Tài chính khí hậu trong cuộc chiến biến đổi khí hậu toàn cầu

Tài chính khí hậu (Climate finance) là các nguồn tài chính được huy động để hỗ trợ các hoạt động giảm thiểu phát thải khí nhà kính (mitigation) và thích ứng với biến đổi khí hậu (adaptation).

Nguồn tài chính này bao gồm cả tài chính công (từ các quốc gia và tổ chức quốc tế) và tài chính tư nhân, đóng vai trò quan trọng trong việc tài trợ cho các dự án phát triển bền vững, đổi mới công nghệ xanh và các chiến lược kinh doanh có trách nhiệm với môi trường.

Theo các nhà nghiên cứu, tài chính khí hậu đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ các quốc gia đang phát triển giảm thiểu và thích ứng với tác động của biến đổi khí hậu.

Đặc biệt, tài chính khí hậu hỗ trợ trong việc giảm phát thải khí nhà kính và thúc đẩy phát triển bền vững tại các thị trường mới nổi, nơi nhu cầu năng lượng và tốc độ tăng trưởng kinh tế đang gia tăng nhanh chóng.

Tài chính khí hậu đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút đầu tư quốc tế vào các dự án khí hậu tại các thị trường mới nổi. Các công cụ tài chính như trái phiếu xanh và quỹ đầu tư bền vững không chỉ tăng cường nguồn lực tài chính mà còn mang lại kiến thức và công nghệ tiên tiến từ các quốc gia phát triển. 

Bên cạnh đó, tài chính khí hậu cũng tạo ra cơ hội hợp tác giữa các quốc gia, tổ chức quốc tế và khu vực tư nhân nhằm chia sẻ nguồn lực, công nghệ và thúc đẩy thực hiện các cam kết quốc tế về biến đổi khí hậu, như Thỏa thuận Paris.

Các cơ chế tài chính quốc tế như Quỹ Khí hậu xanh (Green Climate Fund) chuyển giao tài chính từ các nước phát triển sang các nước đang phát triển, hỗ trợ nỗ lực giảm thiểu và thích ứng. Sự hợp tác quốc tế này giúp các quốc gia học hỏi lẫn nhau và triển khai các biện pháp hiệu quả hơn.

Làm gì để thúc đẩy tài chính khí hậu?

Trong thời gian qua, đặc biệt là từ sau Hội nghị COP 26 tại Vương Quốc Anh năm 2021, Việt Nam đã có nhiều chính sách, hành động quyết liệt nhằm hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Theo đó, Chính phủ đã thành lập Ban Chỉ đạo Quốc gia triển khai thực hiện cam kết của Việt Nam tại COP26, ban hành nhiều đề án, chiến lược, kế hoạch hành động, như: Đề án về những nhiệm vụ, giải pháp triển khai kết quả Hội nghị COP26; Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050; Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030; Kế hoạch hành động giảm phát thải khí mê-tan đến năm 2030; Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các-bon và khí mê-tan ngành Giao thông vận tải...

Ngoài ra, Chính phủ cũng đã ban hành Nghị định số 06/2022/NĐ-CP và Nghị định số 08/2022/NĐ-CP, trong đó, quy định chi tiết về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, bảo vệ tầng ozone. Đây là những cơ sở pháp lý quan trọng cho việc thực hiện các hoạt động giảm phát thải, thúc đẩy phân loại xanh trên phạm vi cả nước thực hiện cam kết tại COP26.

Bên cạnh đó, Thủ tướng Chính phủ cũng đã ký ban hành Quyết định số 01/2022/QĐ-TTg ngày 18/1/2022, trong đó quy định trách nhiệm phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính đối với 1.912 cơ sở có mức phát thải khí nhà kính hằng năm từ 3.000 tấn CO2 trở lên nhằm góp phần thực hiện mục tiêu quốc gia về giảm phát thải khí nhà kính.

Trong các hoạt động đối ngoại, Chính phủ Việt Nam cũng đã tích cực tham gia, thể hiện thành viên có trách nhiệm trước sự biến đổi của khí hậu toàn cầu. Mới đây nhất, tại Hội nghị thượng đỉnh BRICS mở rộng 2025 (ngày 7/7/2025) với Phiên họp cấp cao về chủ đề "Môi trường, COP30 và Y tế toàn cầu", trong bài phát biểu quan trọng của mình, Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh những gì thế giới trải qua sau đại dịch COVID-19, ứng phó với thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu...

Đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh việc cần có sự nỗ lực huy động các nguồn lực đầy đủ và bền vững để hiện thực hóa các mục tiêu khí hậu và y tế. Đồng thời, khẳng định Việt Nam ủng hộ các ưu tiên của Hội nghị COP30 do Brazil đề xuất, nhấn mạnh sự cần thiết đạt kết quả đột phá về tài chính khí hậu tại Hội nghị COP30, khuyến khích các cơ chế tài chính xanh, sáng tạo và sự tham gia mạnh mẽ hơn từ khu vực tư nhân.

Theo các chuyên gia, trong bối cảnh hiện nay, tài chính khí hậu được coi là chìa khóa, là vấn đề then chốt để giải bài toán ứng phó với biến đổi khí hậu. Để thúc đẩy tài chính khí hậu, Việt Nam cần có hệ thống định giá đầy đủ và chính xác các phương án rủi ro khí hậu có thể xảy ra. 

Bên cạnh đó, tập trung nghiên cứu các công cụ tài chính mới hiệu quả như tín chỉ các-bon, trái phiếu xanh, các sản phẩm phái sinh, các sản phẩm tài chính bảo tồn sinh thái hay môi trường… Mở rộng danh mục các nhà tài trợ tài chính khí hậu tiềm năng. Cần nghiên cứu thêm và thành lập các tổ chức chuyên biệt, các quỹ đầu tư chuyên đề khí hậu, đồng thời bổ sung khuôn khổ pháp lý cho các tổ chức tài chính mới này.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh trong bối cảnh nguồn lực tài chính nhà nước còn khó khăn, Việt Nam cần mở rộng nguồn lực tài chính khí hậu sang khu vực tư nhân, với định hướng khu vực này sẽ cung cấp khoảng 70% tổng nhu cầu tài chính khí hậu. Mở rộng nguồn lực tài chính từ sự tham gia của các ngân hàng phát triển đa phương và các tổ chức tài chính phát triển trên thế giới, đặc biệt là các nguồn vốn ODA, các nguồn vốn từ các tổ chức phi chính phủ.

Cùng với đó, Việt Nam cần chủ động tăng cường quản trị hiệu quả đánh giá tác động khí hậu. Điều này càng trở nên quan trọng khi đánh giá kết quả triển khai, đặc biệt khi thị trường tài chính khí hậu bước vào giai đoạn phát triển ở quy mô lớn.