Các biện pháp được triển khai từ năm 2023 đến nay cho thấy định hướng rõ ràng của cơ quan quản lý: hoàn thiện khung pháp lý, giám sát chặt việc sử dụng vốn và thúc đẩy vai trò của xếp hạng tín nhiệm, những yếu tố then chốt để củng cố niềm tin thị trường TPDN.

Hoàn thiện khung pháp lý – điều kiện tiên quyết để khôi phục niềm tin

Ngày 17/10/2025, Thanh tra Chính phủ công khai Kết luận số 276/KL-TTCP, chỉ ra một số vi phạm trên thị trường TPDN giai đoạn 2015–2023, bao gồm sử dụng vốn trái phiếu không đúng mục đích, thiếu sót trong công bố thông tin và quản trị sau phát hành của 67 tổ chức phát hành — từ ngân hàng, các tập đoàn lớn cho đến những doanh nghiệp nhỏ hơn chưa niêm yết.

Thanh tra Chính phủ yêu cầu Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội tăng cường giám sát, xử phạt các vi phạm. Đến thời điểm ra báo cáo này, chưa có thêm văn bản pháp lý mới nào được ban hành.

Theo đánh giá của Công ty Cổ phần Xếp hạng Tín nhiệm Đầu tư Việt Nam (VIS Rating), kết luận của Thanh tra Chính phủ là bước tiếp nối trong quá trình siết chặt kỷ luật và hoàn thiện khung pháp lý cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp, được triển khai mạnh mẽ từ năm 2023 đến nay, với hàng loạt quy định như Nghị định 65/2022/NĐ-CP, Thông tư 76/2024/TT-BTC và các sửa đổi Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp (Hình 1) được ban hành, yêu cầu minh bạch hơn trong phát hành riêng lẻ, quản lý sử dụng vốn và công bố thông tin.

Doanh nghiệp không còn được nêu mục đích sử dụng vốn chung chung như “tăng quy mô hoạt động” mà phải báo cáo tình hình sử dụng vốn định kỳ 6 tháng/lần, giúp tăng cường giám sát và hạn chế sai phạm.

Tuy nhiên, chỉ riêng các quy định pháp lý không thể loại bỏ hoàn toàn rủi ro, bởi sai phạm chỉ được phát hiện khi thiệt hại đã phát sinh, đặc biệt trong bối cảnh nhà đầu tư cá nhân hiện nắm giữ khoảng 250 nghìn tỷ đồng, tương đương 18,1% tổng dư nợ TPDN (Hình 2).

Nhiều nhà đầu tư cá nhân vẫn dựa vào tài liệu quảng bá hoặc tư vấn mà thiếu hiểu biết đầy đủ về rủi ro. Điều này cho thấy nhu cầu cấp thiết phải nâng cao hiểu biết tài chính và đánh giá mức độ phù hợp sản phẩm đầu tư. Bên cạnh việc giám sát sử dụng vốn, nhà đầu tư cũng cần quan tâm đến sức khỏe tài chính và quản trị của tổ chức phát hành để đánh giá khả năng trả nợ.

Tín nhiệm và đại diện trái chủ – nền tảng phục hồi niềm tin thị trường

Hoạt động phát hành TPDN đã phục hồi mạnh trong 9 tháng đầu năm 2025, tăng 35% so với cùng kỳ, và được dự báo tiếp tục tích cực trong năm 2026. Trong giai đoạn từ đầu năm 2023 đến tháng 9/2025, đã có 237 trái phiếu doanh nghiệp phi ngân hàng được phát hành có tài sản bảo đảm và/hoặc bảo lãnh thanh toán, chiếm gần 50% tổng số đợt phát hành trái phiếu phi ngân hàng.

Tuy nhiên, các thông tin cụ thể về chất lượng và tính thanh khoản của tài sản bảo đảm vẫn còn hạn chế, tạo rủi ro tiềm ẩn cho nhà đầu tư.

Để tăng tính minh bạch và khả năng nhận diện rủi ro, cần đẩy mạnh vai trò của đại diện người sở hữu trái phiếu và tổ chức xếp hạng tín nhiệm. Hiện nay, 5 tổ chức xếp hạng tín nhiệm được cấp phép tại Việt Nam mới chỉ công bố xếp hạng cho 89 doanh nghiệp và 9 lô trái phiếu, tương ứng 23% số doanh nghiệp có trái phiếu lưu hành và 0,4% tổng dư nợ trái phiếu toàn thị trường.

“Việc mở rộng phạm vi xếp hạng tín nhiệm và thiết lập chuẩn đánh giá nhất quán sẽ giúp nhà đầu tư nhận diện rủi ro sớm hơn, đồng thời củng cố nền tảng ổn định dài hạn cho thị trường TPDN,” ông Nguyễn Đình Duy, CFA – Giám đốc, Chuyên gia phân tích cao cấp VIS Rating, nhận định.

Kết luận của Thanh tra Chính phủ là lời cảnh báo rõ ràng về trách nhiệm pháp lý cho các vi phạm trong tương lai. Tuy nhiên, để củng cố niềm tin bền vững, cần hơn cả là khung pháp lý, đó là sự thận trọng của nhà đầu tư, việc mở rộng áp dụng xếp hạng tín nhiệm và phát triển hạ tầng thị trường, qua đó bảo vệ quyền lợi trái chủ và tạo nền tảng ổn định dài hạn cho thị trường TPDN.