Ổn định ngân sách xã sau sắp xếp
Trong bối cảnh sắp xếp lại các đơn vị hành chính cấp xã và thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Bộ Tài chính đã ban hành nhiều hướng dẫn nhằm đảm bảo tính liên tục, hiệu quả trong công tác quản lý ngân sách nhà nước tại cấp xã. Đặc biệt, việc triển khai các quy định mới về lập, phân bổ, chấp hành và quyết toán ngân sách xã đang đặt nền móng cho công tác tài chính địa phương từ năm ngân sách 2025 trở đi.
Theo Văn bản số 4205/BTC-NSNN ngày 02/4/2025 của Bộ Tài chính gửi UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, việc phân bổ dự toán ngân sách nhà nước năm 2025 cho các xã sau sắp xếp cần thực hiện theo nguyên tắc giữ ổn định nguồn thu như trước khi sắp xếp. Việc phân chia nguồn thu giữa ngân sách cấp tỉnh và ngân sách cấp xã cần được duy trì ổn định để không làm ảnh hưởng đến khả năng cân đối ngân sách của các xã mới.
Nguồn thu và nhiệm vụ chi của ngân sách cấp huyện trước khi sắp xếp sẽ được chuyển về ngân sách cấp tỉnh để thực hiện. Trường hợp cấp xã sau sắp xếp có khả năng đảm nhiệm một số nhiệm vụ thuộc ngân sách cấp huyện trước đây thì HĐND cấp tỉnh sẽ căn cứ tình hình thực tế để quyết định phù hợp.
Riêng đối với năm 2026, do đang trong giai đoạn chuyển tiếp giữa Luật Ngân sách nhà nước 2015 và Luật Ngân sách nhà nước mới, công tác lập và phân bổ dự toán ngân sách xã vẫn sẽ thực hiện theo quy định cũ. Bộ Tài chính đã ban hành Văn bản số 11113/BTC-NSNN ngày 21/7/2025 để hướng dẫn cụ thể về nội dung này.
Theo đó, UBND cấp xã sẽ chỉ đạo các đơn vị trực thuộc lập dự toán thu, chi ngân sách trong phạm vi quản lý, phối hợp với cơ quan thuế cơ sở lập dự toán thu ngân sách nhà nước và hoàn thuế theo chế độ. Phòng Kinh tế sẽ là cơ quan đầu mối tổng hợp dự toán thu ngân sách do các cơ quan thu lập, cùng với dự toán chi ngân sách cấp xã và phương án phân bổ.
Phòng Kinh tế cũng có nhiệm vụ tổ chức thảo luận với các cơ quan, đơn vị cùng cấp để hoàn thiện dự toán, trong đó yêu cầu lập chi tiết cho các lĩnh vực như giáo dục - đào tạo, khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đặc biệt, chi cho chuyển đổi số từ nay sẽ được tổng hợp chung vào lĩnh vực khoa học - công nghệ thay vì nằm rải rác ở các lĩnh vực khác như trước đây.
Trên cơ sở dự toán ngân sách được UBND tỉnh giao, Phòng Kinh tế tham mưu UBND xã trình HĐND cùng cấp quyết định dự toán thu, chi ngân sách và phương án phân bổ. Sau khi HĐND xã ban hành nghị quyết, UBND xã sẽ thực hiện giao dự toán cụ thể cho từng cơ quan, đơn vị trực thuộc.
Áp dụng quy trình quản lý ngân sách xã mới
Từ năm 2026, Luật Ngân sách Nhà nước năm 2025 (Luật số 89/2025/QH15) chính thức có hiệu lực và áp dụng cho năm ngân sách 2026. Dự thảo Nghị định hướng dẫn chi tiết thi hành Luật này cũng đã quy định rõ ràng về quy trình lập, chấp hành và quyết toán ngân sách cấp xã theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp.
Theo đó, công tác lập dự toán ngân sách xã được thực hiện từ cơ sở, khi Phòng Kinh tế chủ trì tổng hợp dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn, bao gồm dự toán thu, chi ngân sách của các đơn vị dự toán cấp I và ngân sách cấp xã, trình UBND cấp xã để báo cáo Thường trực HĐND xã xem xét, cho ý kiến. Sau đó, UBND xã gửi dự toán thu, chi đến Sở Tài chính.
Việc giao dự toán được thực hiện trong thời hạn không quá 10 ngày kể từ khi HĐND tỉnh quyết định phân bổ ngân sách. Căn cứ quyết định của UBND tỉnh, HĐND xã quyết định dự toán thu, chi và phân bổ ngân sách xã. Sau đó, trong vòng 5 ngày làm việc, UBND xã giao dự toán cụ thể cho các cơ quan, đơn vị trực thuộc và báo cáo Sở Tài chính. Trong quá trình chấp hành ngân sách, HĐND xã quyết định các chủ trương, biện pháp triển khai thực hiện, còn UBND xã tổ chức thực hiện và kiểm tra, báo cáo kết quả thực hiện ngân sách.
Đối với công tác quyết toán, Phòng Kinh tế tổng hợp kết quả quyết toán của các đơn vị cấp I, trình UBND xã báo cáo Thường trực HĐND xã để cho ý kiến, hoàn thiện và trình HĐND xã phê chuẩn trước ngày 31/3 năm sau. Báo cáo quyết toán ngân sách xã được gửi UBND tỉnh trong vòng 5 ngày làm việc kể từ khi được HĐND xã phê chuẩn.
Việc ban hành và triển khai đồng bộ các quy định về lập, phân bổ, chấp hành và quyết toán ngân sách xã trong giai đoạn mới thể hiện nỗ lực của Bộ Tài chính trong việc xây dựng nền tài chính địa phương hiện đại, hiệu quả và minh bạch. Đây là bước đi quan trọng trong tiến trình tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, tạo điều kiện để ngân sách xã được quản lý chặt chẽ, phân bổ hợp lý, phục vụ tốt hơn cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.
