Tạo động lực cho giai đoạn mới
Trong Dự thảo Báo cáo Chính trị trình Đại hội XIV của Đảng, mục tiêu được xác định rõ là “phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước (GDP) bình quân giai đoạn 2026–2030 từ 10%/năm trở lên".
Đánh giá về mục tiêu này, nhiều chuyên gia cho rằng, Dự thảo các Văn kiện trình Đại hội XIV được biên soạn công phu, đánh giá thẳng thắn, trung thực về chặng đường phát triển của Đất nước trong 40 năm qua; chỉ ra những hạn chế, khó khăn, rút ra những bài học kinh nghiệm; từ đó đề ra những định hướng, giải pháp căn cơ cho sự phát triển Đất nước trong giai đoạn mới. Dự thảo văn kiện đã xác định chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế dựa vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đây là một chủ trương rất đúng đắn, phù hợp, cụ thể hóa định hướng phát triển mới của Đất nước trong Kỷ nguyên vươn mình của Dân tộc.
Đánh giá về những thành tựu phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 – 2025, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Quang Huân (Đoàn TP. Hồ Chí Minh) cho rằng, 5 năm qua là giai đoạn “bắt đầu của sự chuyển giao”, đặt nền móng cho đổi mới mô hình tăng trưởng và cơ cấu lại nền kinh tế theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Dù còn những hạn chế, nhất là trong chuyển dịch cơ cấu nhân lực, nâng cao năng suất lao động và ứng dụng khoa học công nghệ, nhưng đó là “bước chuyển có ý nghĩa” để nhiệm kỳ tới tiếp tục hoàn thiện. Nếu không có nền tảng về thể chế, về chuyển đổi số hay khoa học công nghệ được xây dựng trong nhiệm kỳ vừa qua, thì giai đoạn tới sẽ thiếu cơ sở để tiến hành tái cơ cấu sâu hơn.
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn TP. Hải Phòng) cho rằng, Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV của Đảng đã nhấn mạnh yêu cầu “tăng trưởng dựa vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế tri thức”. Điều đó cho thấy những thành tựu của giai đoạn 2021 - 2025 không chỉ là con số tăng trưởng, mà là sự chuyển dịch về chất, mở ra cánh cửa để chúng ta xác lập mô hình phát triển mới: độc lập, tự chủ, gắn với hội nhập sâu rộng và phát triển bền vững.
Khai thác và kết nối các dư địa tiềm năng
Về mô hình tăng trưởng giai đoạn tới, đại biểu Nguyễn Quang Huân cho rằng Văn kiện đã xác định hai động lực then chốt là khoa học công nghệ, chuyển đổi số và kinh tế tư nhân. Đây là hai yếu tố khác nhau nhưng gắn bó chặt chẽ: một bên là lực lượng sản xuất, bên kia là thành phần kinh tế; khi kết hợp sẽ tạo nên “ma trận phát triển” thúc đẩy năng suất, đổi mới sáng tạo và mở rộng nội lực nền kinh tế. Đại biểu chỉ ra, mô hình tăng trưởng tuyến tính dựa vào ba trụ cột cũ bao gồm đầu tư công, khai thác tài nguyên và khu vực FDI hiện đã tới giới hạn.
Theo đại biểu, chỉ số ICOR hiện vẫn cao, nguồn vốn đầu tư công chưa được hấp thụ hiệu quả, tài nguyên thiên nhiên hữu hạn, còn khu vực FDI khiến nền kinh tế phụ thuộc bên ngoài. Vì vậy, chuyển dịch cơ cấu, phát huy vai trò kinh tế tư nhân và khoa học công nghệ là con đường bắt buộc.
"Dư địa của khu vực tư nhân còn rất lớn, hiện mới đóng góp khoảng 55% GDP. Nếu đến năm 2030 đạt 60%, kết hợp tiêu dùng nội địa và chuyển đổi số mạnh mẽ, nền kinh tế sẽ giảm phụ thuộc xuất khẩu, tăng tính tự chủ và bền vững", ông Nguyễn Quang Huân nhấn mạnh.
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cũng cho rằng, muốn xác lập mô hình tăng trưởng mới, chúng ta phải khai thác và kết nối đồng bộ ba động lực truyền thống: đầu tư, xuất khẩu, tiêu dùng với ba động lực mới: khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và kinh tế số, xanh, tuần hoàn. Điều quan trọng là không chỉ coi đây là khẩu hiệu, mà phải chuyển hóa thành cơ chế cụ thể, nguồn lực cụ thể và trách nhiệm cụ thể.
Trước hết, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo phải trở thành “trái tim” của mọi chiến lược phát triển. Cần khuyến khích doanh nghiệp đầu tư cho R&D thông qua ưu đãi thuế, quỹ đổi mới sáng tạo, đặt hàng nghiên cứu từ Nhà nước, phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo.
Đối với kinh tế số, phải coi dữ liệu là nguồn tài nguyên chiến lược. Hạ tầng số, an ninh mạng, chuyển đổi số trong doanh nghiệp và chính quyền cần được triển khai đồng bộ, giảm chi phí giao dịch, nâng cao hiệu quả quản trị. Với kinh tế xanh, tuần hoàn, phát thải thấp, đây không chỉ là xu thế mà còn là yêu cầu sống còn để Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.
“Việc phát triển năng lượng tái tạo, giao thông xanh, tín chỉ carbon, đô thị xanh… cần gắn với thị trường thực chất và chính sách ổn định lâu dài. Ba động lực mới chỉ phát huy hiệu quả nếu chúng được đặt trên nền tảng thể chế hiện đại, nguồn nhân lực chất lượng cao và hệ thống hạ tầng đồng bộ. Do đó, cần vừa tạo đột phá, vừa bảo đảm tính bền vững, nhất quán trong triển khai”, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga khẳng định.
