Tăng cường thanh tra, truy thu hàng nghìn tỷ đồng

Trong lĩnh vực hải quan, các quy định về chống chuyển giá đã được đưa vào Thông tư số 38/2015/TT-BTC (sửa đổi, bổ sung tại Thông tư số 39/2018/TT-BTC) và Quyết định số 1810/QĐ-TCHQ của Tổng cục Hải quan (nay là Cục Hải quan). Theo đó, đối với những trường hợp hàng hóa nhập khẩu có trị giá khai báo cao bất thường so với mức giá tham chiếu, cơ quan hải quan vẫn thông quan nhưng đồng thời chuyển thông tin cho cơ quan thuế để làm cơ sở kiểm tra, xác định giao dịch liên kết. Quy định này giúp kịp thời phát hiện và xử lý nghi vấn, phù hợp với cơ chế phối hợp giữa hải quan và thuế, hạn chế tình trạng gian lận giá, né tránh nghĩa vụ thuế.

Bên cạnh cơ quan hải quan, cơ quan thuế đã triển khai nhiều giải pháp mạnh mẽ để quản lý thuế với các doanh nghiệp có giao dịch liên kết. Hàng năm, Tổng cục Thuế (nay là Cục Thuế) đều phân tích rủi ro, lập kế hoạch thanh tra, kiểm tra tập trung vào các doanh nghiệp có dấu hiệu bất thường.

Theo số liệu từ Bộ Tài chính, năm 2023, toàn ngành Thuế đã tiến hành thanh tra, kiểm tra 1.258 doanh nghiệp có giao dịch liên kết. Kết quả: truy thu, truy hoàn và xử phạt 3.322 tỷ đồng; giảm lỗ hơn 20.258 tỷ đồng. Năm 2024, số doanh nghiệp được thanh tra, kiểm tra là 920 đơn vị, số tiền truy thu, truy hoàn và phạt đạt 1.807 tỷ đồng; giảm lỗ 9.143 tỷ đồng. Đáng chú ý, số thuế tăng thu bình quân trong một cuộc thanh tra, kiểm tra giao dịch liên kết đạt khoảng 2 tỷ đồng, cao gấp nhiều lần so với một cuộc thanh tra thông thường (0,3 tỷ đồng).

Cùng với đó, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 20/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định số 132/2020/NĐ-CP nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết, vừa chống thất thu, vừa tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp.

Tổng cục Thuế (nay là Cục Thuế) cũng chỉ đạo các địa phương xây dựng chuyên đề thanh tra, kiểm tra các doanh nghiệp có rủi ro cao, đồng thời tổ chức hội nghị toàn quốc chia sẻ kinh nghiệm, hợp tác với các tổ chức quốc tế như JICA, ADB để nâng cao kỹ năng chuyên môn cho cán bộ ngành thuế.

Thách thức trong chống chuyển giá

Theo Bộ Tài chính, công tác thanh tra, kiểm tra giá chuyển nhượng đã đạt được một số kết quả tích cực, như: phát hiện và xử lý nhiều vụ việc doanh nghiệp có giao dịch liên kết kê khai không đúng giá giao dịch liên kết; truy thu hàng trăm tỷ đồng tiền thuế. Nhờ đó đã góp phần nâng cao ý thức tuân thủ, minh bạch và hiệu quả trong quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có giao dịch liên kết đặc biệt là các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Tuy nhiên, công tác chống chuyển giá đối với doanh nghiệp FDI của cơ quan thuế cũng có những khó khăn nhất định. Bộ Tài chính dẫn chứng, hành vi chuyển giá, né tránh nghĩa vụ thuế của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) ngày càng tinh vi, phức tạp, là thách thức lớn đối với cơ quan chức năng.

Trên thực tế, đội ngũ công chức làm công tác kiểm tra giá chuyển nhượng còn thiếu về số lượng, hạn chế về kinh nghiệm, kỹ năng xử lý; trong khi phía doanh nghiệp đặc biệt là các doanh nghiệp FDI thường có đội ngũ tài chính kế toán chuyên nghiệp và được hỗ trợ bởi các tổ chức tư vấn trong nước và quốc tế. Chính vì vậy, hồ sơ tài chính kế toán của các tập đoàn đa quốc gia rất phức tạp, dẫn đến khó khăn, trở ngại trong công tác chỉ đạo và triển khai thực hiện nhiệm vụ kiểm tra giá chuyển nhượng.

Cùng với đó, việc thiếu nguồn thông tin tin cậy về giao dịch xuyên biên giới, cũng như dữ liệu tài chính của công ty mẹ, công ty liên kết ở nước ngoài đã ảnh hưởng đáng kể đến khả năng đánh giá, kiểm soát các giao dịch liên quan đến doanh nghiệp FDI tại Việt Nam.