Thành tựu nổi bật trong một thập kỷ tăng trưởng ổn định

Trong suốt một thập kỷ qua, nông nghiệp Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu toàn diện. Tốc độ tăng trưởng GDP ngành luôn duy trì ổn định ở mức từ 2,5 - 3,5%/năm, đây là con số ấn tượng trong bối cảnh kinh tế thế giới nhiều biến động. Đặc biệt, năm 2024 đã ghi dấu mốc kỷ lục khi kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt 62,5 tỷ USD, tăng gần 19% so với năm 2023, đưa Việt Nam trở thành một trong 10 quốc gia xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới.

Không dừng lại ở những con số ấn tượng về xuất khẩu, cơ cấu ngành nông nghiệp cũng đã có sự chuyển dịch rõ rệt. Tỷ trọng chế biến và sản xuất hàng hóa có giá trị gia tăng cao ngày càng tăng, dần thay thế mô hình sản xuất thô truyền thống. Ở nhiều địa phương, mô hình nông nghiệp xanh, nông nghiệp tuần hoàn và chuyển đổi số đã hình thành rõ nét, góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo an toàn thực phẩm và đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế.

Cơ giới hóa trở thành bước tiến quan trọng của nông nghiệp hiện đại

Cơ giới hóa trong nông nghiệp được hiểu là việc áp dụng máy móc, thiết bị và công nghệ hiện đại vào các quy trình sản xuất,  từ khâu làm đất, gieo trồng đến thu hoạch và bảo quản. Đây được coi là một trong những trụ cột quan trọng giúp nâng cao năng suất lao động, giảm chi phí sản xuất và tăng sức cạnh tranh của nông sản Việt Nam.

Theo thống kê, tỷ lệ cơ giới hóa trong khâu làm đất hiện đã đạt trên 95%, cho thấy bước chuyển mình mạnh mẽ của ngành. Bên cạnh đó, các mô hình ứng dụng drone, cảm biến IoT, trí tuệ nhân tạo (AI) và robot nông nghiệp đã bắt đầu xuất hiện tại các vùng sản xuất hàng hóa lớn, giúp nông dân quản lý đồng ruộng thông minh, giám sát sâu bệnh, điều chỉnh tưới tiêu và bón phân tự động. Nhờ vậy, năng suất cây trồng được cải thiện, chất lượng nông sản đồng đều hơn, trong khi chi phí nhân công và nguyên liệu đầu vào giảm đáng kể.

Một trong những lợi ích lớn nhất của cơ giới hóa là khả năng giảm phát thải khí nhà kính. Việc sử dụng máy móc hiện đại giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất, giảm nhiên liệu tiêu thụ và hạn chế khí thải ra môi trường. Các thiết bị nông nghiệp thông minh còn giúp quản lý nước hiệu quả, hạn chế lãng phí tài nguyên và năng lượng. Đây là hướng đi phù hợp với chiến lược phát triển nông nghiệp xanh, thích ứng với biến đổi khí hậu mà Việt Nam đang theo đuổi.

Khoa học công nghệ – chìa khóa cho nông nghiệp bền vững

Song hành với cơ giới hóa, khoa học công nghệ đã trở thành yếu tố then chốt thúc đẩy đổi mới và tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Các công nghệ tiên tiến như tưới ngập khô xen kẽ (AWD) trong canh tác lúa đã được áp dụng rộng rãi, giúp giảm đáng kể lượng khí mê-tan phát thải từ ruộng lúa. Đây là một trong những nguồn phát thải lớn nhất của ngành nông nghiệp. Công nghệ này không chỉ tiết kiệm nước mà còn tạo cơ sở để quy đổi lượng phát thải giảm thành tín chỉ carbon, mang lại lợi ích kinh tế cho nông dân.

Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ bảo quản và chế biến hiện đại đã giúp giảm tổn thất sau thu hoạch từ 5 - 10%, kéo dài thời gian bảo quản, nâng cao chất lượng sản phẩm và gia tăng giá trị nông sản. Một số doanh nghiệp trong nước đã đầu tư dây chuyền chế biến sâu, đáp ứng tiêu chuẩn của các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản và Hoa Kỳ. Điều này không chỉ nâng cao vị thế của nông sản Việt trên bản đồ xuất khẩu thế giới mà còn tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho người dân nông thôn.

Tăng cường hợp tác, hiện thực hóa liên kết “bốn nhà”

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đáng khích lệ thì kết quả này vẫn chưa tương xứng với tiềm năng của ngành. Việc ứng dụng công nghệ cao trong bảo quản và chế biến còn hạn chế; tỷ lệ tổn thất sau thu hoạch của một số mặt hàng, đặc biệt là rau quả và thủy sản, vẫn cao hơn so với nhiều nước trong khu vực. Cơ giới hóa tuy đạt mức cao ở khâu làm đất nhưng lại thiếu sự đồng bộ ở các khâu gieo trồng, chăm sóc và thu hoạch. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp chế biến nông sản còn quy mô nhỏ, đầu tư phân tán, thiếu liên kết chuỗi, dẫn đến năng lực cạnh tranh chưa cao trên thị trường quốc tế.

Một vấn đề nữa là nguồn nhân lực phục vụ cơ giới hóa và công nghệ cao còn thiếu và yếu. Ở nhiều địa phương, nông dân chưa được đào tạo bài bản để vận hành, bảo trì các thiết bị hiện đại, khiến việc ứng dụng công nghệ chưa phát huy hết hiệu quả.

Để khắc phục những hạn chế này và hiện thực hóa mục tiêu phát triển nông nghiệp hiện đại, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định 5 định hướng chiến lược trong giai đoạn tới. Theo đó, Bộ iếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách nhằm khuyến khích đầu tư vào nghiên cứu và chuyển giao công nghệ nông nghiệp. Đồng thời, đẩy mạnh hình thành các trung tâm đổi mới sáng tạo nông nghiệp vùng, gắn kết chặt chẽ giữa viện - trường - doanh nghiệp nhằm thúc đẩy quá trình thương mại hóa kết quả nghiên cứu.

Song song với đó, Bộ cũng chú trọng mở rộng hợp tác quốc tế, đặc biệt trong các lĩnh vực chế biến sâu, logistics và cơ giới hóa thông minh. Việc huy động nguồn lực xã hội hóa, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ sẽ tạo thêm động lực đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp. Ngoài ra, việc xây dựng các mô hình chuỗi giá trị nông sản ứng dụng công nghệ cao, có truy xuất nguồn gốc rõ ràng và minh bạch, sẽ giúp nông sản Việt Nam đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường toàn cầu.

Đổi mới sáng tạo trở thành nền tảng tương lai nông nghiệp Việt

Có thể khẳng định, khoa học công nghệ không chỉ là động lực mà còn là then chốt cho phát triển nông nghiệp bền vững của Việt Nam. Cơ giới hóa và chuyển đổi số mở ra cơ hội để nông dân thay đổi tư duy sản xuất, tiếp cận các mô hình canh tác thông minh, giảm chi phí, tăng hiệu quả và bảo vệ môi trường.

Với tinh thần đổi mới sáng tạo, cùng sự đồng hành của các nhà khoa học, doanh nghiệp và người nông dân, nông nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể tự tin vươn lên, khẳng định vị thế và uy tín trên thị trường quốc tế, biểu tượng của nền nông nghiệp xanh, thông minh và bền vững trong kỷ nguyên mới.