Thu hút các nhà đầu tư tư nhân
Nền kinh tế Việt Nam tiếp tục tăng trưởng nhanh, kéo theo nhu cầu điện tăng mạnh qua từng năm. Quy hoạch điện VIII dự báo tổng nhu cầu đầu tư cho ngành điện giai đoạn 2021 - 2030 lên tới khoảng 134 tỷ USD, trong đó nguồn vốn tư nhân được kỳ vọng sẽ chiếm tỷ trọng lớn nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển hệ thống hiện đại, linh hoạt và phát thải thấp.
Chia sẻ tại Hội thảo “Thúc đẩy khối tư nhân tham gia đầu tư vào ngành năng lượng” do Văn phòng Dịch vụ Dự án Liên Hợp Quốc (UNOPS), thông qua Đối tác Chuyển dịch Năng lượng Đông Nam Á (ETP), phối hợp với Vụ Tài chính - Kinh tế ngành (Bộ Tài chính) tổ chức vừa qua, ông Lê Tuấn Anh - Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế - ngành (Bộ Tài chính) nhấn mạnh, Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ của nền kinh tế, với tốc độ tăng trưởng GDP khả quan và nhu cầu năng lượng dự kiến tăng trung bình 8 đến 10% mỗi năm trong thập kỷ tới.
 |
| Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã xác định rõ mục tiêu hiện đại hoá hệ thống năng lượng, phát triển thị trường năng lượng cạnh tranh. |
Bên cạnh đó, Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã xác định rõ mục tiêu hiện đại hoá hệ thống năng lượng, phát triển thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch và ưu tiên huy động mọi nguồn lực xã hội cho phát triển năng lượng tái tạo đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2045.
Tại Hội thảo, các chuyên gia đầu ngành đã chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, phân tích khung pháp lý tài chính hiện hành. Đồng thời, đánh giá các thách thức tồn tại và đề xuất các mô hình tài chính sáng tạo nhằm thúc đẩy sự tham gia mạnh mẽ hơn nữa của khu vực tư nhân vào quá trình chuyển dịch năng lượng của Việt Nam.
Giám đốc Dự án Quỹ châu Á - PRIM về nâng cao khả năng thu hút vốn cho ngành Năng lượng sạch Việt Nam Filip Graovac đánh giá, cùng với Nghị quyết số 68-NQ/TW, Nghị quyết số 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã cho thấy đây không chỉ là thay đổi về hành chính mà còn tạo sự rõ ràng cho nhà đầu tư, rằng Chính phủ đã hiểu và sẽ giải quyết các khó khăn mà nhà đầu tư gặp phải, trong đó có vấn đề về phê duyệt dự án, hợp đồng mua bán điện…
 |
| Các chuyên gia thảo luận tại Hội thảo. |
Bên cạnh đó, Việt Nam có cấu trúc kinh tế đang phát triển, xác định phát triển các ngành công nghiệp quan trọng như công nghiệp bán dẫn. Nhiều công ty cam kết sử dụng năng lượng sạch - điều mà không phải thị trường mới nổi nào cũng có… Đây là những điểm quan trọng để thu hút nhà đầu tư tư nhân vào lĩnh vực năng lượng. Ông Filip Graovac khuyến nghị, với hệ thống chính sách “có thể dự đoán được”, triển khai chính sách nhất quán, khi đó “sẽ không có gì ngăn cản việc thúc đẩy, nhân rộng đầu tư trong tương lai”.
Nhìn từ cơ chế giá FIT trong thu hút đầu tư vào lĩnh vực năng lượng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam Nguyễn Anh Tuấn cho rằng, để thu hút đầu tư tư nhân, không có một chính sách quan trọng nhất, mà đòi hỏi phải có chính sách tổng thể, cân nhắc thiệt - hơn, các vấn đề có thể gây ra, từ đó hoàn chỉnh bộ chính sách/tập hợp các công cụ chính sách để thúc đẩy phát triển theo hướng bền vững.
Ông Bùi Thanh Minh - Phó Giám đốc Văn phòng Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân khẳng định, tăng trưởng của nhiều ngành công nghiệp đang phụ thuộc ngày càng lớn vào điện sạch. “Nếu không có nguồn lực đầu tư mạnh mẽ, cả an ninh năng lượng và năng lực cạnh tranh quốc gia đều bị đe dọa”, ông Bùi Thanh Minh nói.
Hoàn thiện các khung chính sách
Tại Hội thảo, các chuyên gia cũng nhận định, dù đối mặt nhiều thách thức, Việt Nam có cơ hội lớn để trở thành điểm đến đầu tư năng lượng hấp dẫn nếu sớm tháo gỡ những nút thắt hiện nay. Điều quan trọng nhất là xây dựng một khung chính sách ổn định và có khả năng dự đoán.
Theo GS. Robert J.R.Elliott – Chuyên gia LSE Consulting (Đại học Birmingham), ổn định chính sách không chỉ là điều kiện quan trọng mà là nền tảng quyết định thành công trong thu hút vốn tư nhân. Điều này đòi hỏi việc hoàn thiện luật sớm và các quy trình cấp phép minh bạch hơn và mô hình hợp đồng PPA chuẩn phù hợp với thông lệ quốc tế.
Cùng với chính sách, việc cho phép tư nhân tham gia đầu tư lưới điện theo hình thức PPP được xem là giải pháp quan trọng để giảm gánh nặng ngân sách và đẩy nhanh tiến độ. Nhiều quốc gia đã thành công khi mở cửa lĩnh vực này, và Việt Nam hoàn toàn có thể tham khảo mô hình đó.
Ngoài ra, Việt Nam cần phát triển mạnh mẽ thị trường tài chính xanh. Mặc dù trái phiếu xanh đã xuất hiện, quy mô thị trường vẫn quá nhỏ so với nhu cầu.
Theo ông Bùi Thanh Minh, nếu muốn thu hút các quỹ đầu tư quốc tế, Việt Nam phải có hệ thống phân loại xanh rõ ràng và tạo ra các ưu đãi đủ hấp dẫn cho trái phiếu xanh.
"Khi các công cụ tài chính xanh được chuẩn hóa, dòng vốn dài hạn cho các dự án năng lượng tái tạo sẽ dễ dàng hơn nhiều. Cuối cùng, việc nuôi dưỡng niềm tin của nhà đầu tư là yếu tố quan trọng nhất. Một môi trường chính sách ổn định không chỉ giúp giảm chi phí vốn mà còn tạo động lực cho các dự án mới. Khi niềm tin được củng cố, dòng vốn tư nhân sẽ tự dịch chuyển vào những lĩnh vực Việt Nam có lợi thế cạnh tranh như điện gió ngoài khơi, năng lượng mặt trời, hydrogen xanh và hệ thống lưu trữ năng lượng", ông Bùi Thanh Minh chia sẻ.
