Dư địa rộng lớn

Sau 5 năm thực thi Thông tư số 98/2020/TT-BTC về hướng dẫn hoạt động và quản lý quỹ đầu tư chứng khoán, ngành quỹ đầu tư chứng khoán đã có bước phát triển mạnh về quy mô và chất lượng hoạt động. Số liệu từ Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) ghi nhận, đến cuối tháng 9/2025, thị trường có 43 công ty quản lý quỹ hoạt động, với tổng tài sản quản lý (AUM) đạt 806 nghìn tỷ đồng, gần gấp đôi mức 435 nghìn tỷ đồng cuối năm 2020.

Trong 10 năm, tốc độ tăng trưởng AUM bình quân duy trì trên 20%/năm, cho thấy vai trò ngày càng quan trọng của các tổ chức đầu tư chuyên nghiệp.

Ở hoạt động quản lý quỹ, thị trường hiện có 126 quỹ đầu tư được cấp phép, trong đó 91 quỹ đại chúng, chiếm 72% tổng số quỹ và là trụ cột của ngành. Tổng giá trị tài sản ròng (NAV) của các quỹ đạt gần 106 nghìn tỷ đồng tính đến thời điểm cuối tháng 9/2025, tăng 88% so với năm 2020.

NAV bình quân tăng 10%/năm trong 5 năm gần đây, còn tỷ suất lợi nhuận năm 2024 đạt 13%, cao hơn VN-Index (12%) và vượt xa lãi suất ngân hàng (5-6%/năm). Điều này cho thấy đầu tư thông qua các định chế chuyên nghiệp ngày càng khẳng định được hiệu quả và vai trò phân bổ vốn.

Dù tăng trưởng nhanh, quy mô ngành quỹ tại Việt Nam vẫn nhỏ so với khu vực. AUM mới đạt khoảng 6% GDP, thấp hơn nhiều nước châu Á - nơi ngành quỹ thường đạt tỷ lệ hai chữ số. Cơ cấu nhà đầu tư cũng đặt ra thách thức khi phần lớn vẫn là nhà đầu tư cá nhân, với xu hướng tự đầu tư thay vì ủy thác cho các tổ chức quản lý chuyên nghiệp có hệ thống kiểm soát rủi ro bài bản.

Sản phẩm quỹ chưa đa dạng cũng là nguyên nhân khiến dòng vốn chưa mở rộng tương xứng. Các sản phẩm hiện tại chưa bao quát đầy đủ các mức độ rủi ro và khẩu vị đầu tư, từ các sản phẩm an toàn, thanh khoản cao đến những sản phẩm dài hạn, chấp nhận rủi ro để tối ưu lợi nhuận. Do đó, dù nền tảng tăng trưởng tốt, ngành quỹ vẫn chưa trở thành kênh dẫn vốn quy mô lớn cho doanh nghiệp và nền kinh tế.

Nhiều bất cập cần tháo gỡ

Theo UBCKNN, việc sửa đổi Thông tư 98/2020/TT-BTC là cần thiết để ngành quỹ phát huy vai trò trong bối cảnh thị trường chứng khoán hướng tới phát triển bền vững và hội nhập sâu hơn. Dự thảo sửa đổi Thông tư 98/2020/TT-BTC tập trung mở rộng sản phẩm, tăng tính linh hoạt và bảo đảm an toàn hệ thống.

Nội dung được chú trọng đầu tiên là đa dạng hóa sản phẩm quỹ. Hai sản phẩm mới được đề xuất gồm quỹ đầu tư trái phiếu hạ tầng và quỹ đầu tư công cụ thị trường tiền tệ (MMF).

Quỹ đầu tư trái phiếu hạ tầng nhằm huy động nguồn lực để phát triển hạ tầng theo tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW, hỗ trợ mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nước thu nhập cao vào năm 2045. Đây là kênh giúp nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia đóng góp vốn cho các dự án lớn một cách minh bạch và có tổ chức.

Quỹ đầu tư công cụ thị trường tiền tệ (MMF), loại hình phổ biến trên thế giới, đầu tư vào công cụ thị trường tiền tệ kỳ hạn ngắn, thanh khoản cao và rủi ro thấp, là lựa chọn phù hợp với nhà đầu tư ưa an toàn. Việc bổ sung MMF giúp hoàn thiện hệ sinh thái quỹ, đồng thời gia tăng tính ổn định cho thị trường vốn.

Dự thảo sửa đổi Thông tư 98/2020/TT-BTC cũng sửa đổi quy định về quỹ chỉ số. Mặc dù đã có khung pháp lý từ năm 2020, nhưng chưa có quỹ nào được thành lập do hạn mức đầu tư chưa phù hợp. Việc điều chỉnh nhằm đảm bảo quỹ chỉ số có thể vận hành theo đúng thông lệ quốc tế, qua đó tạo dư địa phát triển dòng vốn thụ động và tăng sự đa dạng sản phẩm trên thị trường.

Ngoài việc bổ sung sản phẩm, dự thảo còn điều chỉnh danh mục tài sản được phép đầu tư của quỹ đóng và quỹ mở. Sau khi Nghị định số 245/2025/NĐ-CP quy định IPO phải đi kèm niêm yết và yêu cầu xếp hạng tín nhiệm với trái phiếu chào bán ra công chúng, việc chuyển các loại cổ phiếu và trái phiếu này vào nhóm chứng khoán niêm yết sẽ tăng sức cầu từ các quỹ, hỗ trợ doanh nghiệp huy động vốn qua thị trường.

Một điểm quan trọng khác là bổ sung phương pháp quản lý thanh khoản cho quỹ mở. Với đặc điểm nhà đầu tư cá nhân dễ bị tác động bởi tâm lý, tình trạng rút vốn hàng loạt có thể tạo hiệu ứng lan rộng. Áp dụng chuẩn mực thanh khoản theo khuyến nghị IOSCO sẽ giúp tăng sức chống chịu của quỹ và đảm bảo an toàn hệ thống.

Dự thảo cũng siết chặt quy định về phân phối chứng chỉ quỹ trên môi trường trực tuyến để phù hợp với xu hướng số hóa nhưng vẫn đảm bảo tính minh bạch và bảo vệ nhà đầu tư. Việc bổ sung quy định cho các kênh phân phối số là cần thiết khi công nghệ ngày càng được ứng dụng mạnh mẽ trong dịch vụ tài chính.

Bên cạnh đó, nhiều nội dung kỹ thuật khác cũng được điều chỉnh theo hướng tạo thuận lợi cho hoạt động quỹ, như đơn giản hóa chế độ báo cáo định kỳ, cho phép đại hội nhà đầu tư thường niên của quỹ mở và quỹ hoán đổi danh mục thực hiện theo Điều lệ, hay cải tiến hoạt động giao dịch chứng chỉ quỹ để tăng tính linh hoạt.

Với nền kinh tế tăng trưởng, tầng lớp trung lưu mở rộng và nhu cầu đầu tư dài hạn gia tăng, ngành quỹ có cơ hội phát triển mạnh trong giai đoạn mới. Việc sửa đổi Thông tư số 98/2020/TT-BTC không chỉ hoàn thiện khung pháp lý mà còn tạo nền tảng để ngành quỹ trở thành kênh huy động vốn quan trọng, góp phần nâng cao mức độ chuyên nghiệp và hỗ trợ thị trường chứng khoán phát triển bền vững trong những năm tới.