Thu thuế đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh vàng là cần thiết 

Phân tích chính sách thuế đối với thị trường vàng, ông Nguyễn Văn Được - Trưởng ban Chính sách Hội Tư vấn và Đại lý thuế TP. Hồ Chí Minh cho biết, hoạt động kinh doanh vàng tại Việt Nam đang chịu sự điều chỉnh của nhiều chính sách thuế quan trọng.

Đó là thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng (GTGT) và thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN). Việc các cơ quan chức năng nghiên cứu bổ sung các sắc thuế đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh vàng là cần thiết nhằm mở rộng cơ sở thu, đảm bảo nguồn thu ngân sách Nhà nước (NSNN).

Theo ông Nguyễn Văn Được, đối với thị trường vàng trang sức, mỹ nghệ, vàng đã được pha trộn với các kim loại khác và chế tác thành sản phẩm hoàn chỉnh, nên được xem như một loại hàng hóa. Trong trường hợp này, vàng chịu các loại thuế như: Thuế GTGT, thuế xuất khẩu, nếu là các doanh nghiệp kinh doanh thì chịu thuế TNDN.

Riêng đối với vàng miếng, theo khoản 22 và khoản 25 Điều 5 Luật Thuế GTGT, vàng dạng thỏi, miếng chưa được chế tác thành sản phẩm mỹ nghệ, đồ trang sức hay sản phẩm khác ở khâu nhập khẩu và là tài sản của cá nhân không kinh doanh thuộc đối tượng không chịu thuế GTGT.

Đồng thời, pháp luật hiện hành cũng quy định rõ, doanh nghiệp, hộ kinh doanh, cá nhân nhập khẩu và bán ra vàng miếng thuộc đối tượng không chịu thuế GTGT.

Theo chia sẻ của TS. Âu Thị Nguyệt Liên - chuyên gia thuế, theo quy định, hoạt động kinh doanh mua bán vàng (trang sức/mỹ nghệ hoặc vàng miếng) thì phải lập doanh nghiệp.

Hộ, cá nhân kinh doanh chỉ được làm gia công vàng trang sức, mỹ nghệ (theo hợp đồng cho doanh nghiệp sản xuất) nếu có đăng ký ngành nghề phù hợp và không được tự đứng ra mua bán vàng.

Về thuế GTGT hiện nay đối với lĩnh vực kinh doanh, mua bán, chế tác vàng trong nước đang áp dụng thuế suất 10%. Bên cạnh đó, từ 1/7/2025, vàng dạng thỏi, miếng chưa được chế tác thành sản phẩm mỹ nghệ, đồ trang sức hay sản phẩm khác ở khâu nhập khẩu thuộc đối tượng không chịu thuế GTGT.

Đối với quy định về xuất hóa đơn điện tử (HĐĐT) khi bán vàng và kết nối dữ liệu với cơ quan thuế là bắt buộc theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP nhằm ghi nhận và đối soát dữ liệu, chuẩn hóa thời điểm, trường dữ liệu và truyền nhận phục vụ cho việc phân tích rủi ro, chống thất thu trong lĩnh vực bán lẻ, trong đó có thị trường vàng.

Tăng cường kiểm soát, chống thất thu thị trường vàng

Tuy nhiên, để kiểm soát và tránh thất thu ngân sách khi thị trường chuyển hướng và xem vàng miếng, thỏi là hàng hóa, ông Được kiến nghị nên xem xét điều chỉnh Luật thuế GTGT và áp dụng 10% ở khâu nhập khẩu, bán vàng miếng đối với doanh nghiệp kinh doanh vàng.

Với cá nhân mua bán vàng miếng, chịu mức thuế 1,5% (trong đó, thuế GTGT 1% và thuế TNCN 0,5%, theo luật hiện hành thì không chịu thuế GTGT). Đồng thời, tổ chức kinh doanh vàng sẽ tiến hành tạm khấu trừ thuế khi giao dịch.

Ông Nguyễn Văn Được cho rằng, với mức thuế này sẽ khiến kênh đầu tư vào vàng giảm độ hấp dẫn và cân nhắc lựa chọn kênh đầu tư khác phù hợp. Tiền nhàn rỗi có thể gửi tiết kiệm ngân hàng, đầu tư vào sản xuất kinh doanh…

Ngoài ra, với quy định về xuất HĐĐT khi giao dịch vàng sẽ góp phần tăng thu NSNN, hạn chế đầu cơ vàng, kiểm soát hiệu quả hơn thị trường này. Về lâu dài, cũng cần hình thành sàn giao dịch vàng nhằm tạo sự minh bạch và góp phần điều chỉnh cơ chế, mức thuế phù hợp.

Theo TS. Âu Thị Nguyệt Liên, hiện nay, thuế TNCN đối với cá nhân "lướt" vàng chưa được quy định cụ thể. Do đó, Dự án Luật thuế TNCN (sửa đổi) cần quy định rõ thuế TNCN với cá nhân "lướt" vàng và thu nhập từ giao dịch mua bán vàng thuộc đối tượng chịu TNCN.

Với mô hình khấu trừ tại nguồn dựa trên lợi nhuận ròng qua HĐĐT với mức thuế suất thấp kèm ngưỡng miễn trừ theo năm để không đánh vào giao dịch nhỏ lẻ cũng là cần thiết. 

Đối với giao dịch bán lẻ vàng cần thực hiện xuất HĐĐT theo từng lần hoặc sử dụng hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền kết nối thời gian thực với cơ quan thuế; với vàng nguyên liệu nên thực hiện lập HĐĐT, lưu dữ liệu và kết nối cung cấp thông tin theo hướng dẫn của ngân hàng Nhà nước (NHNN).

Hiện nay, NHNN quy định đối với giao dịch vàng từ 20 triệu đồng/ngày/khách phải thanh toán qua tài khoản. Tuy nhiên, với hành vi chia nhỏ nhiều giao dịch trong ngày hoặc qua nhiều người liên quan có thể làm suy yếu tác dụng đối soát dòng tiền và hóa đơn nếu không có phân tích mẫu hình. 

Để khắc phục tình trạng này, TS. Âu Thị Nguyệt Liên kiến nghị, cơ quan chức năng cần phối hợp NHNN thực hiện Nghị định số 232/2025/NĐ-CP về đối soát liên thông dữ liệu giao dịch, tồn kho, giá, đi kèm điều kiện cấp phép/giám sát hoạt động vàng miếng.