Bài 1: Tầm nhìn Việt Nam 2045 và áp lực đổi mới

Việt Nam tiếp tục cải thiện về chỉ số đổi mới sáng tạo
Mới đây, Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) đã công bố Báo cáo Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) 2025.
Theo đó, Việt Nam được xếp hạng 44/139 quốc gia, nền kinh tế, duy trì thứ hạng năm 2024. Việt Nam tiếp tục có sự cải thiện thứ hạng đầu vào đổi mới sáng tạo, tăng 3 bậc so với năm 2023, từ vị trí 53 lên 50 (đầu vào đổi mới sáng tạo gồm 5 trụ cột: Thể chế, Nguồn nhân lực và nghiên cứu, Cơ sở hạ tầng, Trình độ phát triển của thị trường, Trình độ phát triển của doanh nghiệp).
Báo cáo GII 2025 ghi nhận Việt Nam là một trong 9 quốc gia thu nhập trung bình cải thiện thứ hạng nhanh nhất tính từ năm 2013 (gồm Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam, Philippines, Indonesia, Iran, Morocco, Albania và Thổ Nhĩ Kỳ).
Việt Nam cũng là một trong 2 quốc gia giữ kỷ lục có thành tích vượt trội so với mức độ phát triển trong 15 năm liên tiếp (gồm Ấn Độ và Việt Nam).
Có thể nói, kết quả nêu trên có được là nhờ trong vài năm trở lại đây, các định hướng chính sách từ Đảng, Nhà nước và Chính phủ đều thể hiện cam kết mạnh mẽ, coi khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực tăng trưởng.
Đáng chú ý nhất là Nghị quyết số 57-NQ-TW của Bộ Chính trị, ban hành ngày 22/12/2024, về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Trong đó, Nghị quyết xác định tầm nhìn đến năm 2030, tiềm lực khoa học công nghệ Việt Nam đạt mức tiên tiến ở nhiều lĩnh vực quan trọng, và đến năm 2045, Việt Nam trở thành nước phát triển có thu nhập cao nhờ sự phát triển vững chắc của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Ngoài ra, còn có thể kể đến Quyết định số 1018/QĐ-TTg ngày 21/9/2024 của Thủ tướng Chính phủ về Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn 2050. Quyết định số 1002/QĐ-TTg ngày 24/5/2025 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển công nghệ cao giai đoạn 2025 - 2035.
Quyết định số 1131/QĐ-TTg ngày 12/6/2025 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Danh mục 11 nhóm công nghệ chiến lược, bao gồm Trí tuệ nhân tạo (AI), điện toán đám mây, dữ liệu lớn, Blockchain, mạng 5G/6G, chip bán dẫn, robot và tự động hóa, y - sinh học, vật liệu tiên tiến, an ninh mạng và công nghệ hàng không vũ trụ…
Mới đây nhất là Nghị định số 249/2025/NĐ-CP ngày 19/9/2025 của Chính phủ quy định cơ chế, chính sách thu hút chuyên gia khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số...
Theo nhận xét tại Báo cáo Điểm lại tháng 9/2025 của Ngân hàng Thế giới (WB), thứ hạng của Việt Nam được nâng lên trong Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu phản ánh những tiến triển cụ thể về năng lực đổi mới sáng tạo của quốc gia.
Kết quả đó có được là nhờ chú trọng mạnh vào vốn nhân lực - có nhiều sinh viên lĩnh vực STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học) cũng như một vài cơ sở giáo dục đại học có danh tiếng - cùng với trọng tâm chính sách mới tập trung vào khoa học và công nghệ.
Đáng chú ý là điểm về Chỉ số vốn nhân lực của Việt Nam thuộc dạng cao nhất trong nhóm các quốc gia có cùng mức thu nhập, thể hiện kết quả vững chắc về giáo dục cơ bản. Tuy nhiên, theo WB, đây chỉ là đà ban đầu để có được tăng trưởng dựa vào đổi mới sáng tạo, giá trị cao theo tham vọng của Việt Nam.
Chi cho R&D còn khiêm tốn
Tuy nhiên, theo tính toán của WB, tổng chi cho nghiên cứu và phát triển (R&D) của Việt Nam chỉ đạt 0,5% GDP, thấp hơn nhiều so với Hàn Quốc (4,8% GDP) hoặc Trung Quốc và các quốc gia trong khu vực như Malaysia, Thái Lan.
Điều này cho thấy Việt Nam đang phải đối mặt với khoảng cách lớn về đầu tư cho giáo dục đại học và R&D so với các quốc gia hàng đầu trong khu vực.
WB cho rằng, đầu tư thấp khiến cho Việt Nam chưa có được cụm khoa học và công nghệ lớn tầm cỡ toàn cầu, chưa có được số lượng các sản phẩm nghiên cứu khoa học cần thiết để tạo động lực cho nền kinh tế dựa trên đổi mới sáng tạo.
Chính vì vậy, số lượng các công bố khoa học, bằng sáng chế và kết quả đổi mới sáng tạo công nghệ cao còn hạn chế, trong khi chuyển giao công nghệ cho các doanh nghiệp còn chậm.
Ngoài ra, chi tiêu của doanh nghiệp cho R&D ở Việt Nam chỉ đạt 0,2% GDP, thấp hơn nhiều so với mức 1,7% ở Trung Quốc và 3,6% ở Hàn Quốc. Chỉ có ít doanh nghiệp thực hiện các hoạt động đổi mới sáng tạo đáng kể trong nội bộ, ngay cả các quốc gia tầm trung ở ASEAN cũng đầu tư cho R&D ở khu vực tư nhân cao hơn.
Nên theo WB, khu vực tư nhân ở Việt Nam chưa nổi lên trở thành động lực lớn cho đổi mới sáng tạo, vì hầu hết doanh nghiệp vẫn dựa vào công nghệ nhập khẩu hoặc chỉ chỉnh lý nhỏ, thay vì kết quả R&D gốc.
Với thực trạng nêu trên, các chuyên gia cho rằng, nếu muốn hiện thực hóa các mục tiêu thì nước ta cần làm nhiều hơn là chỉ cải thiện chính sách ở tầm vĩ mô. Đầu tư cho R&D, cơ sở hạ tầng công nghệ và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo cần được đẩy mạnh và đổi mới cả về quy mô lẫn hiệu quả, đặc biệt là trong khu vực tư nhân.
Quan trọng hơn, yếu tố con người phải được đặt ở trung tâm. Muốn có nhân tài về công nghệ cao, không chỉ cần trường lớp, mà còn cần một cơ chế tài chính đủ hấp dẫn để thu hút, giữ chân và phát triển lực lượng trong và ngoài nước.
Tin tức khác
EVNHCMC lan tỏa tinh thần tương thân tương ái hướng về miền Trung
EVNHCMC ủng hộ 200 triệu đồng vào Quỹ “Chung một tấm lòng: Vì miền Trung thương yêu”
EVNHCMC chủ động đảm bảo an toàn điện trong thời tiết cực đoan
Ở đâu có công trình, ở đó có Ströman
Giá vàng và phân bổ vàng trong danh mục tài sản của nhà đầu tư
Nền kinh tế số Việt Nam được dự báo đạt 39 tỷ USD
Chuyển đổi xanh: Từ áp lực thực thi đến động lực cho tăng trưởng bền vững
MultiMedia
VIDEO: Ban Chỉ đạo 389 phát lệnh tổng tấn công buôn lậu, hàng giả dịp Tết Bính Ngọ 2026
INFOGRAPHIC: 6 nhóm hàng xuất khẩu "chục tỷ đô" của doanh nghiệp FDI
VIDEO: Bộ Tài chính đề xuất nâng mức doanh thu miễn thuế lên 500 triệu đồng/năm
INFOGRAPHIC: Chương trình 1719 tại tỉnh Lào Cai: 5 năm bứt phá, chuyển biến toàn diện
INFOGRAPHIC: Chương trình Mục tiêu quốc gia 1719 giai đoạn II (2026–2030): Trao quyền cho địa phương, tạo bứt phá từ vùng lõi nghèo
Khơi thông nguồn lực tư nhân trong lĩnh vực năng lượng
Đẩy mạnh hợp tác phát triển chuỗi liên kết công nghiệp giữa Việt Nam - Lào
Tăng cường phối hợp truyền thông chính sách BHXH, BHYT tại TP. Hồ Chí Minh
Đề xuất tách giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập để đẩy nhanh đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam
ADB sẽ cung cấp khoản hỗ trợ tài chính khẩn cấp 2 triệu USD cho Việt Nam
Thủ tướng Phạm Minh Chính: Doanh nghiệp tiên phong, công tư đồng hành, Việt - Lào phát triển
Đổi mới tư duy lập pháp, mở đường cho tăng trưởng nhanh, bền vững
Khánh Hòa: Tập trung giải pháp giúp doanh nghiệp phục hồi sản xuất
Định vị mô hình tăng trưởng mới cho Việt Nam giai đoạn 2026-2030
Thông tư về giám sát vốn, xếp loại doanh nghiệp nhà nước tiếp tục có hiệu lực
Hoàn thiện cơ chế tiền sử dụng đất, tiền thuê đất để tháo gỡ vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai
Sửa Luật Thuế giá trị gia tăng, hỗ trợ ngành nông nghiệp phục hồi sau thiên tai
Blockchain - “mảnh ghép” không thể thiếu cho startup Việt
Nâng cao hiệu quả quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp
Thống nhất chủ trương tích hợp Quy hoạch Thủ đô và Quy hoạch chung Thủ đô thành 1 quy hoạch










