Thanh tra trái phiếu: Rà soát hồi tố, không phải thắt chặt

Theo báo cáo phân tích mới công bố của Công ty Chứng khoán Vietcap, việc Thanh tra Chính phủ công bố Kết luận số 276/KL-TTCP về phát hành và sử dụng vốn từ trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ của 67 tổ chức phát hành trong giai đoạn 2015-2023 không phải là tín hiệu cho thấy cơ quan quản lý sẽ “siết” thêm thị trường trái phiếu.

Báo cáo nêu rõ, Kết luận này là một cuộc thanh tra tuân thủ hồi tố, được triển khai theo Quyết định số 605 (tháng 10/2023), diễn ra sau giai đoạn chấn chỉnh mạnh mẽ của năm 2022. Đây là bước tổng kết nhằm đánh giá việc thực thi quy định trong quá khứ, chứ không phải là hành động siết tín dụng hay phát hành mới.

Vietcap cho rằng các sai phạm được nêu, như hồ sơ phát hành chưa đầy đủ, sử dụng vốn sai mục đích, hoặc công bố thông tin chậm, chủ yếu là các tồn tại lịch sử, diễn ra trước khi khung pháp lý được hoàn thiện thông qua Nghị định số 65/2022/NĐ-CP, Luật Chứng khoán 2024 và gần nhất là Nghị định số 245/2025/NĐ-CP.

Từ cuối năm 2022, thị trường đã bước vào giai đoạn kiểm soát chặt hơn nhưng minh bạch hơn, với quy định rõ ràng về hồ sơ phát hành, tiêu chuẩn nhà đầu tư chuyên nghiệp, xếp hạng tín nhiệm và giới hạn nợ/vốn chủ sở hữu.

“Những điều chỉnh này giúp thị trường vận hành kỷ luật hơn và bảo vệ nhà đầu tư tốt hơn, đồng thời không làm mất đi vai trò huy động vốn trung-dài hạn của trái phiếu doanh nghiệp”, Vietcap nhấn mạnh.

Doanh nghiệp và ngân hàng giữ ổn định, thị trường củng cố niềm tin

Báo cáo của Vietcap phân tích sâu 3 nhóm doanh nghiệp được nhắc đến trong kết luận thanh tra: Các ngân hàng, Masan Group và Novaland Group, cho rằng tác động thực tế là hạn chế và không ảnh hưởng đến khả năng phát hành trong tương lai.

Thứ nhất, với nhóm ngân hàng (MBB, VPB, ACB, OCB, VIB), Vietcap cho biết, 5 tổ chức này đã phát hành 386 lô trái phiếu trị giá 255 nghìn tỷ đồng trong giai đoạn 2015–6/2023, chủ yếu để tăng vốn cấp 2 và mở rộng tín dụng. Các lỗi chủ yếu mang tính thủ tục, như hồ sơ thiếu chi tiết hoặc không tách biệt rõ dòng tiền, chứ không liên quan đến rủi ro mất khả năng thanh toán. Đến tháng 6/2023, 173 lô trái phiếu vẫn đang lưu hành (khoảng 98 nghìn tỷ đồng) mà không có khoản gốc hoặc lãi nào quá hạn.

Đáng chú ý, các ngân hàng đều đã rà soát và khắc phục sai sót, đồng thời cam kết duy trì kiểm soát nội bộ và bảo đảm quyền lợi trái chủ. Vietcap nhận định, kết luận thanh tra sẽ không ảnh hưởng đến khả năng phát hành trái phiếu mới của khối ngân hàng, khi nền tảng vốn và quản trị rủi ro đã được cải thiện rõ rệt.

Thứ hai, với Masan Group, sáu công ty thành viên bị nêu tên với tổng giá trị phát hành 19 nghìn tỷ đồng. Vi phạm chủ yếu liên quan đến hồ sơ phát hành và việc dùng vốn để tái cơ cấu nợ mà không nêu rõ trong phương án. Tuy nhiên, toàn bộ các nghĩa vụ trái phiếu đã được Masan thanh toán trước hạn và không bị xử phạt do đã hết thời hiệu. Theo Vietcap, không có căn cứ nào cho thấy khả năng bị hạn chế phát hành trong tương lai.

Thứ ba, với Novaland Group (NVL), báo cáo cho biết doanh nghiệp đã tất toán 15,3 nghìn tỷ đồng trái phiếu (khoảng 44% dư nợ tính đến 30/9/2025) và đang thanh toán đúng hạn phần còn lại. NVL cũng đã giải trình và đề nghị cơ quan chức năng xem xét lại một số nội dung trong kết luận, đồng thời tiếp tục tái cơ cấu và đẩy nhanh tiến độ dự án. Vietcap đánh giá, trong ngắn hạn, NVL có thể ưu tiên vay ngân hàng thay vì phát hành mới, song triển vọng cải thiện dòng tiền và tiến độ dự án giúp giảm áp lực đáo hạn trái phiếu trong năm 2027.

Khung pháp lý vững hơn, thị trường minh bạch hơn

Vietcap nhận định, giai đoạn 2023–2025 là bước chuyển nền tảng quan trọng của thị trường trái phiếu doanh nghiệp, khi khung pháp lý được tái định hình toàn diện. Cụ thể, Nghị định số 65/2022/NĐ-CP đã siết chặt mục đích phát hành, bổ sung yêu cầu xếp hạng tín nhiệm và quy trình minh bạch hơn; Luật Chứng khoán 2024 mở rộng khái niệm nhà đầu tư chuyên nghiệp, đồng thời giới hạn phạm vi tham gia của nhà đầu tư cá nhân; Nghị định số 245/2025/NĐ-CP hoàn thiện cơ chế chào bán ra công chúng, rút ngắn thời gian niêm yết từ 90 xuống 30 ngày, qua đó giúp thị trường thứ cấp vận hành linh hoạt, minh bạch và tiệm cận thông lệ quốc tế.

Theo phân tích của Vietcap, việc Thanh tra Chính phủ công bố kết luận thanh tra đúng thời điểm này giúp tăng cường kỷ luật công bố thông tin, củng cố niềm tin nhà đầu tư và tạo cơ sở cho giai đoạn phục hồi bền vững của thị trường trái phiếu.

“Đây không phải là dấu hiệu siết chặt, mà là bước hoàn thiện quá trình tái định hình thị trường trái phiếu doanh nghiệp,  hướng đến minh bạch, chuẩn hóa và ổn định hơn trong dài hạn”, Vietcap khẳng định.

Báo cáo của Vietcap cho thấy, tác động ngắn hạn từ kết luận thanh tra là hạn chế, trong khi tác động dài hạn là tích cực. Thị trường trái phiếu Việt Nam đang đi đúng hướng: chặt chẽ hơn, chuyên nghiệp hơn, và đáng tin cậy hơn, tạo nền tảng cho kênh huy động vốn doanh nghiệp phục hồi mạnh mẽ trong giai đoạn tới.