Nâng chất nhà đầu tư, cân bằng cơ cấu thị trường

Trong chiến lược phát triển thị trường vốn, việc hình thành một cơ cấu nhà đầu tư cân đối, chất lượng và bền vững được coi là điều kiện tiên quyết để TTCK vận hành ổn định, minh bạch. Thực tiễn nhiều năm qua cho thấy, TTCK Việt Nam vẫn phụ thuộc lớn vào nhà đầu tư cá nhân, vốn chiếm tới 80–85% thanh khoản trên sàn. Tỷ trọng này tuy giúp thị trường sôi động nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro dao động mạnh, dễ bị tác động bởi tâm lý ngắn hạn.

Ngày 12/9/2025, Bộ Tài chính đã ban hành Quyết định số 3168/QĐ-BTC phê duyệt Đề án “Tái cấu trúc nhà đầu tư và phát triển ngành Quỹ đầu tư chứng khoán” đến năm 2030. Đây là bước triển khai quan trọng của Chiến lược phát triển TTCK đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, nhằm đa dạng hóa lượng cầu cho thị trường, đồng thời chuẩn bị các điều kiện nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi.

Theo định hướng, Đề án đặt ra mục tiêu tổng quát là cơ cấu hợp lý giữa ba nhóm nhà đầu tư: Cá nhân, tổ chức và nước ngoài; phát triển mạnh các quỹ đầu tư chứng khoán; khuyến khích quỹ hưu trí, doanh nghiệp bảo hiểm, ngân hàng thương mại tham gia thị trường thông qua đầu tư gián tiếp. Trọng tâm là nâng cao chất lượng nhà đầu tư cá nhân, khuyến khích đầu tư thông qua quỹ thay vì giao dịch trực tiếp, qua đó giảm thiểu rủi ro và nâng tầm chuyên nghiệp cho thị trường.

Đáng chú ý, một số chỉ tiêu cụ thể được xác lập: đến năm 2030, giao dịch của nhà đầu tư cá nhân còn khoảng 70%, phần còn lại 30% thuộc về tổ chức và khối ngoại, tiến tới đạt cân bằng 60% – 40% trong các năm tiếp theo. Số lượng tài khoản nhà đầu tư nước ngoài phấn đấu đạt 200.000 tài khoản, số lượng quỹ đầu tư chứng khoán đạt 500 quỹ, tổng giá trị tài sản ròng (NAV) tương đương 5% GDP và có ít nhất 2,5 triệu nhà đầu tư nắm giữ chứng chỉ quỹ. Đây là những con số mang tính định lượng rõ ràng, phản ánh quyết tâm xây dựng một cơ cấu nhà đầu tư lành mạnh, có chiều sâu và ít biến động hơn.

Giải pháp đồng bộ

Để hiện thực hóa các mục tiêu trên, Quyết định số 3168/QĐ-BTC đưa ra hệ thống giải pháp đồng bộ, từ hoàn thiện thể chế, nâng cấp hạ tầng, đến phát triển sản phẩm và nâng cao chất lượng dịch vụ.

Thứ nhất, về khung pháp lý, Bộ Tài chính giao Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) chủ trì xây dựng các văn bản sửa đổi, bổ sung quy định về hoạt động quỹ, mở rộng phạm vi đầu tư của quỹ mở, ban hành khung pháp lý cho các sản phẩm mới như quỹ chỉ số, quỹ đầu tư trái phiếu hạ tầng, quỹ tiền tệ, ETF theo chỉ số ESG. Song song, chính sách thuế và bảo hiểm sẽ được điều chỉnh theo hướng ưu đãi cho đầu tư gián tiếp, miễn giảm thuế với sở hữu chứng chỉ quỹ dài hạn, khuyến khích doanh nghiệp bảo hiểm, quỹ hưu trí bổ sung tham gia mạnh mẽ hơn.

Thứ hai, về đào tạo và chất lượng nhà đầu tư, Đề án yêu cầu triển khai chương trình tuyên truyền, phổ biến kiến thức chứng khoán, xây dựng bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp cho người hành nghề, đồng thời nghiên cứu bổ sung dịch vụ tư vấn lập kế hoạch tài chính. Điều này không chỉ giúp nhà đầu tư cá nhân tiếp cận kênh đầu tư an toàn, mà còn góp phần hình thành đội ngũ tư vấn chuyên nghiệp, nâng cao mức độ tin cậy của thị trường.

Thứ ba, về hạ tầng và sản phẩm, Đề án nhấn mạnh việc nâng cấp hệ thống đại lý chuyển nhượng chứng chỉ quỹ, xây dựng hệ thống cung cấp thông tin quỹ cho công chúng, hoàn thiện cơ sở dữ liệu quản lý người hành nghề. Đặc biệt, đối với khối ngoại, sẽ triển khai Cơ chế bù trừ trung tâm (CCP), Hệ thống giao tiếp điện tử (STP), tài khoản tổng, đồng thời đơn giản hóa thủ tục mở tài khoản và mở rộng room sở hữu nước ngoài ở các ngành nghề không nhạy cảm. Đây là bước đi quan trọng để đáp ứng tiêu chí nâng hạng TTCK Việt Nam trên bảng xếp hạng FTSE và MSCI.

Bên cạnh đó, việc khuyến khích ngân hàng thương mại tham gia đầu tư trái phiếu doanh nghiệp, phân phối chứng chỉ quỹ, hay cho phép doanh nghiệp bảo hiểm mở rộng danh mục đầu tư vào cổ phiếu, trái phiếu niêm yết cũng sẽ tạo thêm sức cầu dài hạn, ổn định. Nguồn vốn từ khối tổ chức này, cùng với sự hiện diện ngày càng lớn của dòng vốn ngoại, được kỳ vọng sẽ giảm sự lệ thuộc quá lớn vào nhà đầu tư cá nhân – điểm yếu cố hữu của TTCK Việt Nam nhiều năm qua.

Triển vọng nhìn từ Quyết định số 3168/QĐ-BTC của Bộ Tài chính là rõ ràng: Một TTCK không chỉ sôi động nhờ thanh khoản từ khối cá nhân, mà còn có “chân đế” vững chắc từ dòng vốn tổ chức và quỹ đầu tư. Nếu các giải pháp được triển khai đúng tiến độ, thị trường sẽ hình thành cấu trúc nhà đầu tư chuyên nghiệp, minh bạch hơn, đáp ứng tiêu chí nâng hạng và hòa nhập sâu vào thị trường tài chính quốc tế.

Tham khảo Quyết định số 3168/QĐ-BTC của Bộ Tài chính tại đây!