, phát huy năng lực sáng tạo và đóng góp cho phát triển bền vững.
PGS., TS. Bùi Thị An cũng kiến nghị sớm thành lập Hội đồng tư vấn trí thức quốc gia và Mạng lưới chuyên gia Việt Nam toàn cầu nhằm tập hợp trí tuệ, tâm huyết và uy tín của đội ngũ trí thức trong và ngoài nước, đóng góp trực tiếp vào hoạch định chính sách, phản biện xã hội và đề xuất giải pháp chiến lược cho đất nước.
Theo chuyên gia này, phản biện xã hội của trí thức cần được coi là động lực đổi mới sáng tạo, không chỉ là hình thức. Văn kiện nên duy trì các diễn đàn định kỳ giữa lãnh đạo Đảng, Nhà nước với giới khoa học, chuyên gia trong và ngoài nước về những vấn đề chiến lược quốc gia.
PGS., TS. Bùi Thị An nhấn mạnh, cần thúc đẩy khoa học, công nghệ phục vụ mục tiêu phát triển bền vững, gắn với chuyển đổi xanh và chuyển đổi số. Việt Nam phải ưu tiên nghiên cứu công nghệ tiết kiệm năng lượng, năng lượng tái tạo, nông nghiệp thông minh và kinh tế tuần hoàn, coi đổi mới sáng tạo xanh là hướng đi tất yếu để nâng cao năng suất, chất lượng và năng lực cạnh tranh.
“Dự thảo văn kiện Đại hội XIV của Đảng cần thể hiện rõ tinh thần dấn thân đổi mới và khát vọng cống hiến của đội ngũ trí thức Việt Nam. Trí thức phải là lực lượng tiên phong trong xây dựng nền kinh tế tri thức, xanh và bền vững, góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc”, PGS., TS. Bùi Thị An khẳng định.
