Hơn 16 nghìn cơ sở nhà đất cần xử lý

Báo cáo đánh giá tình hình, kết quả vận hành mô hình tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị kể từ ngày 01/7/2025, Bộ Tài chính cho biết, về bố trí trụ sở làm việc, hầu hết các địa phương đã ban hành quyết định phê duyệt phương án sắp xếp, bảo đảm điều kiện hoạt động thông suốt cho xã, phường, đặc khu. Nguyên tắc chung là tận dụng tối đa trụ sở hiện có, ưu tiên bố trí tập trung hoặc hoán đổi trụ sở với các đơn vị trên địa bàn. Nhiều trụ sở cơ quan cấp huyện cũ đã được sử dụng lại để bố trí cho cấp xã mới. Các địa phương cũng đã cân đối nguồn lực để cải tạo, sửa chữa, trong đó tập trung trước hết cho những khu vực thường xuyên tiếp và giải quyết công việc cho người dân, doanh nghiệp.

Tính đến ngày 15/9/2025, tổng số cơ sở nhà, đất dôi dư trên cả nước cần xử lý là 16.009 cơ sở. Trong đó, có 9.420 cơ sở phát sinh trước khi sắp xếp đơn vị hành chính và 6.589 cơ sở phát sinh bổ sung trong quá trình sắp xếp.

Đối với phương tiện phục vụ công tác, hiện có 133/3.321 đơn vị hành chính cấp xã được trang bị trên 2 xe ô tô; 549 đơn vị có 2 xe; 2.339 đơn vị có 1 xe. Tuy nhiên, vẫn còn 299 đơn vị tại 15 tỉnh chưa được trang bị xe ô tô. Riêng đặc khu Hoàng Sa (TP. Đà Nẵng) không tổ chức bộ máy hành chính nên không bố trí xe.

Đối với các xã chưa được trang bị xe ô tô, Bộ Tài chính đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 1953/QĐ-TTg ngày 10/9/2025 bổ sung có mục tiêu từ ngân sách trung ương cho các địa phương. Nhiều địa phương cũng đang chủ động điều chuyển xe từ sở, ngành cấp tỉnh (3 địa phương) hoặc bố trí kinh phí mua sắm bổ sung trong năm 2025 (10 địa phương).

Riêng TP. Hồ Chí Minh có 23 xã báo cáo chưa được trang bị xe nhưng thực tế vẫn có xe cũ đã hết hao mòn sử dụng; tỉnh Thanh Hóa chưa có kế hoạch cụ thể. Trước tình hình đó, Bộ Tài chính đã có công văn đề nghị tỉnh Thanh Hóa chủ động cân đối ngân sách địa phương, kết hợp nguồn trung ương bổ sung và huy động hợp pháp khác để đảm bảo cơ sở vật chất cho các đơn vị sau sắp xếp, đặc biệt ở vùng miền núi, khó khăn.

Về trang thiết bị, các đơn vị hành chính cấp xã mới cơ bản đã được bố trí đủ số lượng phục vụ công tác. Tuy nhiên, hiện vẫn còn 495/3.321 đơn vị chưa đáp ứng về máy móc, thiết bị, chủ yếu là chưa đạt yêu cầu về chất lượng.

Bộ Tài chính cũng cho biết, đối với việc phối hợp xử lý cơ sở nhà, đất, theo tổng hợp từ 32 bộ, cơ quan trung ương, đến nay có 13 bộ, cơ quan thông báo cho địa phương nơi có tài sản dôi dư; 5 bộ chưa thông báo; và 14 bộ báo cáo không có cơ sở nhà, đất dôi dư.

Tiếp tục rà soát, thống kê toàn diện

Trong quá trình triển khai sắp xếp tổ chức bộ máy, Bộ Tài chính đã tiếp nhận phản ánh, kiến nghị từ các địa phương và trực tiếp hướng dẫn, kiểm tra, tháo gỡ nhiều khó khăn, vướng mắc liên quan đến cơ sở vật chất và tài sản công. Theo phản ánh, hệ thống trụ sở làm việc tại một số xã, phường hiện đã xuống cấp, diện tích chưa đáp ứng yêu cầu, trang thiết bị phục vụ công tác chuyên môn còn thiếu và chưa đồng bộ, trong khi nguồn lực tài chính để cải tạo, sửa chữa, nâng cấp lại hạn chế.

Việc lập, phê duyệt và thực hiện các dự án cải tạo, sửa chữa cơ sở vật chất cũng còn nhiều bất cập. Với công trình trên 500 triệu đồng, theo quy định phải lập Báo cáo kinh tế - kỹ thuật, song cấp xã chưa xác định rõ đơn vị đủ năng lực, thẩm quyền để làm chủ đầu tư.

Ngoài ra, việc quyết định nhiệm vụ và dự toán kinh phí cho hoạt động sửa chữa, mua sắm trang thiết bị theo Nghị định số 98/2025/NĐ-CP của Chính phủ vẫn còn lúng túng, nhất là đối với các nhiệm vụ phát sinh đột xuất, quy mô nhỏ nhưng cần xử lý ngay.

Trong công tác sắp xếp, xử lý trụ sở và cơ sở nhà, đất, một khó khăn nổi bật là khâu điều chỉnh quy hoạch chuyên ngành. Quy trình, thủ tục điều chỉnh còn nhiều tầng nấc, thiếu cơ chế linh hoạt, khiến việc xử lý kéo dài, làm chậm tiến độ đưa tài sản vào sử dụng. Các quy định hiện hành như Nghị định số 186/2025/NĐ-CP mới chỉ đưa ra phương án xử lý mang tính cứng nhắc, chưa bao quát hết tình huống phát sinh. Hệ thống phần mềm quản lý tài sản công cũng được phản ánh còn chậm, thiếu ổn định và chưa đồng bộ.

Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cũng nêu rõ một số khó khăn khác. Theo đó, việc hợp nhất, sắp xếp đơn vị hành chính dẫn tới tình trạng vừa thừa, vừa thiếu trụ sở và các điều kiện vật chất khác. Nhiều trụ sở, cơ sở vật chất đã xuống cấp, diện tích hạn chế, buộc một số đơn vị phải hoạt động tại nhiều địa điểm, gây khó khăn trong chỉ đạo, điều hành, đặc biệt là tại các xã vùng sâu, vùng xa, xã sáp nhập từ nhiều địa bàn khác nhau. Việc chuyển đổi công năng trụ sở dôi dư cho mục đích y tế, giáo dục hay công trình công cộng cũng chưa khả thi do nhiều trụ sở nằm ở vị trí không thuận lợi hoặc không phù hợp về diện tích, công năng.

Ngoài ra, số lượng xe ô tô phục vụ công tác cấp xã vẫn thiếu so với tiêu chuẩn, định mức, trong khi nhiều địa phương chưa cân đối được nguồn kinh phí để mua sắm. Một số nơi chưa ban hành quy định về tiêu chuẩn, định mức xe chuyên dùng theo thẩm quyền. Vấn đề nhà ở công vụ, nhất là tại các xã miền núi, vùng khó khăn, cũng còn nhiều bất cập.

Trước thực trạng trên, Bộ Tài chính đề nghị tiếp tục rà soát, thống kê toàn diện việc sắp xếp, bố trí, xử lý, cải tạo, mua sắm tài sản công khi thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính, bảo đảm đủ điều kiện cho hoạt động quản lý nhà nước và cung cấp dịch vụ công. Đồng thời, cần khẩn trương ban hành quy định về tiêu chuẩn, định mức xe ô tô chuyên dùng theo Nghị định số 72/2023/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định số 153/2025/NĐ-CP) của Chính phủ để có cơ sở bố trí xe phục vụ các nhiệm vụ đặc thù.

Về phía mình, Bộ Tài chính cho biết sẽ tiếp tục theo sát tình hình thực tế ở các địa phương, kịp thời hướng dẫn, tập huấn nghiệp vụ, xử lý vướng mắc phát sinh. Trường hợp vượt thẩm quyền, Bộ sẽ báo cáo, kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.

Đáng chú ý, Bộ Tài chính cũng kiến nghị Bộ Chính trị xem xét cho phép các địa phương có thể tạm khai thác, cho thuê ngắn hạn trụ sở, nhà đất chưa đủ điều kiện đưa vào sử dụng nhằm tránh xuống cấp, đồng thời tạo thêm nguồn thu để bảo đảm chi phí bảo vệ, bảo quản tài sản. Đối với tài sản dôi dư, cần ưu tiên chuyển đổi công năng cho mục đích y tế, giáo dục, thể thao hoặc công cộng; nếu không phù hợp, sẽ xem xét sử dụng cho các mục đích khác phù hợp quy hoạch đất đai, bảo đảm công khai, minh bạch và tạo nguồn lực cho đầu tư phát triển.