Chuyển mình từ sản xuất truyền thống đến nông nghiệp xanh

Với hơn 230.000 ha gieo trồng lúa mỗi năm, Thanh Hóa nằm trong nhóm các tỉnh có quy mô sản xuất lúa lớn của cả nước. Tuy nhiên, trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, sản xuất nông nghiệp không chỉ dừng ở đảm bảo an ninh lương thực, mà còn phải thích ứng linh hoạt, giảm phát thải và hướng tới phát triển bền vững.

Nhận thức rõ điều đó, những năm qua, ngành nông nghiệp Thanh Hóa đã kiên trì đổi mới phương thức sản xuất, tăng cường ứng dụng khoa học – công nghệ, vừa nâng cao năng suất, vừa giảm phát thải khí nhà kính. Đây là bước đi quan trọng nhằm thực hiện cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” của Việt Nam tại COP26, đồng thời khẳng định vai trò tiên phong của địa phương trong phát triển nông nghiệp xanh.

Đặc biệt, năm 2023, Thanh Hóa là một trong 6 tỉnh khu vực Bắc Trung Bộ chuyển nhượng thành công tín chỉ carbon rừng thông qua Ngân hàng Thế giới, thu về 162,5 tỷ đồng. Thành công này được xem là dấu mốc quan trọng, mở ra hướng phát triển mới cho kinh tế carbon một lĩnh vực giàu tiềm năng mà Thanh Hóa đang nắm bắt hiệu quả.

Dấu ấn từ mô hình sản xuất lúa tạo tín chỉ carbon

Từ kết quả bước đầu, năm 2024, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) đã phối hợp với Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Bắc Trung Bộ và Công ty TNHH Green Carbon triển khai thí điểm dự án “Tạo tín chỉ carbon trong sản xuất lúa” tại xã Yên Phong, huyện Yên Định (cũ) với diện tích 100 ha.

Kết quả ghi nhận lượng phát thải giảm 4,84 tấn CO₂ quy đổi mỗi hecta, tương đương 4,84 tín chỉ carbon. Đây là minh chứng rõ nét cho hiệu quả của mô hình canh tác mới vừa tiết kiệm chi phí sản xuất, vừa tăng năng suất và giảm phát thải, góp phần tạo ra nguồn thu nhập mới từ thị trường tín chỉ carbon.

Từ thành công đó, bước sang năm 2025, Thanh Hóa tiếp tục mở rộng hợp tác quốc tế. Sở Nông nghiệp và Môi trường cùng Công ty Faeger (Nhật Bản) đã ký biên bản ghi nhớ triển khai dự án “Giảm phát thải khí nhà kính và xây dựng tín chỉ carbon trong sản xuất lúa tại Thanh Hóa”. Theo kế hoạch, giai đoạn đầu sẽ thực hiện trên 200 ha, và đến năm 2030 mở rộng quy mô lên 50.000 ha. Đây là bước đi quan trọng, đưa Thanh Hóa trở thành một trong những địa phương đi đầu cả nước về xây dựng nền nông nghiệp gắn với kinh tế carbon.

Ứng dụng công nghệ cao – chìa khóa của nông nghiệp bền vững

Không chỉ dừng lại ở canh tác giảm phát thải, Thanh Hóa còn tiên phong trong ứng dụng công nghệ cao và trí tuệ nhân tạo (AI) vào sản xuất nông nghiệp. Tỉnh đã phối hợp với Trường Đại học Bách khoa Hà Nội triển khai mô hình “Ứng dụng AI trong sản xuất nông nghiệp bền vững” tại xã Hoằng Lộc (huyện Hoằng Hóa) và xã Hà Long (huyện Hà Trung).

Kết quả bước đầu cho thấy năng suất tăng 8–10% so với canh tác truyền thống, trong khi lượng phát thải giảm từ 4–5 tấn CO₂ mỗi hecta, tương đương 4–5 tín chỉ carbon. Hệ thống công nghệ hỗ trợ nông dân theo dõi điều kiện thời tiết, dự báo nhu cầu nước tưới, phân bón và thuốc bảo vệ thực vật, giúp tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả sản xuất.

Việc ứng dụng công nghệ số và AI được xem là hướng đi tất yếu, không chỉ giúp nông nghiệp Thanh Hóa hiện đại hơn mà còn bảo đảm tính minh bạch trong giám sát, báo cáo phát thải, yếu tố then chốt để tham gia thị trường tín chỉ carbon quốc tế.

Mục tiêu 100.000 ha nông nghiệp giảm phát thải

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Thanh Hóa, thời gian tới, tỉnh đặt mục tiêu mở rộng diện tích nông nghiệp giảm phát thải lên 100.000 ha lúa và 15.000 ha mía. Để hiện thực hóa mục tiêu này, ngành nông nghiệp tập trung triển khai 5 nhóm giải pháp trọng tâm.

Trước hết là đẩy nhanh thực hiện các chính sách phát triển nông nghiệp xanh, hữu cơ, tuần hoàn và thông minh thích ứng biến đổi khí hậu, đồng thời tham mưu cơ chế khuyến khích sản xuất giảm phát thải, tạo tín chỉ carbon cho cây trồng chủ lực.

Thứ hai, xây dựng quy trình kỹ thuật chuẩn hóa theo hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, áp dụng rộng rãi các phương pháp tiên tiến như AWD (tưới ngập khô xen kẽ) và SRI (hệ thống thâm canh lúa cải tiến), đảm bảo tính đồng bộ và minh bạch trong tính toán phát thải.

Thứ ba, tăng cường ứng dụng công nghệ số trong giám sát và báo cáo. Hệ thống quan trắc, vệ tinh và phần mềm quản lý dữ liệu giúp theo dõi chính xác, đáp ứng yêu cầu kiểm chứng quốc tế.

Thứ tư, xây dựng cơ chế phân chia lợi ích công bằng, đảm bảo người nông dân – chủ thể trực tiếp sản xuất – được hưởng lợi từ nguồn thu tín chỉ carbon, qua đó tạo động lực tham gia bền vững.

Cuối cùng, Thanh Hóa đẩy mạnh hợp tác với các doanh nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học và các tổ chức quốc tế để kết nối thị trường carbon, huy động nguồn lực đầu tư, đào tạo và chuyển giao công nghệ cho nông dân.

Hướng tới nền nông nghiệp xanh, đa giá trị

Với cách tiếp cận bài bản, khoa học và đồng bộ, Thanh Hóa đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu trở thành địa phương đi đầu trong phát triển nông nghiệp xanh, sạch, tuần hoàn và đa giá trị.

Giảm phát thải không chỉ là yêu cầu cấp bách của thời đại, mà còn là cơ hội để nâng cao giá trị hạt gạo, bảo vệ môi trường và tạo sinh kế bền vững cho người nông dân xứ Thanh. Khi nông nghiệp xanh được lan tỏa, mỗi cánh đồng sẽ không chỉ là nơi sản xuất lúa gạo, mà còn là “cánh đồng carbon”  nơi giá trị kinh tế đi đôi với trách nhiệm môi trường, đóng góp thiết thực vào mục tiêu phát triển bền vững của Việt Nam.