Bài 1: Trợ lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế

Đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế

Công cuộc Đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo từ năm 1986 đã đem lại sự hồi sinh cho nền kinh tế. Đặc biệt, chủ trương chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã khởi nguồn cho sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế thời kỳ đổi mới.

Đầu những năm 1990, cả nước chỉ có hơn 5.000 doanh nghiệp. Đến nay, Việt Nam đã có hơn 970.000 doanh nghiệp đang hoạt động, khoảng 30.000 hợp tác xã và hơn 5 triệu hộ kinh doanh. Đây là lực lượng nòng cốt tạo ra của cải, vật chất; đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế; tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người lao động, góp phần xóa đói giảm nghèo và ổn định xã hội.

Đóng góp vào lớn mạnh của cộng đồng doanh nghiệp, khu vực doanh nghiệp Nhà nước đã và đang giữ vững vai trò đầu tàu trong nhiều ngành, lĩnh vực trọng yếu, đảm bảo an ninh năng lượng, an ninh lương thực, ổn định kinh tế vĩ mô, dẫn dắt mở đường trong những nhiệm vụ khó khăn, chiến lược của đất nước.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước đạt được tăng trưởng vượt bậc về doanh thu và lợi nhuận, mở rộng thị trường, nâng cao năng lực sản xuất và kinh doanh.

Đồng thời, trong quá trình hoạt động và phát triển, mặc dù phải đối mặt với nhiều thách thức từ bối cảnh kinh tế toàn cầu và trong nước, các tập đoàn và tổng công ty vẫn thể hiện sức mạnh nội tại, cùng khả năng thích ứng cao. Đặc biệt, trước tác động của đại dịch Covid-19 cùng những biến động phức tạp của tình hình thế giới trong những năm qua, các doanh nghiệp “đầu tàu” này luôn duy trì thường xuyên các hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Trong khoảng 3 năm bị ảnh hưởng bởi đại dịch, các tập đoàn, tổng công ty đã vững vàng vượt qua khó khăn, thể hiện ở tổng doanh thu, lợi nhuận, nộp ngân sách nhà nước, giá trị vốn đầu tư phát triển thực hiện và thu nhập bình quân của người lao động đều tăng lên. Năm 2023, tổng vốn chủ sở hữu 19 tập đoàn, tổng công ty đạt 1,18 triệu tỷ đồng (tăng 11% so với năm 2018); tổng tài sản đạt 2,54 triệu tỷ đồng (tăng 5%); tổng doanh thu hợp nhất đạt 1,85 triệu tỷ đồng (tăng 44%). Giai đoạn 2018 - 2023, tổng nộp ngân sách nhà nước đạt 1,28 triệu tỷ đồng, chiếm bình quân 10 - 12% tổng thu ngân sách hàng năm của cả nước.

Hiện, cả nước có 671 doanh nghiệp Nhà nước và 142 doanh nghiệp có cổ phần, vốn góp của Nhà nước. Tổng tài sản là 4,19 triệu tỷ đồng; vốn chủ sở hữu là 1,985 triệu tỷ đồng; tổng doanh thu đạt hơn 3 triệu tỷ đồng; lợi nhuận trước thuế đạt gần 243 nghìn tỷ đồng. Tỷ suất lợi nhuận trước thuế/vốn chủ sở hữu (ROE) bình quân chung năm 2024 là 12%. Tổng số phát sinh phải nộp ngân sách nhà nước là gần 397 nghìn tỷ đồng.

Tính riêng các doanh nghiệp 100% vốn nhà nước, mặc dù chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ trong nền kinh tế (khoảng 0,08% số doanh nghiệp hoạt động) nhưng lại nắm giữ nguồn lực lớn của nền kinh tế, chiếm khoảng 7% tổng tài sản và 10% vốn chủ sở hữu của toàn bộ doanh nghiệp, khoảng 25,78% tổng vốn sản xuất, kinh doanh, 23,4% giá trị tài sản cố định và đầu tư tài chính dài hạn, đóng góp 28% tổng số thuế và các khoản phải nộp Ngân sách Nhà nước.

Quy mô tài sản bình quân của 1 doanh nghiệp Nhà nước là 4.100 tỷ đồng, cao gấp 10 lần doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và gấp 109 lần doanh nghiệp ngoài quốc doanh. Các doanh nghiệp Nhà nước đang chiếm thị phần rất lớn trong một số lĩnh vực như năng lượng, viễn thông, ngân hàng… đóng góp hơn 29% GDP của đất nước.

Kiên định thực hiện mục tiêu tăng trưởng

Đáng chú ý, hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, tài chính của các doanh nghiệp nhà nước có sự tăng trưởng qua các năm. Đến hết năm 2024, các doanh nghiệp Nhà nước nói chung đã tập trung thực hiện các dự án đầu tư để nâng cao năng lực, quy mô sản xuất kinh doanh. Các dự án cơ bản đều đã được doanh nghiệp Nhà nước khẩn trương thực hiện theo tiến độ, hiệu quả, tiết kiệm theo kế hoạch được duyệt, tập trung vào các ngành, lĩnh vực quan trọng, then chốt của nền kinh tế, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

Theo báo cáo của Cục Phát triển doanh nghiệp nhà nước (Bộ Tài chính), 6 tháng đầu năm 2025, tổng doanh thu của các doanh nghiệp do Bộ Tài chính làm đại diện chủ sở hữu đạt khoảng 1,07 triệu tỷ đồng, ước đạt 50,3% kế hoạch năm và bằng 100,3% so với cùng kỳ. Lợi nhuận trước thuế ước đạt 82,1 nghìn tỷ đồng, đạt 60,9% kế hoạch. Nộp ngân sách nhà nước ước đạt 102,7 nghìn tỷ đồng, đạt 54,6% kế hoạch.

Có thể thấy, trong bối cảnh hiện nay, doanh nghiệp Nhà nước không chỉ là lực lượng sản xuất chủ lực, các mà còn là công cụ điều tiết thị trường, hỗ trợ khu vực tư nhân phát triển, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững và công bằng xã hội.

Đặc biệt, năm 2025, Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng đạt từ 8,3 - 8,5%, vai trò dẫn dắt nền kinh tế của doanh nghiệp Nhà nước càng cần được phát huy mạnh mẽ hơn nữa. Chính vì vậy, trên cơ sở rà soát kết quả 6 tháng đầu năm và trao đổi, thống nhất với các doanh nghiệp, Bộ Tài chính đã dự kiến mức tăng trưởng cả năm cho khối doanh nghiệp thuộc Bộ để làm cơ sở triển khai thực hiện cho những tháng còn lại của năm.

Cụ thể, dự kiến có 7 doanh nghiệp đạt mức tăng trưởng doanh thu hoặc sản lượng trên 10% (gồm: Tổng Công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) - 20%; Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) - 14%; Tập đoàn Công nghiệp và năng lượng quốc gia Việt Nam (PVN) - 11%; Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) - 10%; Tập đoàn Bưu chính viễn thông Việt Nam (VNPT) - 10%; Tập đoàn Công nghiệp cao su Việt Nam - 10%; Tổng Công ty Đầu tư và phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) - 10%); 13 doanh nghiệp tăng trưởng doanh thu/sản lượng từ 8-10%. Với mục tiêu như vậy, doanh thu quy đổi của 20 doanh nghiệp thuộc Bộ Tài chính năm 2025 ước tính đạt 2,2 triệu tỷ đồng, tăng trưởng bình quân 10,16%.