Khoảng cách giữa chính sách và thực thi
Thảo luận tại Hội thảo “Động lực cho kỷ nguyên bền vững” do Báo Tài chính - Đầu tư tổ chức ngày 27/11/2025, ông Vũ Thái Trường - Trưởng phòng Biến đổi khí hậu và Môi trường của UNDP Việt Nam cho biết, kinh tế tuần hoàn đã trở thành trọng tâm phát triển của nhiều quốc gia.
Liên minh châu Âu đang vận hành Kế hoạch hành động kinh tế tuần hoàn, thúc đẩy thiết kế sản phẩm bền vững, cơ chế trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất và phát triển thị trường nguyên liệu thứ cấp.
Theo UNDP, kinh tế tuần hoàn không chỉ mang ý nghĩa môi trường, mà còn là một chiến lược phát triển thông minh với tiềm năng đem lại 4,5 nghìn tỷ USD cho kinh tế toàn cầu đến năm 2030, tạo ra việc làm và mở rộng thị trường xanh.
Đối với Việt Nam, ông Trường đánh giá cao việc đã ban hành Luật Bảo vệ Môi trường 2020, Đề án kinh tế tuần hoàn và Kế hoạch hành động quốc gia về kinh tế tuần hoàn. Đặc biệt là Quyết định 21/2025/QĐ-TTg về Danh mục Phân loại xanh.
Công cụ này giúp doanh nghiệp xác định rõ tiêu chí hoạt động xanh, điều kiện tiếp cận vốn xanh và cách chứng minh mức độ bền vững của dự án.
Theo UNDP Việt Nam, việc ban hành Danh mục Phân loại xanh tạo tác động thực chất, hình thành thị trường đánh giá xanh chuyên nghiệp và thúc đẩy doanh nghiệp coi “xanh” là lợi thế cạnh tranh. Hơn nữa, các nghị quyết của Đảng về kinh tế tư nhân, chuyển đổi số, xây dựng pháp luật... đang tạo nền tảng thể chế quan trọng cho giai đoạn phát triển tiếp theo.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, khoảng cách giữa chính sách và thực thi vẫn là thách thức lớn nhất.
Nhiều địa phương và doanh nghiệp còn thiếu công cụ triển khai, dữ liệu chuẩn hóa và hướng dẫn kỹ thuật cụ thể. Nhận thức về kinh tế tuần hoàn dù đã lan rộng nhưng mức độ thực thi còn chênh lệch giữa các ngành.
Một số lĩnh vực như năng lượng tái tạo và xử lý chất thải đạt tiến bộ đáng kể, trong khi các ngành truyền thống như dệt may, chế biến thực phẩm hay xây dựng vẫn chậm chuyển đổi.
Rào cản kỹ thuật và thị trường vẫn tồn tại khi chất thải chưa được xem là tài nguyên; tỷ lệ tái chế thấp và năng lực công nghệ còn hạn chế.
Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Phạm Thái Lai - Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Siemens khu vực ASEAN và Việt Nam cho biết, nhiều dự án đầu tư vào công nghệ xanh và hiệu quả năng lượng có thể thu hồi vốn sau 1–5 năm tùy quy mô, nhưng giá trị hạ tầng mang lại sẽ duy trì lâu dài.
Vì thế, doanh nghiệp càng đầu tư sớm vào công nghệ sạch, chi phí vận hành càng giảm và lợi thế cạnh tranh càng được củng cố.
Trong khi đó, ông Larry Lee Chio Lim - Phó Tổng Giám đốc SABECO chỉ ra những thay đổi sâu sắc của nền kinh tế toàn cầu.
Năm 2024, quy mô thị trường tài chính bền vững đạt 5.870 tỷ USD, cho thấy dòng vốn đang ưu tiên các doanh nghiệp có chiến lược ESG rõ ràng. Đến đầu 2025, kinh tế xanh toàn cầu đã chạm mốc 7.900 tỷ USD, chiếm gần 9% quy mô các thị trường chứng khoán niêm yết.
Bên cạnh đó, hành vi tiêu dùng cũng dịch chuyển mạnh. Nghiên cứu của PwC cho thấy khách hàng sẵn sàng trả thêm gần 10% cho sản phẩm bền vững và gần một nửa trong số họ đang tích cực giảm tác động môi trường.
Hình thành thị trường đánh giá xanh chuyên nghiệp
Chia sẻ về những thành công của doanh nghệp, ở lĩnh vực năng lượng tái tạo, ông Bùi Trung Kiên - Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Đầu tư CME Solar chia sẻ mô hình điện mặt trời áp mái do Công ty triển khai đang được nhiều doanh nghiệp hưởng ứng.
CMES chịu trách nhiệm toàn bộ chi phí đầu tư và vận hành, cung cấp điện với giá chiết khấu cho các nhà máy và cơ sở sản xuất. Các dự án đã được thực hiện tại nhiều tỉnh, tập trung ở các ngành may mặc, giày da, dược phẩm, kho vận và chế biến thực phẩm.
Ông Chu Văn Phương - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Nhựa thiếu niên Tiền Phong cũng nêu, doanh nghiệp đã theo đuổi chiến lược sản xuất xanh từ nhiều năm qua, sử dụng nguyên liệu thân thiện môi trường và tái sử dụng 100% phế liệu sản xuất. Nên Công ty đang tiếp tục rà soát để hoàn thiện lộ trình phát triển bền vững.
Tuy nhiên, từ góc nhìn của doanh nghiệp công nghệ sinh học, bà Bùi Bích Liên - Giám đốc điều hành Công ty Cổ phần Thương mại và Công nghệ EMCOM cho rằng, các doanh nghiệp tiên phong vẫn gặp những trở ngại riêng.
Bà Liên cho biết, hệ thống tiêu chuẩn hiện hành chủ yếu áp dụng cho mô hình công nghiệp hóa chất, chưa hoàn toàn phù hợp với các giải pháp sinh học. Việc thiếu văn bản hướng dẫn, tiêu chí đo lường và hành lang pháp lý khiến doanh nghiệp khó chứng minh giá trị khoa học và bền vững.
Tuy vậy, lãnh đạo EMCOM khẳng định công nghệ vi sinh đang mang lại lợi ích rõ rệt trong y tế, chăm sóc sức khỏe và bảo vệ môi trường. EMCOM đang ứng dụng công nghệ giúp cân bằng hệ vi sinh, ức chế vi khuẩn có hại và tạo ra môi trường sống an toàn hơn cho người dùng.
Từ những vấn đề trên, ông Vũ Thái Trường cho rằng ưu tiên hàng đầu là thúc đẩy thực thi quyết định danh mục phân loại xanh nhằm hình thành thị trường đánh giá xanh chuyên nghiệp.
Đồng thời, cần đào tạo và hướng dẫn kỹ thuật về tài chính xanh cho doanh nghiệp; chuẩn hóa và minh bạch hóa dữ liệu liên ngành, tích hợp vào hệ thống quốc gia theo định hướng của Bộ Tài chính; tiếp tục nghiên cứu và đánh giá để hoàn thiện chính sách...
Theo ông Trường, bên cạnh nỗ lực của Nhà nước và doanh nghiệp, hợp tác công – tư và hợp tác quốc tế đóng vai trò then chốt. Việc huy động nguồn lực từ khu vực tư nhân, đối tác phát triển và cộng đồng sẽ giúp lan tỏa các mô hình tuần hoàn hiệu quả, đặc biệt trong thiết kế sản phẩm, tái chế, tái sử dụng và ứng dụng công nghệ xử lý tiên tiến.
