Một năm vận hành nhiều dấu ấn và nền tảng cho giai đoạn chuẩn hóa

Năm 2025 được VSDC đánh giá là giai đoạn có nhiều dấu ấn quan trọng đối với hạ tầng và vận hành thị trường, tạo nền tảng để bước vào quá trình chuẩn hóa theo thông lệ quốc tế. Phát biểu khai mạc Hội nghị, TS. Nguyễn Sơn - Chủ tịch Hội đồng thành viên VSDC, cho rằng 2025 là một năm đặc biệt, không chỉ với kinh tế Việt Nam mà còn với thị trường chứng khoán. Điểm nhấn lớn nhất là hệ thống công nghệ thông tin KRX được đưa vào vận hành từ tháng 5/2025, tạo nền tảng kỹ thuật để chuẩn hóa toàn bộ quy trình giao dịch, lưu ký và thanh toán. Hệ thống mới vận hành an toàn, thông suốt, góp phần nâng năng lực xử lý giao dịch của thị trường và mở ra điều kiện triển khai nhiều sản phẩm, dịch vụ mới.

Sự kiện thứ hai có ý nghĩa quan trọng là ngày 8/10/2025, FTSE Russell công bố nâng hạng thị trường Việt Nam từ cận biên lên mới nổi thứ cấp. Theo TS. Nguyễn Sơn, nâng hạng mang lại cơ hội thu hút dòng vốn quốc tế, đồng thời tăng khả năng huy động vốn cho doanh nghiệp trong nước. Tuy nhiên, đi kèm với đó là yêu cầu phải hoàn thiện hạ tầng vận hành ở mức cao hơn, phù hợp với tiêu chí FTSE và xa hơn là MSCI.

Báo cáo tại Hội nghị cho thấy, thị trường tiếp tục duy trì hoạt động ổn định và tăng trưởng. Thanh khoản cải thiện, điểm số đi lên và mức độ minh bạch được nâng cao. Trong bối cảnh đó, VSDC đảm nhiệm vai trò then chốt trong việc duy trì an toàn thanh toán, giám sát lưu ký và bảo đảm quyền lợi nhà đầu tư.

Tính đến ngày 15/10/2025, tổng số tài khoản nhà đầu tư đạt hơn 11,19 triệu, tăng hơn 2,1 triệu tài khoản so với cùng kỳ năm trước. Tài khoản phái sinh đạt hơn 2,33 triệu, tăng hơn 547 nghìn tài khoản. Tổng số dư chứng khoán lưu ký đạt trên 192 tỷ đơn vị. Các số liệu này phản ánh mức độ mở rộng nhanh của thị trường và là căn cứ cho thấy yêu cầu nâng cao chất lượng hạ tầng là rất cấp thiết.

TS. Nguyễn Sơn cho rằng, năm 2026 mang tính chất bản lề, bởi đây là năm Việt Nam chính thức ở trạng thái thị trường mới nổi theo FTSE. Việc chuẩn hóa quy trình, nâng cấp hệ thống và tiếp tục hoàn thiện sản phẩm – dịch vụ sẽ là yếu tố quyết định năng lực vận hành của thị trường trong chu kỳ mới.

Phối hợp giữa VSDC và thành viên: nền tảng vận hành thông suốt và an toàn

Theo bà Nguyễn Thị Thanh Hà – Phó Tổng Giám đốc VSDC, trong năm 2025, Tổng Công ty đã tập trung nâng cấp hạ tầng công nghệ, tăng cường giám sát thành viên và chuẩn hóa quản lý thông tin người sở hữu chứng khoán. Việc tuân thủ quy chế và quy trình nghiệp vụ được các thành viên lưu ký thực hiện ngày càng chặt chẽ, tạo điều kiện để các hoạt động đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán diễn ra đúng thời hạn.

Trong quá trình đưa hệ thống KRX vào vận hành, VSDC phối hợp cùng Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (HOSE), Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), các sở giao dịch và thành viên thị trường để chuẩn bị điều kiện kỹ thuật và nhân sự. Nhiều khâu yêu cầu đồng bộ phức tạp, tuy nhiên việc bố trí nguồn lực đầy đủ giúp hệ thống chính thức đi vào hoạt động ổn định từ tháng 5/2025.

Cùng với đó, VSDC đã tích cực tham gia quá trình hoàn thiện pháp lý liên quan đến đăng ký, lưu ký và bù trừ – thanh toán. Tổng Công ty phối hợp với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam (VNX) và thành viên triển khai nhiều giải pháp phục vụ nâng hạng, trong đó có việc đề xuất và hoàn thiện quy trình thanh toán giao dịch mua chứng khoán không yêu cầu nộp tiền trước (NPF) dành cho nhà đầu tư tổ chức nước ngoài – một tiêu chí quan trọng trong đánh giá nâng hạng.

VSDC cũng tham gia xây dựng mô hình tài khoản giao dịch tổng (omnibus account), góp ý sửa đổi Luật Chứng khoán, nghị định và thông tư liên quan; đồng thời chuẩn bị cho hệ thống giao tiếp điện tử (STP) giữa công ty chứng khoán và ngân hàng lưu ký. Đây đều là những hạng mục gắn trực tiếp với yêu cầu kỹ thuật theo thông lệ quốc tế.

Theo VSDC, hầu hết thành viên lưu ký đã nắm bắt tốt quy chế và quy trình liên quan đến nghiệp vụ. Hồ sơ được xử lý đúng hạn, các sai sót được trao đổi và khắc phục kịp thời, đảm bảo quyền lợi nhà đầu tư. Công tác quản lý rủi ro về giao dịch, bù trừ và thanh toán ngày càng được chú trọng, nhất là trong bối cảnh quy mô giao dịch tăng mạnh và chuẩn mực vận hành nâng cao.

Những yếu tố này góp phần giúp thị trường duy trì trạng thái an toàn trong các phiên có thanh khoản lớn, đồng thời tạo dư địa để triển khai thêm những mô hình nghiệp vụ mới khi điều kiện kỹ thuật cho phép.

Chuẩn hóa hạ tầng, mở rộng dịch vụ và nâng cao tính sẵn sàng của thị trường

Theo định hướng được Lãnh đạo VSDC đưa ra, trong thời gian còn lại của năm 2025 và suốt năm 2026, Tổng Công ty sẽ tiếp tục bám sát các nhiệm vụ do Bộ Tài chính và UBCKNN giao. Trọng tâm lớn nhất là chuẩn hóa toàn bộ khung vận hành theo tiêu chuẩn quốc tế, bao gồm kỹ thuật, quy trình và pháp lý.

Bên cạnh đó, tiếp tục rà soát và sửa đổi các quy chế hoạt động nghiệp vụ tại VSDC, bảo đảm sự phù hợp với văn bản pháp lý mới. VSDC cũng đang nghiên cứu triển khai mô hình CCP cho thị trường cơ sở, giao dịch trong ngày và bán chứng khoán chờ về, dựa trên khả năng kỹ thuật của KRX và trình cấp có thẩm quyền khi đủ điều kiện.

Song song đó, VSDC dự kiến đầu tư nâng cấp hệ thống Cổng giao tiếp điện tử với tổ chức đăng ký chứng khoán, phát triển cổng giao tiếp trực tuyến với thành viên, nâng cấp hệ thống đại lý chuyển nhượng cho quỹ mở và quỹ hưu trí bổ sung, và triển khai dịch vụ sổ lưu ký điện tử (E-Passbook). Những hạng mục này giúp nâng cao chất lượng phục vụ, giảm thủ tục thủ công và tăng tốc độ xử lý nghiệp vụ.

Đối với công tác nâng hạng, VSDC sẽ tiếp tục phối hợp triển khai mô hình tài khoản tổng, tham gia Đề án kết nối Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để chuẩn hóa dữ liệu nhà đầu tư, đồng thời chuẩn bị các điều kiện phục vụ đề án thị trường các-bon và nghiên cứu phát triển các sản phẩm phái sinh mới như phái sinh vàng, phái sinh hàng hóa theo chỉ đạo của cơ quan quản lý.

Tính đến ngày 15/10/2025, VSDC đã xử lý khối lượng đăng ký, hủy đăng ký và lưu ký ở mức cao, với 422 mã chứng khoán đăng ký mới, hơn 23,997 triệu chứng khoán đăng ký bổ sung, 344 mã chứng quyền đăng ký và 185 mã chứng quyền hủy đăng ký. Các hoạt động thanh toán thực hiện hơn 10,163 triệu tỷ đồng giao dịch cơ sở và hơn 12.029 tỷ đồng giao dịch phái sinh.

Nhìn tổng thể, năm 2026 sẽ là giai đoạn tăng tốc của quá trình chuẩn hóa. Khi các nhóm nhiệm vụ về mô hình đối tác bù trừ trung tâm (Central Counterparty – CCP), xử lý giao dịch thẳng (Straight Through Processing – STP), cơ chế thanh toán không yêu cầu nộp tiền trước (No Pre-Funding – NPF), tài khoản giao dịch tổng (Omnibus Account) và chuẩn hóa dữ liệu nhà đầu tư được triển khai đúng tiến độ, thị trường sẽ có nền tảng kỹ thuật đầy đủ hơn để đáp ứng tiêu chí nâng hạng và thu hút dòng vốn dài hạn. Đây đều là các cấu phần quan trọng giúp giảm rủi ro đối tác, tăng tự động hóa, tạo thuận lợi cho nhà đầu tư nước ngoài và nâng cao mức độ minh bạch của hệ thống. Khi các tiêu chuẩn này được đáp ứng, thị trường mới nổi của Việt Nam có điều kiện tiến tới các chuẩn quốc tế cao hơn trong giai đoạn tiếp theo.