Nâng tầm tư duy phát triển kinh tế tư nhân trong dự thảo các văn kiện Đại hội Đảng XIV

Phóng viên: Ông đánh giá như thế nào về điểm mới trong dự thảo các văn kiện trình Đại hội Đảng XIV liên quan đến kinh tế tư nhân?

TS. Tô Hoài Nam: Dự thảo văn kiện lần này cho thấy một bước phát triển mới, rất rõ ràng và dứt khoát trong tư duy của Đảng về mô hình tăng trưởng cũng như cấu trúc nền kinh tế.

Đặc biệt, Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV khẳng định: “phát triển kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế”; cũng như nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát huy đầy đủ chức năng và vai trò của từng khu vực kinh tế, nhằm tạo nên bức tranh phát triển toàn diện, bền vững cho nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.

Đây là một điểm nhấn nổi bật, thể hiện sự đổi mới mạnh mẽ trong tư duy lý luận và thực tiễn. Bởi nếu như tại Đại hội XII và XIII, Đảng đã khẳng định kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của nền kinh tế, thì lần này, tư duy ấy đã được nâng lên một tầm mới – coi khu vực tư nhân là một động lực quan trọng nhất.

Hơn nữa, Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV đặt ra yêu cầu phải tạo môi trường thuận lợi, an toàn để doanh nghiệp tư nhân tiếp cận bình đẳng và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực; mở rộng sản xuất, kinh doanh, đa dạng hoá thị trường, xây dựng và phát triển thương hiệu, nghiên cứu và ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo; thu hút các nhà đầu tư chiến lược vào khu vực nông nghiệp, nông thôn. Chú trọng phát triển các tập đoàn kinh tế tư nhân Việt Nam lớn, mạnh, ngang tầm khu vực và thế giới. Hỗ trợ tích cực và tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, kinh tế hợp tác, kinh tế tập thể…

Điều này cho thấy tư duy phát triển của Đảng đã đi trước một bước, bắt nhịp với xu thế toàn cầu, coi kinh tế tư nhân không phải là lực lượng “bổ sung” mà là một trong những trung tâm của cấu trúc phát triển. Đó là bước phát triển nhận thức có dấu mốc lịch sử, từ nhận thức đến hành động chính trị rõ ràng hơn trong tổ chức và điều hành nền kinh tế.

Phóng viên: Theo ông, để tư duy “kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất” trở thành hiện thực, cần làm rõ những yếu tố nào về thể chế và chính sách?

TS. Tô Hoài Nam: Để tư duy đó trở thành động lực thực chất, tạo nên năng suất và năng lực cạnh tranh cũng như các giá trị bền vững, điều cốt lõi là phải có cơ chế cụ thể – từ thể chế, tài chính, nhân lực đến quản trị rủi ro và cả giám sát thực thi.

Đây là những nội dung đã được dự thảo các văn kiện đề cập khá toàn diện, trong thời gian tới sẽ tiếp tục hoàn thiện hơn trên cơ sở lấy ý kiến nhân dân, bảo đảm tính khả thi và sức lan tỏa của các định hướng chiến lược trong văn kiện Đại hội Đảng.

Về thể chế, dự thảo các văn kiện đã nhấn mạnh trọng tâm là hoàn thiện khung pháp lý thực chất, cải thiện môi trường kinh doanh, bảo đảm cạnh tranh bình đẳng và tăng cường bảo vệ quyền tài sản hợp pháp để tạo nền tảng cho khu vực kinh tế tư nhân phát triển.

Sau khi lấy ý kiến, nội dung này sẽ được làm rõ hơn trong các văn kiện chính thức. Khi quyền sở hữu và quyền tiếp cận nguồn lực được minh định rõ ràng, doanh nghiệp tư nhân sẽ có thêm niềm tin, ít rào cản hơn khi tham gia vào các lĩnh vực đổi mới sáng tạo, công nghệ cao.

Về tài chính, tôi kỳ vọng dự thảo các văn kiện sẽ nhấn mạnh hơn tới thị trường đầu tư vốn tư nhân, các quỹ đầu tư mạo hiểm, quỹ đổi mới sáng tạo, trái phiếu xanh… và cơ chế bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Nếu cơ chế này được thể chế hóa đồng bộ, sẽ tạo điều kiện cho dòng vốn tư nhân phát huy hiệu quả, đồng thời thúc đẩy đầu tư vào các lĩnh vực mang tính bền vững, sáng tạo và thân thiện môi trường.

Bên cạnh đó, về chính sách thuế, các ưu đãi cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và sản xuất xanh cầnđược đề cao hơn. Khi các văn kiện của Đảng được thể chế hóa, sẽ xây dựng được bộ tiêu chí cho doanh nghiệp chuyển đổi xanh, quy trình thủ tục ưu tiên, cũng như các mức miễn, miễn giảm thuế tương ứng với mức đóng góp cho bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Về nguồn lực, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong dự thảo các văn kiện được viết hết sức cơ bản, đặt vấn đề xây dựng cơ chế hợp tác ba bên, trong đó các nhà khoa học, nhà phát triển được “ẩn” bên trong cấu trúc này.

Phóng viên: Ông có đề xuất gì để khu vực kinh tế tư nhân phát huy được vai trò động lực quan trọng nhất như tinh thần của dự thảo các văn kiện Đại hội XIV?

TS. Tô Hoài Nam: Các dự thảo văn kiện đã mở ra một hướng đi rất đúng khi gắn phát triển kinh tế tư nhân với các trụ cột chiến lược là chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và đổi mới sáng tạo. Đây là sự lựa chọn có bản sắc riêng, vừa mang tính thời đại, vừa phản ánh khát vọng phát triển độc lập, tự chủ của Việt Nam.

Từ góc độ chính sách, tôi cho rằng cần tập trung vào ba nhóm giải pháp lớn.

Thứ nhất là hoàn thiện tốt nhất cơ chế thị trường vốn và tài chính xanh để phù hợp với các mục tiêu, mở ra đường lối, định hướng nhằm hoàn thiện thể chế, kêu gọi vốn tư nhân cho sản xuất sạch, xanh, bảo vệ môi trường, đổi mới sáng tạo… tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa các thành phần kinh tế, minh bạch hóa quyền của người kinh doanh, quyền sở hữu tài sản, cũng như trách nhiệm của cơ quan nhà nước trong việc bảo vệ để xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số…

Khi dòng vốn tư nhân được khuyến khích, doanh nghiệp sẽ có động lực mở rộng đầu tư, đồng thời góp phần thực hiện cam kết quốc gia về phát triển xanh.

Thứ hai là xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo thực chất. Dự thảo các văn kiện đã đặt vấn đề hợp tác ba bên – giữa doanh nghiệp, nhà khoa học và nhà nước. Đây là cách tiếp cận đúng đắn, song cần thể hiện cụ thể hơn qua các mô hình, cơ chế phối hợp, nhất là vai trò dẫn dắt của Nhà nước trong tạo lập hạ tầng và thể chế cho sáng tạo.

Thứ ba là thiết lập hệ tiêu chí và cơ chế đánh giá rõ ràng (KPI) cho doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp nhà nước và cơ quan quản lý. Việc lượng hóa mục tiêu, trách nhiệm và kết quả thực hiện sẽ giúp bảo đảm tính minh bạch, thúc đẩy các chủ thể cùng hành động vì mục tiêu chung.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn những chia sẻ của ông!