Rút gọn thủ tục, phân cấp triệt để

Phóng viên: Bộ Tài chính mới đây đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 254/2025/NĐ-CP về quản lý, thanh quyết toán dự án đầu tư công. Xin ông chia sẻ những điểm mới đáng chú ý trong Nghị định lần này so với quy định trước đây?

Ông Dương Bá Đức: Trong thời gian qua, việc hoàn thiện hệ thống pháp luật luôn được Đảng và Chính phủ đặc biệt quan tâm chỉ đạo, coi đây là khâu then chốt nhằm tạo đột phá về thể chế, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Nhà nước đã điều chỉnh nhiều chế độ, chính sách tại các luật như: Ngân sách nhà nước, Đầu tư công, Đất đai. Trên cơ sở đó, Bộ Tài chính trình Chính phủ ban hành Nghị định số 254/2025/NĐ-CP ngày 26/9/2025 với nhiều điểm mới quan trọng so với quy định trước đây nhằm hoàn thiện khung pháp lý phù hợp với hệ thống pháp luật có liên quan.

Một trong những nội dung nổi bật của Nghị định là thể chế hóa chủ trương phân cấp, phân quyền, cải cách triệt để thủ tục hành chính theo tinh thần Kết luận số 119-KL/TW ngày 20/01/2025 của Bộ Chính trị về định hướng đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật.

Căn cứ Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đầu tư công, Nghị định đã phân cấp, phân quyền triệt để cho chủ đầu tư trong việc lập đề nghị thanh toán, quản lý tạm ứng vốn theo hợp đồng/dự toán, thu hồi tạm ứng và chịu trách nhiệm toàn diện về tính chính xác của các nội dung kê khai tại hồ sơ thanh toán. Cơ quan thanh toán chỉ thực hiện nhiệm vụ trên cơ sở hồ sơ do chủ đầu tư gửi đến, qua đó giảm thiểu tối đa sự chồng chéo, can thiệp hành chính không cần thiết.

Nghị định cũng phân cấp toàn bộ hoạt động kiểm soát, thanh toán đối với các dự án đầu tư công thuộc phạm vi bí mật nhà nước (mật, tối mật, tuyệt mật) của Bộ Công an và Bộ Quốc phòng cho các cơ quan chức năng được hai bộ này ủy quyền. Đây là bước tiến quan trọng trong việc bảo đảm tính linh hoạt, kịp thời trong công tác thanh toán.

Về thủ tục hành chính, Nghị định đã cắt giảm 33% số lượng thủ tục hành chính, từ 3 xuống còn 2 thủ tục hành chính so với quy định tại Nghị định số 99/2021/NĐ-CP. Đặc biệt, ước tính giảm tới 70% số lượng văn bản, giấy tờ giao dịch tại cơ quan thanh toán nhờ rút gọn thành phần hồ sơ thanh toán, lược bỏ nhiều chỉ tiêu và tài liệu không cần thiết. Đặc biệt, thời gian thanh toán vốn được rút ngắn từ 3 ngày thành tối đa 2 ngày làm việc; riêng tạm ứng vốn là trong 01 ngày làm việc.

Một điểm mới quan trọng khác là mở rộng phạm vi quyết toán, cho phép các dự án dừng thực hiện theo văn bản của người phê duyệt dự án cũng được lập hồ sơ quyết toán dự án hoàn thành. Nghị định cũng bổ sung quy định về việc thành lập tổ thẩm tra quyết toán để thực hiện thẩm tra quyết toán trước khi trình phê duyệt quyết toán. Điều này phù hợp với quy định về tổ chức lại đơn vị hành chính cấp tỉnh theo Luật Tổ chức Chính quyền địa phương năm 2025, Kết  luận số 127-KL/TW ngày 28/02/2025 và Kết luận số 137-KL/TW ngày 28/3/2025 của Bộ Chính trị. Quy định này cũng giảm tải cho các đơn vị chủ trì thẩm tra khi khối lượng công việc tăng lên do tổ chức lại địa giới hành chính.

Phóng viên: Những điểm mới đó sẽ giải quyết các vướng mắc nào trong thực tiễn thời gian qua, thưa ông?

Ông Dương Bá Đức: Trên thực tế, quá trình thực hiện Nghị định số 99/2021/NĐ-CP trước đây đã bộc lộ một số bất cập, đặc biệt trong khâu kiểm soát, thanh toán vốn đầu tư công. Theo quy định cũ, cơ quan thanh toán phải kiểm soát thanh toán trên cơ sở hồ sơ pháp lý do chủ đầu tư lập và cung cấp. Tuy nhiên, nhiều nội dung trong các hồ sơ này, nhất là hợp đồng xây dựng, phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng... có tính chất kỹ thuật sâu, vượt ra ngoài phạm vi chuyên môn và chức năng của cơ quan thanh toán.

Điều này không chỉ gây khó khăn cho Kho bạc Nhà nước trong việc đánh giá, thẩm định mà còn tạo áp lực không cần thiết cho chủ đầu tư khi phải nộp các bộ hồ sơ đồ sộ, mất nhiều thời gian, công sức chuẩn bị và bất cập trong thực hiện dịch vụ công điện tử hóa toàn phần.

Với Nghị định số 254/2025/NĐ-CP, những vướng mắc này đã được tháo gỡ một cách căn cơ. Việc đơn giản hóa hồ sơ thanh toán, rút gọn thành phần giấy tờ không chỉ giúp giảm khối lượng hồ sơ phải cung cấp và lưu trữ, mà còn tạo thuận lợi đáng kể cho việc số hóa thủ tục hành chính, không phụ thuộc vào khoảng cách địa lý, giảm chi phí đi lại, tiết kiệm thời gian cho các bên liên quan.

Quan trọng hơn, Nghị định lần này thể hiện rõ nguyên tắc phân cấp, phân quyền, giao trách nhiệm pháp lý cho chủ đầu tư trong việc xác lập và chịu trách nhiệm đối với thông tin trong hồ sơ thanh toán. Cơ quan thanh toán, cụ thể là Kho bạc Nhà nước sẽ chỉ thực hiện việc thanh toán dựa trên các thông tin do chủ đầu tư cung cấp, đúng với chức năng kiểm soát theo quy định. Điều này giúp phân định rõ ràng trách nhiệm giữa các bên, đảm bảo tính minh bạch, đúng quy định pháp luật, đồng thời đẩy nhanh tiến độ giải ngân và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

Nói cách khác, các quy định mới trong Nghị định không chỉ tháo gỡ các "nút thắt" kỹ thuật trong thực tiễn triển khai, mà còn góp phần hiện đại hóa công tác quản lý đầu tư công theo hướng công khai, minh bạch và chuyên nghiệp hơn.

Tinh chỉnh, cắt giảm biểu mẫu quyết toán

Phóng viên: Để Nghị định sớm đi vào thực tiễn, Bộ Tài chính đã ban hành ngay Thông tư hướng dẫn cùng ngày ban hành Nghị định. Ông có thể khái quát những điểm nổi bật của Thông tư này?

Ông Dương Bá Đức: Ngay sau khi Chính phủ ban hành Nghị định số 254/2025/NĐ-CP ngày 26/9/2025 về quản lý, thanh toán, quyết toán dự án sử dụng vốn đầu tư công, Bộ Tài chính đã kịp thời ban hành Thông tư số 91/2025/TT-BTC cùng ngày để hướng dẫn triển khai, đảm bảo chính sách được áp dụng đồng bộ, thống nhất từ Trung ương đến địa phương. Đây là một bước chuẩn bị chủ động và rất quan trọng, nhằm đưa các quy định mới nhanh chóng đi vào thực tiễn.

Thông tư số 91/2025/TT-BTC có một số điểm mới nổi bật so với Thông tư số 96/2021/TT-BTC trước đây. Cụ thể, Thông tư đã điều chỉnh phù hợp với quy định mới của Luật Ngân sách nhà nước, theo đó không còn quy định cơ quan tài chính ban hành thông báo thẩm định quyết toán. Thay vào đó, thẩm quyền xét duyệt quyết toán được giao cho đơn vị dự toán cấp trên trực tiếp. Vì vậy, Thông tư đã bỏ mẫu biểu thông báo thẩm định của cơ quan tài chính, đồng thời bổ sung mẫu biểu thông báo xét duyệt quyết toán của đơn vị dự toán cấp trên và mẫu văn bản kiểm tra quyết toán của cơ quan tài chính, đảm bảo thống nhất áp dụng trên toàn quốc.

Để phù hợp với thực tế tổ chức chính quyền 2 cấp tại địa phương, Thông tư đã quy định rõ hơn hệ thống mẫu biểu phục vụ công tác quyết toán, với tinh thần đơn giản hóa tối đa, tạo thuận lợi cho các địa phương trong triển khai thực hiện.

Thông tư hướng đến mục tiêu tin học hóa, chuẩn hóa dữ liệu và tăng tính liên thông trong công tác quyết toán. Hệ thống mẫu biểu đã được tinh chỉnh, rút gọn và đồng bộ hóa, giúp giảm số lượng biểu mẫu, nội dung thể hiện rõ ràng, dễ hiểu, tạo thuận lợi cho công tác tổng hợp, báo cáo và quản lý. Đối với công tác tổng hợp và báo cáo quyết toán niên độ, Thông tư quy định 05 mẫu biểu, giảm 04 mẫu so với quy định trước đó. Đối với quyết toán dự án hoàn thành, Thông tư quy định 12 mẫu biểu, giảm 03 mẫu và 01 phụ lục so với trước.

Thông tư này được ban hành kịp thời, bám sát các thay đổi của Luật và Nghị định, đảm bảo sự đồng bộ, rõ ràng, tinh gọn và hiệu quả trong công tác quyết toán vốn đầu tư công. Việc đơn giản hóa mẫu biểu không chỉ giảm thời gian, chi phí và áp lực cho các chủ đầu tư, mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa quy trình quản lý, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

Đẩy nhanh "dòng chảy" vốn đến công trình, dự án

Phóng viên: Những quy định mới tại Nghị định cũng như Thông tư hướng dẫn được kỳ vọng sẽ tác động như thế nào đến tiến độ cũng như mục tiêu giải ngân vốn đầu tư công năm nay, thưa ông?

Ông Dương Bá Đức: Tại các nghị quyết phiên họp Chính phủ thường kỳ và các công điện chỉ đạo gần đây, Thủ tướng Chính phủ đã nhiều lần nhấn mạnh yêu cầu giải ngân 100% kế hoạch vốn đầu tư công năm 2025. Đây là nhiệm vụ quan trọng, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giải quyết việc làm và tạo động lực phát triển trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn.

Nghị định số 254/2025/NĐ-CP và Thông tư hướng dẫn được ban hành và có hiệu lực ngay từ cuối tháng 9/2025 - thời điểm mang tính bản lề khi các hoạt động giải ngân vốn đầu tư công thường tập trung dồn vào những tháng cuối năm. Vì vậy, các quy định mới được kỳ vọng sẽ tác động nhanh, trực tiếp và rõ nét đến tiến độ giải ngân trong giai đoạn then chốt này.

Cụ thể, việc đơn giản hóa thành phần hồ sơ thanh toán, lược bỏ các tài liệu không cần thiết và giảm số lượng chứng từ phải nộp giúp giảm đáng kể áp lực cho cả chủ đầu tư và cơ quan thanh toán. Nhờ đó, hạn chế tình trạng “ùn tắc” hồ sơ như trước đây, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc gửi hồ sơ điện tử qua Cổng dịch vụ công hoặc qua bưu chính, không còn bị ràng buộc bởi yếu tố địa lý hay thủ tục hành chính rườm rà.

Quy định rút gọn các chỉ tiêu trong bảng kê, bảng xác định khối lượng công việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, đồng thời phân cấp mạnh cho chủ đầu tư chịu trách nhiệm toàn diện về hồ sơ thanh toán sẽ giúp rút ngắn thời gian xử lý, đẩy nhanh dòng chảy vốn đến công trình, dự án, đảm bảo nguồn vốn được giải ngân kịp thời, đúng tiến độ.

Tất cả những thay đổi này đều hướng tới mục tiêu tạo ra một quy trình thanh toán thông thoáng hơn, minh bạch hơn và hiệu quả hơn, từ đó góp phần đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công trong những tháng còn lại của năm 2025, đảm bảo hoàn thành đúng mục tiêu Chính phủ đề ra.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn ông!