Thời gian qua, nhiều mô hình triển khai Đề án phát triển 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao và phát thải thấp tại TP. Cần Thơ và các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long cho thấy hiệu quả vượt trội: chi phí giảm mạnh, lợi nhuận tăng thêm từ 4–7,6 triệu đồng/ha; đồng thời mức phát thải khí nhà kính cắt giảm từ 3,7 - 12 tấn CO₂ tương đương/ha. Việc cắt giảm phát thải không chỉ góp phần thực hiện cam kết quốc gia về giảm phát thải mà còn tạo cơ sở để ngành Lúa gạo Việt Nam tiếp cận các cơ chế tín chỉ carbon trong tương lai.
 |
| TP. Cần Thơ tích cực hỗ trợ nông dân sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp. |
Từ năm 2024, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã phối hợp các đơn vị, doanh nghiệp và địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long thực hiện 7 mô hình thí điểm triển khai quy trình canh tác lúa chất lượng cao kết hợp phát thải thấp với diện tích 50ha/mô hình trong vụ hè thu và thu đông.
Năm 2025, tiếp tục triển khai 6 mô hình thí điểm (trừ mô hình lúa - tôm) và mở rộng thêm 5 mô hình mới. Các mô hình này không chỉ được sự hưởng ứng tích cực từ nhiều nông dân mà còn có sự tham gia của nhiều doanh nghiệp cung ứng vật tư, công nghệ và máy móc phục vụ sản xuất và bao tiêu sản phẩm đầu ra. Cùng với các mô hình thí điểm do các bộ, ngành Trung ương chủ trì thực hiện, từ vụ lúa đông xuân và hè thu năm 2025, các địa phương cũng chủ động triển khai hơn 100 mô hình canh tác lúa chất lượng cao và hợp phát thải thấp, với tổng diện tích hơn 4.518ha.
Việc triển khai mô hình này đang tạo ra chuyển biến mạnh mẽ tại Đồng bằng sông Cửu Long, cung cấp bằng chứng thực tiễn cho thấy hướng đi này không chỉ nâng tầm chất lượng sản xuất mà còn tăng giá trị kinh tế và đóng góp đáng kể cho chuyển đổi xanh của ngành lúa gạo Việt Nam. Đây là bước tiến quan trọng, cho thấy mô hình đã chuyển từ thử nghiệm sang áp dụng thực tiễn quy mô lớn, phù hợp với mục tiêu hình thành vùng sản xuất hàng hóa hiện đại, đồng bộ và bền vững.
Kết quả bước đầu khẳng định mô hình giúp giảm chi phí sản xuất từ 8,2% đến 24,2%, chủ yếu nhờ điều chỉnh đồng bộ quy trình canh tác. Lượng giống gieo giảm 30–50%, nhưng cây lúa vẫn sinh trưởng tốt; lượng phân bón tiết giảm 30–70 kg/ha; số lần phun thuốc bảo vệ thực vật được cắt giảm 1–4 lần. Nhờ áp dụng các kỹ thuật tưới tiên tiến, nhu cầu nước tưới trong mùa vụ cũng giảm 30–40%. Việc giảm đồng bộ tất cả đầu vào này giúp người trồng lúa tối ưu chi phí ngay trong vụ đầu tiên.
Không chỉ tiết kiệm, mô hình còn nâng cao hiệu quả sản xuất. Năng suất tăng 2,4% đến 7%, tạo thêm nguồn thu đáng kể. Nhờ đó, thu nhập của nông dân tăng 12% đến 50%, tương ứng mức lợi nhuận tăng thêm 4–7,6 triệu đồng/ha/vụ. Đây được đánh giá là mức cải thiện rõ rệt so với phương thức canh tác truyền thống, nhất là trong bối cảnh giá vật tư nông nghiệp biến động và chi phí lao động ngày càng tăng.
Một lợi ích quan trọng khác là khả năng giảm phát thải khí nhà kính, yếu tố then chốt đối với nông nghiệp hiện đại. Theo đo đạc, các mô hình đang giúp giảm 3,7–4,6 tấn CO₂ tương đương/ha; riêng một số mô hình đạt mức giảm tới 10–12 tấn CO₂ tương đương/ha. Việc cắt giảm phát thải không chỉ góp phần thực hiện cam kết quốc gia về giảm phát thải mà còn tạo cơ sở để ngành lúa gạo Việt Nam tiếp cận các cơ chế tín chỉ carbon trong tương lai.
Theo đánh giá của các chuyên gia, thành công bước đầu đến từ sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền địa phương, doanh nghiệp cung ứng vật tư, đơn vị bao tiêu, hệ thống khuyến nông và bà con nông dân. Từ đào tạo kỹ thuật, cơ giới hóa, đến đảm bảo đầu ra và tăng cường truyền thông cộng đồng - tất cả đều góp phần tạo nên nền tảng bền vững cho mô hình.
Đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Cần Thơ cho biết, địa phương này đang tiếp tục tăng cường phối hợp các cơ quan chuyên môn thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các đơn vị, doanh nghiệp, tổ chức quốc tế và các viện, trường có liên quan để nhân rộng, phát triển các mô hình canh tác lúa chất lượng cao và phát thải thấp.
Cùng với đó, thúc đẩy hình thành các vùng sản xuất lúa tập trung theo tiêu chí của Đề án để có sự hỗ trợ đầu tư về hạ tầng, thủy lợi, cũng như đào tạo, tập huấn quy trình canh tác cho nông dân và thuận lợi thu hút, kêu gọi doanh nghiệp tham gia.
Trong giai đoạn tới, để tiếp tục lan tỏa mô hình, cần đẩy mạnh hợp tác công–tư, thúc đẩy liên kết chuỗi từ sản xuất đến tiêu thụ, đồng thời hoàn thiện cơ chế hỗ trợ kỹ thuật và thị trường cho nông dân. Đây là điều kiện tiên quyết để hướng tới mục tiêu lớn: hình thành vùng chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp quy mô 1 triệu héc-ta, đưa Đồng bằng sông Cửu Long trở thành trung tâm sản xuất lúa gạo xanh – bền vững – cạnh tranh toàn cầu.
