Quản trị công ty – thước đo nâng hạng thị trường

Trong tiến trình nâng hạng TTCK Việt Nam, câu chuyện công nghệ như hệ thống KRX, Trung tâm Bù trừ Đối tác Trung tâm (CCP) hay thanh toán T+0 thường được nhắc đến nhiều.

Tuy nhiên, theo đánh giá của Viện Thành viên Hội đồng Quản trị Việt Nam (VIOD), quản trị công ty mới là yếu tố quyết định chất lượng hàng hóa trên thị trường – thước đo để nhà đầu tư quốc tế đánh giá mức độ an toàn và bền vững của Việt Nam.

Quản trị công ty tham gia gì trong nâng hạng thị trường?

Khung Nguyên tắc Quản trị Công ty OECD/G20 xác định bốn trụ cột gồm: Quyền cổ đông và đối xử công bằng giữa các cổ đông; Công bố thông tin và tính minh bạch; Vai trò và trách nhiệm của Hội đồng quản trị (HĐQT); Khuôn khổ pháp lý và cơ chế quản trị hiệu quả. Đây cũng chính là cấu trúc mà ASEAN cụ thể hóa trong Bộ thẻ điểm Quản trị Công ty ASEAN (ACGS), được Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC) và Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) công nhận. Việt Nam khi tham gia ACGS đã đưa các doanh nghiệp niêm yết lớn vào hệ thống chấm điểm, qua đó so sánh trực tiếp với Thái Lan, Singapore hay Malaysia.

Về phía khung pháp lý, nhiều bước cải cách đáng chú ý đã được triển khai. Nghị định số 71/2017/NĐ-CP của Chính phủ đặt nền móng cho quản trị công ty đại chúng; Nghị định số 155/2020/NĐ-CP mở rộng cơ chế bảo vệ cổ đông và nâng chuẩn công bố thông tin; Luật Doanh nghiệp 2020 cùng Luật Chứng khoán 2019 quy định rõ nguyên tắc tách bạch vai trò giữa Chủ tịch HĐQT và Tổng Giám đốc, tăng tính minh bạch và kiểm soát quyền lực trong doanh nghiệp. Gần đây, Nghị định số 245/2025/NĐ-CP bổ sung yêu cầu công bố thông tin song ngữ, áp dụng Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS) và bắt buộc doanh nghiệp niêm yết trong 30 ngày sau IPO – phù hợp với lộ trình nâng hạng thị trường lên nhóm “mới nổi thứ cấp”.

Tất cả cho thấy, quản trị công ty không chỉ để “đáp ứng quy định” mà đã trở thành tiêu chí cốt lõi trong đánh giá năng lực thị trường. Việc FTSE Russell chính thức đưa Việt Nam lên nhóm mới nổi thứ cấp từ tháng 9/2025 là tín hiệu tích cực, nhưng hành trình hướng tới MSCI Emerging đòi hỏi chuẩn mực quản trị phải được nâng cao đồng bộ và thực chất.

Nhà đầu tư quốc tế nhìn gì ở doanh nghiệp Việt?

Một khảo sát của VIOD năm 2025 với nhóm các quỹ đầu tư tổ chức cho thấy khoảng cách lớn giữa kỳ vọng và thực tế. Các quỹ nhấn mạnh năm tiêu chí quan trọng nhất khi lựa chọn doanh nghiệp: bảo vệ quyền cổ đông, công bố thông tin minh bạch, vai trò HĐQT độc lập, cơ chế quản trị ESG thực chất và chiến lược phát triển bền vững. 

 Nhà đầu tư chú ý đến những yếu tố nào trong Quản trị công ty?

Với nhà đầu tư tổ chức, năng lực quản trị chính là thước đo cho tri thức và tầm nhìn của doanh nghiệp. Một HĐQT được lựa chọn đúng không chỉ giám sát rủi ro mà còn kiến tạo giá trị chiến lược, tạo dựng niềm tin bền vững với cổ đông và thị trường.

Thực tế tại Việt Nam, không ít doanh nghiệp vẫn dừng ở mức tuân thủ hình thức: bổ sung thành viên độc lập cho đủ tỷ lệ, dịch báo cáo tiếng Anh sơ sài hay lập báo cáo ESG chỉ để hoàn thành thủ tục. Các quỹ đầu tư nước ngoài không bỏ vốn để mua sự tuân thủ hình thức. Họ tìm kiếm niềm tin – thứ chỉ có được khi doanh nghiệp coi minh bạch và liêm chính là giá trị cốt lõi, chứ không phải nghĩa vụ.

Một báo cáo song ngữ chỉ có ý nghĩa khi được dịch chính xác, kịp thời và hữu ích cho quyết định đầu tư. Một HĐQT độc lập chỉ được coi trọng khi tiếng nói của họ thực sự được phản ánh trong chiến lược doanh nghiệp. Khoảng cách này khiến nhiều quỹ ngoại thận trọng: họ có thể giải ngân vào ETF thụ động khi Việt Nam nâng hạng, nhưng để dòng vốn chủ động ở lại, doanh nghiệp phải chứng minh giá trị quản trị thực chất.

ACGS và hành trình từ tuân thủ đến kiến tạo giá trị

Trong khu vực, ACGS đang trở thành thước đo chung cho quản trị công ty. Việt Nam hiện có khoảng 100 doanh nghiệp niêm yết lớn tham gia chấm điểm, trong đó 35–50 doanh nghiệp được đánh giá chéo ở cấp độ ASEAN. ACGS dựa trên khung OECD, nhưng được cụ thể hóa thành tiêu chí phù hợp với bối cảnh từng quốc gia.

Điều quan trọng là ACGS không chỉ để xếp hạng, mà còn tạo động lực thay đổi. Một doanh nghiệp Việt có điểm số cao sẽ dễ lọt vào các rổ chỉ số khu vực, qua đó tăng cơ hội tiếp cận vốn ngoại. Quan trọng hơn, việc tham gia ACGS giúp doanh nghiệp nhận diện khoảng cách giữa mình và chuẩn quốc tế, từ đó cải thiện quy trình quản trị, công bố thông tin và cơ chế HĐQT.

Ở cấp độ chiến lược, quản trị công ty đã chuyển từ “lá chắn pháp lý” sang đòn bẩy cạnh tranh. IFRS giúp chuẩn hóa báo cáo tài chính và nâng năng lực quản trị rủi ro; ESG, nếu được thực thi nghiêm túc, trở thành công cụ xây dựng thương hiệu trong chuỗi giá trị toàn cầu. Một HĐQT độc lập, khi có thực quyền, sẽ cân bằng lợi ích và thúc đẩy đổi mới.

Theo VNDIRECT Research, sự khác biệt giữa doanh nghiệp coi quản trị là chi phí và doanh nghiệp coi quản trị là giá trị nằm ở “vòng tròn niềm tin”: quản trị tốt tạo niềm tin; niềm tin giúp huy động vốn rẻ; vốn rẻ nuôi dưỡng tăng trưởng; và tăng trưởng bền vững lại củng cố niềm tin. Đó là vòng tuần hoàn tích cực giúp doanh nghiệp định vị trong mắt nhà đầu tư dài hạn.

Ở tầm quốc gia, quản trị công ty tốt tạo hiệu ứng lan tỏa. Khi ngày càng nhiều doanh nghiệp Việt áp dụng IFRS, công bố ESG chuẩn mực và duy trì HĐQT độc lập thực chất, TTCK Việt Nam sẽ được nhìn nhận là điểm đến đáng tin cậy. Điều này không chỉ giúp Việt Nam giữ vững vị thế sau FTSE nâng hạng, mà còn mở đường cho mục tiêu MSCI Emerging trong tương lai.

Trong kỷ nguyên hội nhập sâu rộng, quản trị công ty đã vượt qua giới hạn của tuân thủ. Nó trở thành la bàn định hướng, nền móng kiến tạo giá trị và tài sản vô hình để doanh nghiệp khẳng định vị thế. Doanh nghiệp nào sớm coi quản trị là sức mạnh kiến tạo, doanh nghiệp đó sẽ dẫn dắt thị trường; còn doanh nghiệp nào chỉ dừng lại ở hình thức, sẽ bị bỏ lại trong dòng chảy hội nhập.