Trong bối cảnh chuyển đổi số bùng nổ, doanh nghiệp công nghệ Việt Nam có tiềm năng lớn để vươn tầm khu vực và thế giới. Tuy nhiên, bài toán huy động vốn vẫn là rào cản lớn, khiến nhiều start-up gặp khó khăn trong việc mở rộng quy mô. Bối cảnh đó đặt ra yêu cầu về việc xây dựng một thị trường vốn linh hoạt, tạo điều kiện cho doanh nghiệp công nghệ tiếp cận nguồn tài chính phù hợp. Vấn đề này cũng được các chuyên gia thảo luận tại Tọa đàm “Tạo đòn bẩy thị trường vốn để các công ty công nghệ Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên số” do Báo Nhân dân tổ chức ngày 19/3.
Cần cơ chế tài chính linh hoạt
Trong bối cảnh số hóa toàn cầu, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ là động lực mà còn là chìa khóa để Việt Nam phát triển. Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, ban hành ngày 22/12/2024 nhấn mạnh, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là “đột phá ưu tiên hàng đầu” trong mô hình tăng trưởng mới của Đất nước.
Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu này, cần một hệ thống tài chính mạnh mẽ, trong đó thị trường vốn đóng vai trò trung tâm. Thị trường vốn không chỉ cung cấp nguồn lực tài chính mà còn tạo niềm tin cho nhà đầu tư, hỗ trợ sự phát triển của doanh nghiệp tư nhân nội địa, thúc đẩy trung tâm tài chính quốc tế và góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế theo định hướng của Đảng và Nhà nước.
Ông Lê Quốc Minh - Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam nhận định, Việt Nam là một trong những hệ sinh thái khởi nghiệp năng động nhất Đông Nam Á. Nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp đã nhận được đầu tư từ các quỹ trong và ngoài nước. Vai trò “bà đỡ” của Nhà nước trong việc hỗ trợ các start-up là vô cùng quan trọng, đặc biệt trong việc tạo ra hành lang pháp lý thuận lợi cho khởi nghiệp.
“Trải qua hơn 20 năm phát triển, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của Việt Nam ngày càng hoàn thiện, với các thành tố chính được nâng cao cả về số lượng lẫn chất lượng. Tuy nhiên, thị trường vốn tại Việt Nam vẫn chưa phát triển đồng bộ, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu tài chính của các start-up công nghệ. Hiện tại, nguồn vốn cho khởi nghiệp chủ yếu đến từ quỹ đầu tư, nhà đầu tư thiên thần, doanh nghiệp lớn, ngân hàng và quỹ tài chính. Nhưng chưa có cơ chế tài chính linh hoạt dành riêng cho các công ty công nghệ, khiến việc huy động vốn trở thành rào cản lớn”, ông Lê Quốc Minh nhận định.
"Tháo" rào cản về vốn
Theo ông Lê Quốc Minh, các quốc gia như Mỹ, Trung Quốc hay Singapore đều sở hữu thị trường vốn phát triển, giúp các start-up huy động vốn qua IPO, tạo ra những "kỳ lân" – các công ty được định giá trên 1 tỷ USD. Trong khi đó, dù hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam phát triển mạnh, nhưng số lượng "kỳ lân" vẫn còn hạn chế. Tính đến cuối năm 2021, Việt Nam có 4 kỳ lân công nghệ: VNG, MoMo, VNLife (VNPay) và Sky Mavis, đứng thứ ba Đông Nam Á sau Singapore và Indonesia.
Viện Chiến lược phát triển kinh tế số (IDS) nhận định, hiện nay Việt Nam đã có một số công ty công nghệ có tiềm năng cạnh tranh trên trường quốc tế, song các doanh nghiệp này không thể lớn do gặp rào cản về huy động vốn để phát triển quy mô. Cụ thể, theo quy định của Luật Chứng khoán số 54/2019/QH14 năm 2019, để thực hiện IPO trên sàn chứng khoán Việt Nam, doanh nghiệp cần bảo đảm có lợi nhuận trong 2 năm liên tiếp trước khi đăng ký IPO và không có lỗ lũy kế. Quy định này rất khó thực hiện đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ, bởi giai đoạn đầu tư ban đầu thường kèm theo thua lỗ tạm thời do chi phí đầu tư cao cho nghiên cứu và phát triển.
Các chuyên gia đề xuất cần sớm nghiên cứu cơ chế cho phép start-up công nghệ IPO mà không bị ràng buộc bởi điều kiện “không lỗ lũy kế”. Có thể thí điểm cơ chế này tại Trung tâm Tài chính Quốc tế đang xây dựng ở TP.Hồ Chí Minh và TP. Đà Nẵng, giúp thị trường vốn linh hoạt hơn.
Bà Nguyễn Ngọc Anh - Tổng Giám đốc SSI Asset Management cũng cho rằng, Việt Nam có nhiều lợi thế để trở thành điểm đến hàng đầu cho đầu tư công nghệ, nhưng cần cải thiện cơ chế IPO và chiến lược thoái vốn để thu hút nhà đầu tư nước ngoài. Các quỹ đầu tư mong muốn một thị trường ổn định, giúp họ hoạch định chiến lược dài hạn.
Ông Il-Dong Kwon - Giám đốc điều hành Boston Consulting Group Việt Nam, nhấn mạnh rằng Việt Nam có lực lượng kỹ sư tài năng, dân số trẻ am hiểu công nghệ và tốc độ chuyển đổi số nhanh. Các lĩnh vực tiềm năng như fintech, thương mại điện tử, AI, blockchain cần được hỗ trợ tiếp cận vốn để phát triển.
Việc tháo gỡ rào cản huy động vốn không chỉ giúp doanh nghiệp công nghệ Việt Nam bứt phá mà còn đưa Việt Nam trở thành trung tâm công nghệ số của khu vực, đúng với mục tiêu mà Nghị quyết số 57-NQ/TW đã đề ra.
