Chu kỳ tăng trưởng mới của Việt Nam trong bối cảnh thế giới nhiều bất định

Ông Dominic Scriven – Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Quản lý quỹ Dragon Capital.

Tại Lễ Trao giải Cuộc bình chọn Doanh nghiệp niêm yết (Vietnam Listed Company Awards – VLCA) lần thứ 18, kết hợp với Hội nghị Doanh nghiệp niêm yết thường niên năm 2025, ông Dominic Scriven – Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Quản lý quỹ Dragon Capital – đã lựa chọn chủ đề “Economic Outlook 2026” (Triển vọng kinh tế năm 2026) để nói về bức tranh thế giới xoay quanh năm nhóm rủi ro lớn: tiền tệ, các vấn đề nội tại của từng quốc gia, căng thẳng quốc tế, biến đổi khí hậu và công nghệ.

Theo ông, trên tổng thể gam màu nhiều bất định đó, Việt Nam không phải là ngoại lệ, nhưng lại đang ở một vị thế tương đối “nhẹ áp lực hơn” so với nhiều nền kinh tế mới nổi khác. Cách đặt Việt Nam trong bối cảnh so sánh – chứ không tách riêng – cho thấy một thực tế quan trọng: Bất kỳ chu kỳ tăng trưởng mới nào của Việt Nam, nếu hình thành, cũng đều gắn chặt với trạng thái “sóng to, gió lớn” của kinh tế toàn cầu. Việt Nam không đứng ngoài quỹ đạo chung, nhưng có thể tận dụng được những “khe cửa hẹp” của thời cuộc nếu các nền tảng nội tại đủ vững và biết ứng xử phù hợp với rủi ro mới.

Nội lực vĩ mô, doanh nghiệp và thị trường vốn: Trụ cột của chu kỳ mới

So với nhiều nền kinh tế mới nổi đang chịu áp lực mạnh từ tỷ giá, dòng vốn rút ra và lạm phát kéo dài, Việt Nam bước vào giai đoạn 2025–2026 với một trạng thái vĩ mô được đánh giá là ổn định tương đối: tăng trưởng quay lại quỹ đạo tích cực hơn, đầu tư xã hội được khơi thông dần, hoạt động xuất khẩu có dấu hiệu phục hồi sau giai đoạn suy giảm, trong khi tiêu dùng nội địa tiếp tục giữ vai trò là trụ đỡ quan trọng của nền kinh tế.

Triển vọng Tổng sản phẩm trong nước (Gross Domestic Product – GDP) trong những năm tới, theo đánh giá của nhiều tổ chức nghiên cứu, có khả năng tiệm cận vùng tăng trưởng cao nếu các động lực hiện tại được duy trì đúng nhịp. Điểm đáng chú ý là cấu trúc tăng trưởng đang trở nên đa trụ cột hơn: đầu tư công tạo nền cho hạ tầng, đầu tư trực tiếp nước ngoài (Foreign Direct Investment – FDI) tiếp tục là kênh mang công nghệ và đơn hàng sản xuất, khu vực tư nhân trong nước dần củng cố vai trò, còn thị trường tiêu dùng quy mô lớn là “đích đến” của cả nhà sản xuất lẫn nhà bán lẻ.

Ở góc độ chính sách, việc kiên trì theo đuổi mục tiêu tăng trưởng đi song song với ổn định kinh tế vĩ mô cho thấy cách tiếp cận chủ động của nhà điều hành. Thay vì chỉ dừng lại ở những tuyên bố định hướng, các nghị quyết về phát triển khu vực tư nhân, hoàn thiện khung khổ cho thị trường vốn, hay thúc đẩy đầu tư hạ tầng đang từng bước được cụ thể hóa bằng quy định và quy trình. Niềm tin của thị trường, vì thế, không chỉ đến từ khẩu hiệu, mà đến từ khả năng thực thi có kỷ luật và nhất quán.

Nhìn từ nền kinh tế thực, một trong những “nút thắt” nhưng đồng thời cũng là “nguồn lực tiềm ẩn” nằm ở cấu trúc giữa khu vực chính thức và phi chính thức. Bên cạnh hàng trăm nghìn doanh nghiệp đang hoạt động với tư cách pháp nhân, Việt Nam còn có một khu vực hộ kinh doanh cá thể rất lớn, trải rộng từ thương mại, dịch vụ cho tới sản xuất. Đây vừa là thách thức đối với quản lý nhà nước, vừa là “mỏ nguồn lực” nếu được dẫn dắt dần vào khuôn khổ chính thức bằng các bước đi phù hợp về thuế, kế toán, hóa đơn điện tử và tiếp cận tài chính.

Khi khu vực này chuyển dịch từng bước vào khu vực chính thức, không chỉ quy mô GDP có thể được ghi nhận đầy đủ hơn, mà nền tảng doanh nghiệp – đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa – cũng được củng cố, tạo thêm lớp đệm cho tăng trưởng dài hạn và mở rộng đối tượng có thể tiếp cận thị trường vốn trong tương lai.

Ở lớp doanh nghiệp đã niêm yết, theo phân tích của Dragon Capital, lợi nhuận đang bước vào pha phục hồi sau giai đoạn co hẹp do khó khăn vĩ mô và thị trường. Kết quả kinh doanh của nhóm doanh nghiệp chiếm tỷ trọng lớn trong vốn hóa cho thấy tăng trưởng lợi nhuận đã quay trở lại trên phạm vi rộng hơn, không chỉ bó hẹp trong một vài ngành riêng lẻ.

Đáng chú ý không chỉ là câu chuyện của các doanh nghiệp đầu ngành, mà còn là sự cải thiện ở nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ: biên lợi nhuận được cải thiện, kế hoạch đầu tư tài sản cố định được nối lại, thể hiện niềm tin kinh doanh đang dần khởi sắc trong bối cảnh mặt bằng lãi suất ổn định hơn và sức cầu nội địa phục hồi.

Trên nền tảng đó, lợi nhuận toàn thị trường được kỳ vọng duy trì đà tăng trong năm 2026. Định giá nhiều ngành, theo đánh giá của các nhà đầu tư, vẫn ở vùng tương đối hợp lý so với tiềm năng tăng trưởng, tạo điều kiện cho dòng vốn dài hạn – cả trong nước lẫn quốc tế – tiếp tục giải ngân với cách nhìn ít ngắn hạn hơn so với các giai đoạn “hưng phấn” trước đây.

Cùng lúc, tiến trình nâng hạng thị trường chứng khoán và hoàn thiện khung khổ cho thị trường trái phiếu đang mở ra một giai đoạn mới cho thị trường vốn Việt Nam. Khi các tiêu chuẩn về thanh khoản, minh bạch thông tin, bảo vệ nhà đầu tư và cơ cấu nhà đầu tư được nâng lên, khả năng thu hút dòng vốn tổ chức, quỹ hưu trí, quỹ đầu tư dài hạn sẽ rõ nét hơn. Thị trường chứng khoán vì thế không chỉ là nơi “định giá kỳ vọng”, mà ngày càng phải trở thành kênh dẫn vốn thực chất cho doanh nghiệp và nền kinh tế.

Thách thức, cảnh báo và điều kiện cho chu kỳ tăng trưởng bền vững

Tuy nhiên, việc hội tụ các yếu tố thuận lợi trên không đồng nghĩa với một chu kỳ tăng trưởng mới đã “tự động” hình thành. Nhìn từ bên ngoài, các rủi ro liên quan đến tỷ giá, lãi suất quốc tế, dòng vốn dịch chuyển hay thay đổi chính sách của các nền kinh tế lớn vẫn là những yếu tố có thể gây bất ngờ cho các thị trường mới nổi, trong đó có Việt Nam. Một cú đảo chiều về lãi suất hoặc tâm lý rủi ro toàn cầu đều có thể tạo ra sức ép không nhỏ lên tài sản tài chính, cân đối ngân sách và kế hoạch đầu tư.

Từ bên trong, quá trình chuyển đổi khu vực kinh tế phi chính thức sang khu vực chính thức – dù mang lại dư địa tăng trưởng đáng kể – cũng đặt ra không ít bài toán về chi phí tuân thủ, năng lực quản trị của hộ kinh doanh và doanh nghiệp nhỏ, cũng như khả năng thích ứng với các chuẩn mực mới. Nếu không có lộ trình và hỗ trợ phù hợp, quá trình này có thể tạo ra giai đoạn “chập chững” với nhiều lực cản.

Để chu kỳ tăng trưởng mới, nếu xuất hiện, có thể đi xa và bền, yêu cầu về kỷ luật chính sách, tính nhất quán trong điều hành và chất lượng thể chế sẽ ngày càng trở nên khắt khe. Đối với doanh nghiệp, áp lực minh bạch, quản trị rủi ro, tuân thủ chuẩn mực kế toán – báo cáo sẽ gia tăng khi thị trường vốn gắn chặt hơn với dòng vốn tổ chức và nhà đầu tư chuyên nghiệp. Đối với cơ quan quản lý, việc cân bằng giữa mục tiêu thúc đẩy tăng trưởng và kiểm soát rủi ro hệ thống sẽ là bài toán khó, nhất là trong bối cảnh tài chính toàn cầu còn nhiều bất ổn.

Trong bức tranh đó, niềm tin trở thành yếu tố trung tâm: niềm tin của nhà đầu tư vào định hướng và tính nhất quán của chính sách; niềm tin của doanh nghiệp vào môi trường kinh doanh dự đoán được; niềm tin của thị trường vào năng lực quản trị vĩ mô khi đối mặt những cú sốc bên ngoài. Nếu niềm tin được xây dựng và duy trì, chu kỳ tăng trưởng mới sẽ có nền tảng khác hẳn so với các giai đoạn tăng trưởng ngắn, dễ tổn thương trước đây.

Nhìn tổng thể, Việt Nam đang đứng trước một giai đoạn được nhiều nhà đầu tư đánh giá là “có cửa sổ cơ hội” trong bối cảnh thế giới nhiều bất định. Nhưng cửa sổ đó mang tính điều kiện, không phải là một bảo chứng. Con đường phía trước sẽ phụ thuộc rất lớn vào tốc độ và chất lượng cải cách thể chế, khả năng nâng cao năng suất lao động, sự trưởng thành thực chất của doanh nghiệp và mức độ phát triển của thị trường vốn.

Chu kỳ tăng trưởng mới, nếu được xác lập, vì thế không chỉ được đo bằng những con số GDP tăng thêm trong một vài năm, mà còn bởi bước tiến về chất lượng cải cách, về chuẩn mực quản trị và về độ chín của thị trường. Đó mới là những yếu tố quyết định Việt Nam chỉ đi nhanh trong một đoạn ngắn, hay có thể đi xa hơn trong giai đoạn phát triển tiếp theo.